Wersja z 11:08, 8 paź 2017 edytuj D kuba (dyskusja \| edycje) Redaktorzy 25 821 edycji WP:SK, drobne redakcyjne ← poprzednia edycja		Wersja z 15:39, 12 paź 2017 edytuj anuluj edycję Szoltys (dyskusja \| edycje) Redaktorzy, Administratorzy 94 064 edycje drobne redakcyjne, drobne techniczne następna edycja →
Linia 1: {{Czy wiesz do artykułu\|5}} [[Plik:Tapline.png\|thumb~~\|300px~~\|Przebieg ~~Rurociągu~~rurociągu transarabskiego.]] '''Rurociąg transarabski''' ([[Język angielski\|ang]]. ''Trans-Arabian Pipeline'', ''Tapline'') – niedziałający [[Transport rurociągowy\|rurociąg]] na [[Bliski Wschód\|Bliskim Wschodzie]], o długości 1720 km, przebiegający od [[Zatoka Perska\|Zatoki Perskiej]] ([[Arabia Saudyjska]]) do [[Morze Śródziemne\|Morza Śródziemnego]] ([[Liban]]){{r\|EB}}. W chwili ukończenia był najdłuższym rurociągiem na świecie i największą amerykańską inwestycją zagraniczną{{r\|MasterfulBuild}}{{r\|SAW}} == Geneza == W trakcie [[II wojna światowa\|II wojny światowej]] [[Stany Zjednoczone]] w ramach [[Lend-Lease Act]] rozpoczęły szersze korzystanie z zasobów [[Ropa naftowa\|ropy naftowej]] Arabii Saudyjskiej -– wówczas młodego kraju (9 lat od zjednoczenia, licząc do [[1941]], gdy powstał Lend-Lease Act) w złej sytuacji gospodarczej. W Arabii amerykańskie interesy (inwestycje i wydobycie) reprezentowała firma [[Arabian American Oil Company]] -– ARAMCO, utworzona przez dwie amerykańskie firmy naftowe: [[Texaco]] i [[Southern California]] (później [[Chevron Corporation\|Chevron]]). Gdy wojna się zakończyła, zapotrzebowanie w USA spadło i konieczne było zwiększenie sprzedaży w Europie. Powstała więc potrzeba transportu wydobytego surowca na zachód{{r\|Axelrod}}. Tankowce płynące na zachód musiały opływać [[Azja Zachodnia\|Azję Zachodnią]] pokonując samą zatokę Perską, [[Ocean Indyjski]], [[Morze Czerwone]] i [[Kanał Sueski]]. Pokonanie tego dystansu zajmowało wówczas dodatkowe 12 dni. Co więcej, transport prywatnym Kanałem Sueskim kosztował 18 centów od każdej baryłki{{r\|MasterfulBuild}}. Sprawa przebiegu rurociągu przez terytorium [[Republika Syryjska\|Republiki Syryjskiej]] stanowiła również wątek serii zamachów stanu w Syrii w 1949. Linia 10: == Budowa == [[Plik:Flying over the Trans-Arabian Pipeline.jpg\|thumb\|prawo~~\|300px~~\|Przelot samolotu nad rurociągiem transarabskim, 1950.]] Projekt rurociągu powstał w 1945, na potrzeby którego utworzono spółkę celową ''Trans-Arabian Pipe Line Company'', a którą zawiązały firmy tworzące już ARAMCO. Początkowo ARAMCO proponowało zakończenie rurociągu na terenie Palestyny, która od maja 1948 stała się jednak ogniskiem [[Wojny izraelsko-arabskie\|konfliktu arabsko-izraelskiego]]. Takiemu przebiegowi rurociągu sprzeciwiał się również król Arabii Saudyjskiej, [[Abd al-Aziz ibn Su’ud]]. Z tego powodu ustalono zakończenie konstrukcji w spokojniejszym Libanie, co podrażało jednak koszt inwestycji. ARAMCO zaproponowało więc współpracę dwóm innym amerykańskim koncernom naftowym: [[Standard Oil]] i [[Socony-Vacuum Oil Company]] (później: Mobil){{r\|Axelrod}}. Linia 21: Długość całkowita rurociągu wynosiła 1720 km. Średnica rur wynosiła 760 mm (30 cali) lub 790 mm (31 cali), których zużyto 256 000 ton{{r\|Tabet}}. Przepustowość w początkowym okresie użytkowania wynosiła do 465 000{{r\|SAW}}-500 000 baryłek dziennie{{r\|Cordesman}}. Maksymalna wysokość na jakiej przebiegał, to 907 m n.p.m. (na terenie Arabii Saudyjskiej, na wschód od granicy z Jordanią){{r\|EB}}. Przebiegał od [[Ad-Dammam]]u nad [[Zatoka Perska\|Zatoką Perską]] ([[Arabia Saudyjska]]), przez [[Jordania\|Jordanię]], południową [[Syria\|Syrię]], aż do libańskiego [[Sydon]]u nad [[Morze Śródziemne\|Morzem Śródziemnym]] ([[Liban]]). Ropa do rurociągu była zbierana w obrębie pierwszych 507 km, na odcinku Ad-~~Dammam -~~ Dammam–[[Al-Kajsuma]], z kilkunastu saudyjskich pól naftowych{{r\|EB}}. W Sydonie