Parczew: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Mathiasrex (dyskusja | edycje)
→‎Historia: drobne techniczne
Linia 44:
 
== Środowisko naturalne ==
Miasto położone jest w północnej części [[województwo lubelskie|województwa lubelskiego]] przy ujściu [[Konotopa (rzekastruga)|Konotopy]] i [[Kłodzianka|Kłodzianki]] do [[Piwonia (dopływ Tyśmienicy)|Piwonii]], 62 km na północny wschód od [[Lublin]]a, a 70 km na południowy zachód od [[Biała Podlaska|Białej Podlaskiej]].
 
== Historia ==
{{dopracować|sekcja|źródła=2010-04}}
Parczew otrzymał [[Prawaprawa miejskie]] otrzymał Parczew w [[1401]] z rąk [[Władysław II Jagiełło|Władysława Jagiełły]] i wkrótce zaczął się szybko rozwijać. Rozkwit miasta nastąpił głównie dzięki położeniu na pograniczu ziem [[Polska|Polski]] i [[Litwa|Litwy]], oraz na szlaku komunikacyjnym łączącym [[Wilno]] z [[Kraków|Krakowem]]{{fakt|data=2009-02}}. W [[1413]] na [[Unia horodelska|zjeździe]] w [[Horodło|Horodle]], Parczew został wyznaczony na miejsce zjazdów [[Korona Królestwa Polskiego|polsko]]-[[Wielkie Księstwo Litewskie|litewskich]] [[sejm walny|sejmów]]. Stał się odtąd ważnym ośrodkiem życia politycznego kraju. Tu gościli kolejno wszyscy [[król]]owie z [[dynastia|dynastii]] [[Jagiellonowie|Jagiellonów]] i tu zapadło dla obu krajów wiele ważnych ustaleń. Ostatni sejm parczewski odbył się w [[1564]] za [[Zygmunt II August|Zygmunta Augusta]].
Parczew należy do najstarszych miast [[Lubelszczyzna|Lubelszczyzny]], [[osada]] o tej nazwie istniała już w [[XII wiek]]u{{fakt|data=2009-02}}.
[[Prawa miejskie]] otrzymał Parczew w [[1401]] z rąk [[Władysław II Jagiełło|Władysława Jagiełły]] i wkrótce zaczął się szybko rozwijać. Rozkwit miasta nastąpił głównie dzięki położeniu na pograniczu ziem [[Polska|Polski]] i [[Litwa|Litwy]], oraz na szlaku komunikacyjnym łączącym [[Wilno]] z [[Kraków|Krakowem]]{{fakt|data=2009-02}}. W [[1413]] na [[Unia horodelska|zjeździe]] w [[Horodło|Horodle]], Parczew został wyznaczony na miejsce zjazdów [[Korona Królestwa Polskiego|polsko]]-[[Wielkie Księstwo Litewskie|litewskich]] [[sejm walny|sejmów]]. Stał się odtąd ważnym ośrodkiem życia politycznego kraju. Tu gościli kolejno wszyscy [[król]]owie z [[dynastia|dynastii]] [[Jagiellonowie|Jagiellonów]] i tu zapadło dla obu krajów wiele ważnych ustaleń. Ostatni sejm parczewski odbył się w [[1564]] za [[Zygmunt II August|Zygmunta Augusta]].
 
Parczew był siedzibą [[starosta niegrodowy|starostwa niegrodowego]]. Jako miasto warowne posiadał trzy bramy: [[Lublin|Lubelską]], [[Chełm]]ską i [[Łomazy|Łomaską]]{{fakt|data=2009-02}}. Tuż obok miasta wznosiła się królewska rezydencja zwana Zamkiem. Na [[Rynek (urbanistyka)|rynku]] stał [[ratusz]], miasto posiadało dwie [[łaźnia publiczna|łaźnie]], cztery [[młyn zbożowy|młyny]] i kilka [[browar]]ów. Miało też [[prawo składu]] na [[sól kuchenna|sól]]. W [[XVI wiek]]u znajdowały tu się trzy [[kościół (budynek)|kościoły]], [[cerkiew (budynek)|cerkiew]] i [[synagoga]], a także [[szkoła (oświata)|szkoła]] i [[szpital]]{{fakt|data=2009-02}}. Król [[Zygmunt II August]] wraz z [[Senat (I Rzeczpospolita)|Senatem]] przyjął z rąk nuncjusza [[Giovanni Francesco Commendone|Giovanniego Francesca Commendonego]] księgę ustaw [[Sobór trydencki|soboru trydenckiego]] na [[sejm walny|sejmie]] w Parczewie [[7 sierpnia]] [[1564]] roku<ref> Piotr Aleksandrowicz, Przyjęcie przez króla i senat uchwał Soboru Trydenckiego w Parczewie w 1564 r., w: Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny, Tom 9 ( 1966), Nr 3-4, s. 375-379.</ref>.Wraz z wygaśnięciem [[Jagiellonowie|dynastii Jagiellonów]] następuje zanik świetności Parczewa. W czasach panowania ostatniego [[Król Polski|króla polskiego]] [[Stanisław August Poniatowski|Stanisława Augusta Poniatowskiego]], miasto zaczęło dźwigać się z upadku. Wzrosła liczba mieszkańców, nastąpiło ożywienie [[rzemiosło|rzemiosła]] i [[handel|handlu]]{{fakt|data=2009-02}}. W Parczewie miało odbyć się zawarcie [[Unia polsko-litewska|unii polsko-litewskiej]], jednak z powodu pożaru zamku parczewskiego, unia została przeniesiona do Lublina{{fakt|data=2009-02}}. W 1794 r. Parczew został wyznaczony na miejsce sądu ziemskiego, jednak wobec upadku Rzeczypospolitej, sąd został zlikwidowany<ref><span lang="DE">M. Pawlikowski, ''Sądownictwo ziemskie w
przedrozbiorowej Rzeczypospolitej'', Strzałków 2012</span></ref>.
 
Linia 58 ⟶ 57:
W dniach 29-30 września 1939 miała miejsce [[bitwa pod Parczewem]] pomiędzy maszerującymi w kierunku [[Kock]]a oddziałami [[Samodzielna Grupa Operacyjna „Polesie”|Grupy Operacyjnej Polesie]] a wkraczającymi oddziałami radzieckimi, zakończona zwycięstwem Polaków.
 