rurociąg kończył się [[Terminal naftowy\|terminalem załadunkowym]] dla [[Zbiornikowiec\|tankowców]] (o przepustowości 39 000 baryłek na godzinę, maks 59 000 baryłek/h{{r\|SAW}}), ok. 1,5 km od brzegu{{r\|EB}}. Na miejscu znajdowała się również rafineria{{r\|LOI}} i zbiorników o pojemności 180 000 baryłek każdy. W latach 60. XX dobudowano dwa kolejne zbiorniki, o poj. 500 000 baryłek każdy. Rurociąg i ruch tankowców zarządzany był z Bejrutu i Nowego Jorku{{r\|SAW}}. Rafineria, obsługiwana wówczas przez Mediteranean Refinery Co., przetwarzała do 17 500 baryłek dziennie. Zamknięta została w 1989.{{r\|LOI}}. Teren terminalu i rafinerii (łącznie 2,2 mln m²) znajduje się obecnie pod zarządem Lebanon Oil Installations{{r\|LOI}}. == Funkcjonowanie == Budowę ukończono 19 maja 1950.{{r\|AICE}}. Pierwsza ropa dotarła do Sydonu 10 listopada 1950 a pierwszy tankowiec zapełniono 2 grudnia tego samego roku{{r\|SAW}}. Jeszcze tego samego roku król Arabii Saudyjskiej (za namową Wenezueli, która upatrywała w tym drogę do zwiększenia cen ropy) zażądał 50% udziałów w ARAMCO. W tym czasie do Europy płynęła już ropa z Iraku, przez terminale w libańskim [[Trypolis (Liban)\|Trypolisie]] i palestyńskiej [[Hajfa\|Hajfie]], dzięki [[Iraq Petroleum Company]] -– konsorcjum pięciu amerykańskich firm i [[Anglo-Persian Oil Company]]. Już rok później 80% ropy w Europie pochodziło z Bliskiego Wschodu, głównie z wydobycia amerykańskiego{{r\|Axelrod}}. Do końca 1965 roku terminal Tapline obsłużył 11 212 tankowców. W latach 70. był często sabotowany, gdyż geograficznie znalazł się w obrębie różnych konfliktów: na [[Wzgórza Golan\|wzgórzach Golan]] -– [[~~Wojna~~wojna Jom Kippur]], [[Syria\|Syrii]] -– [[~~Wojna~~wojna sześciodniowa]] 1967, Libanu -– [[~~Kryzys~~kryzys libański]], [[~~Wojna~~wojna domowa w Libanie]] -– wstrzymanie pracy rurociągu w 1975). Z uwagi na rosnące koszty utrzymania, zaczął przegrywać z konkurencyjnym transportem supertankowcami. W trakcie [[Wojna libańska\|wojny libańskiej]], 28 grudnia 1983, Trans-Arabian Pipe Line Company ogłosiło zakończenie eksploatacji libańskiego odcinka rurociągu (porzucony w styczniu 1984){{r\|Tabet}}. Terminal i rafineria zostały przekazane rządowi Libanu{{r\|LOI}}. Od tej pory transportował on ropę jedynie do Jordanii{{r\|EB}}. W 1990 Saudowie wstrzymali eksport ropy rurociągiem z uwagi na wsparcie Iraku przez Jordanię w czasie [[I wojna w Zatoce Perskiej\|wojny w Zatoce Perskiej]]{{r\|Cordesman}}. Linia 41: <ref name="Axelrod">{{Cytuj książkę \| nazwisko = Axelrod \| imię = Alan \| tytuł = The Middle East Conflict \| wydawca = Penguin Group \| data = 2014 \| seria = Idiot's Guide \| isbn = 9781615646401}}</ref> <ref name="Cordesman">{{Cytuj książkę \| autor = Anthony H. Cordesman \| tytuł = Energy Developments in the Middle East \| wydawca = Greenwood Publishing Group \| miejsce = Waszyngton \| data = 2004 \| strony = 230 \| isbn = 0275983986}}</ref> <ref name="SAW">{{Cytuj pismo \| tytuł = Terminal \| czasopismo = Saudi Aramco World \| wydanie = 5/1966 \| wolumin = 17 \| strony = 29-32 \| język = en \| data = 1966 \| url = http://archive.aramcoworld.com/issue/196605/terminal.htm\|data dostępu=2017-10-12}}</ref> <ref name="Tabet">{{Cytuj stronę \| url = http://www.visibleproject.org/blog/award/award-2011/rayyane-tabet/ \| tytuł = Diary of a Sheep The Rise and Fall of an Oil Company - Concept \| autor = Rayyane Tabet, Sarah Rifky \| opublikowany = Fondazione Pistoletto, Fondazione Zegna \| język = en \| data dostępu = 2017-09-25}}</ref> <ref name="LOI">{{Cytuj stronę \| url = http://www.leboilinst.com/page.php?CID=WmFocmFuaSBPaWwgSW5zdGFsbGF0aW9ucyAoWk9JTCk6&id=Mw==&lan=En \| tytuł = Zahrani Oil Installations (ZOIL) \| data = 2012-11-19 \| opublikowany = Lebanon Oil Installations \| język = en \| data dostępu = 2017-09-25}}</ref>

Rurociąg transarabski: Różnice pomiędzy wersjami