W latach [[Okupacja niemiecka ziem polskich (1939–1945)|okupacji]] Parczew był silnym ośrodkiem [[konspiracja|konspiracyjnym]]. Położone w pobliżu [[Lasy Parczewskie]] stanowiły bazę dla wielu ugrupowań [[Partyzant|partyzanckich]] [[Armia Ludowa|AL]], [[Gwardia Ludowa|GL]], [[Armia Krajowa|AK]], jak i partyzantki radzieckiej (oddział pod dowództwem płk. Iwana Banowa „Czornego”)<ref name="lataw">{{cytuj książkę | autor =Bolesław Borysiuk | tytuł =Lata Walki. PPR, GL i AL na północnej Lubelszczyźnie 1942-1944 | wydawca =Książka i Wiedza | miejsce =Warszawa | rok =1981 | strony = | isbn =}}</ref>. W ramach AL walczył również oddział składający się z Żydów, dowodzony przez Chyla Grynszpana i liczący kilkudziesięciu żołnierzy<ref name="lataw" />. 16 kwietnia 1944 roku miejscowość została opanowana przez 1 Batalion AL im. Hołoda pod dowództwem kpt. Aleksandra Skotnickiego "Zemsta". Spalono magistrat i ostrzelano posterunek Schutzpolizei<ref>Józef Bolesław Gargas „Oddziały Gwardii Ludowej i Armii Ludowej 1942 – 1945” Wydawnictwo MON 1971 str. 191</ref>. [[22 lipca]] [[1944]] Parczew został zajęty przez oddziały [[1 Front Białoruski|1 Frontu Białoruskiego]] [[Robotniczo-Chłopska Armia Czerwona|Armii Czerwonej]]<ref name="lataw" /><ref name="site">{{cytuj stronę | url =http://www.parczew.com/index.php/miasto/historia | tytuł =Parczew. Historia | data dostępu = 2012-09-24 | autor = | opublikowany =parczew.com | praca = | data = | język =}}</ref> i współpracujący z nim miejscowy oddział [[Armia Krajowa|AK]]<ref name="site" />. [[5 lutego]] [[1946]] do miasta wkroczyły oddziały [[Wolność i Niezawisłość|WiN]] [[Leon Taraszkiewicz|Leona „Jastrzębia” Taraszkiewicza]] i Piotra Kwiatkowskiego „Dąbka”. Rozpoczęły one konfiskaty w sklepach żydowskich oraz zajęły dwa samochody należące do spółdzielni [[Powszechna Spółdzielnia Spożywców „Społem”|„Społem”]]<ref>Z kroniki oddziału WIN obwodu włodawskiego, spisanej przez jego dowódcę „Żelaznego”, Arch. Woj. w Lublinie, AK-WIN, Okręg Lublin, inspektorat chełmski, oddział Włodawa, sygn. 101, vol.II, s. 19-23.</ref>. W trakcie walk zginął funkcjonariusz [[Milicja Obywatelska|MO]] oraz trzech Żydów z podległej [[Milicja Obywatelska|MO]] tzw. ochronie miasta. Celem akcji było rozbicie lokalnych struktur kolaborujących z [[Polska Partia Robotnicza|PPR]] oraz aprowizacja oddziału<ref name=":0">{{Cytuj książkę|nazwisko = Bechta|imię = Mariusz|tytuł = Pogrom czy odwet? Akcja zbrojna Zrzeszenia "Wolność i Niezawisłość" w Parczewie 5 lutego 1946 r.|rok = 2014|wydawca = Zysk i spółka|miejsce = |strony = |isbn = 978-83-7785-281-1}}</ref>. Propaganda skrzętnie wykorzystała fakt, że w trakcie akcji zginęli Żydzi, oskarżając oddział Taraszkiewicza o pogrom. W wyniku tych działań z Parczewa nastąpił exodus Żydów<ref name=":0" /><ref>{{Cytuj stronę|url = http://www.fundacjapamietamy.pl/images/publikacje/wlodawa.pdf|tytuł = „JASTRZĄB” i „ŻELAZNY” ostatni partyzanci Polesia Lubelskiego 1945 - 1951|autor = Kazimierz Krajewski|data dostępu = 2014-12-18|opublikowany = |język =}}</ref>.
 
Na ożywienie gospodarki i aktywność mieszkańców wpłynęło utworzenie [[powiat parczewski|powiatu parczewskiego]] w [[1955]]. Wybudowano siedzibę dla urzędu powiatowego i miejskiego, przychodnię lekarską, szpital, [[liceum ogólnokształcące|liceum]] i [[szkoła podstawowa|szkoły podstawowe]]. W szybkim tempie rozwijało się budownictwo mieszkaniowe. Po reformie administracyjnej w [[1975]] Parczew przestał być miastem powiatowym.
Linia 105 ⟶ 104:
* [[Rezerwat przyrody Czarny Las]]
* [[Rezerwat przyrody Królowa Droga]]
* Doliny rzek [[Konotopa (rzekastruga)|Konotopy]], [[Tyśmienica (dopływ Wieprza)|Tyśmienicy]] i [[Piwonia (dopływ Tyśmienicy)|Piwonii]], szczególnie [[Tyśmienica (dopływ Wieprza)|Tyśmienica]] jest warta przepłynięcia kajakiem
* liczne jeziora [[Równina Łęczyńsko-Włodawska|Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego]].
 
Linia 123 ⟶ 122:
W komunikacji drogowej duże znaczenie mają prywatne mikrobusy, zapewniające dogodne połączenia z [[Lublin]]em, [[Warszawa|Warszawą]], [[Biała Podlaska|Białą Podlaską]] i [[Radzyń Podlaski|Radzyniem Podlaskim]].
 
Coraz mniejsze znaczenie w komunikacji mają przedsiębiorstwa [[PrzedsiębiorstwoPaństwowa KomunikacjiKomunikacja SamochodowejSamochodowa|PKS]].
 
=== Lotniczy ===