Leonid Teliga: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
jęz., ort., lit. , HAJSY Znaczniki: wulgaryzmy lub nieodpowiednie słownictwo (filtr nadużyć) usuwanie dużej ilości tekstu (filtr nadużyć) VisualEditor |
m Wycofano edycje użytkownika 91.230.8.194 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to Aneta Ruszkiewicz. |
||
Linia 18:
}}
[[Plik:Nagrobek leonid teliga.JPG|thumb|Grób Leonida Teligi na [[Cmentarz Wojskowy na Powązkach|Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie]],<br />23 lipca 2008]]
'''Leonid Teliga''' ([[język rosyjski|ros]]. ''Леонид Телига'') (ur. [[28 maja]] [[1917]] w [[Wiaźma|Wiaźmie]] w [[Imperium Rosyjskie|Rosji]], zm. [[21 maja]] [[1970]] w [[Warszawa|Warszawie]]) – [[oficer (wojsko)|oficer]] [[piechota|piechoty]] [[Wojsko Polskie (II RP)|Wojska Polskiego II RP]] i [[Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii|Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii]], [[żeglarz jachtowy]], [[dziennikarz]], [[tłumacz]], [[pisarz]], pierwszy Polak, który samotnie okrążył Ziemię na drewnianym jachcie „[[SY Opty]]” w latach 1967–1969. Przed nim (trzema jachtami) okrążył Ziemię tylko jeden Polak – [[Władysław Wagner]]<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko=Lipoński | imię=Wojciech | tytuł=Humanistyczna encyklopedia sportu | data=1987 | wydawca=„Sport i Turystyka” | miejsce=Warszawa | isbn=8321724485 | strony=354}}</ref>.
== Życiorys ==
=== Dzieciństwo, nauka i praca zawodowa ===
Leonid Teliga urodził się w Rosji, ale dzieciństwo i młodość spędził w [[Grodzisk Mazowiecki|Grodzisku Mazowieckim]]. Interesował się m.in. [[żeglarstwo|żeglarstwem]].
Od 20 września 1935 r. do 30 maja 1936 r. był słuchaczem Kursu Podchorążych Rezerwy [[8 Dywizja Piechoty (II RP)|8 Dywizji Piechoty]] w [[32 Pułk Piechoty (II RP)|32 Pułku Piechoty]] w [[Pułtusk]]u. Po ukończeniu kursu przyjęty został do [[Szkoła Podchorążych Piechoty|Szkoły Podchorążych Piechoty]] w Ostrowi-Komorowie. W 1938 r., po ukończeniu szkoły, został mianowany podporucznikiem i przydzielony do [[44 Pułk Strzelców Legii Amerykańskiej|44 Pułku Strzelców Legii Amerykańskiej]] w [[Równe]]m. W armii II Rzeczypospolitej żołnierze mogli rozwijać swe zainteresowania, Teliga zdobył uprawnienia sternika morskiego na kursie żeglarskim w Wojskowym Ośrodku Szkoleniowym Yachtingu Morskiego w [[Jastarnia|Jastarni]] w 1938 roku.
Macierzysty pułk Teligi został zmobilizowany 14 sierpnia 1939 roku i wysłany pod Bydgoszcz z przeznaczeniem (w składzie 13 dywizji piechoty) do Korpusu Interwencyjnego, mającego przeciwdziałać niemieckim zamiarom opanowania Gdańska. Niemcy Gdańska nie zdobywali, lecz zaatakowali Polskę. 1 września dywizję zaczęto przewozić pod Tomaszów Mazowiecki. Podczas [[kampania wrześniowa|kampanii wrześniowej]] Teliga walczył z pułkiem w rejonie Tomaszowa Mazowieckiego (6 i 7 września) gdzie został ranny.
Następnie z pułkiem przedostał się na Wołyń, gdzie dostał się do niewoli sowieckiej, prawdopodobnie zataił tam stopień oficerski, przez co nie został potraktowany jak oficer i wywieziono go w głąb [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]], gdzie po rocznym kursie [[szyper|szyprów]] pływał na statkach jako rybak na [[Półwysep Krymski|Krymie]]. Po ataku Niemiec na ZSRR, brał udział w ewakuacji Krymu i portów azowskich, pływał też na [[Don]]ie, [[Morze Azowskie|Morzu Azowskim]] i [[Morze Czarne|Morzu Czarnym]]. W 1942 zgłosił się do formowanej [[Polskie Siły Zbrojne w ZSRR (1941–1942)|Armii Polskiej w ZSRR]], z którą wydostał się do Wielkiej Brytanii. Podobnie jak wielu innych żeglarzy, został skierowany do lotnictwa, jako osoba o szczególnie przydatnych cechach, takich jak: samodzielność, silny charakter, umiejętność panowania nad sprzętem i żywiołami, a przede wszystkim znajomość [[nawigacja|nawigacji]]. Po przeszkoleniu w [[Kanada|Kanadzie]] latał w polskim [[Dywizjon 300|300 Dywizjonie Bombowym Ziemi Mazowieckiej]] jako strzelec pokładowy.
W 1947 roku wrócił do Polski. Pracował jako dziennikarz, aktor, autor i tłumacz, a w wolnych chwilach również jako instruktor żeglarstwa – najpierw w Warszawie, a następnie, po przeprowadzce na stałe do [[Gdynia|Gdyni]], już jako instruktor żeglarstwa morskiego w klubie „Gryf”. Jednak przy wielu nadarzających się okazjach starał się wracać do rybołówstwa, łącząc pracę z przyjemnością. Pływał jako dziennikarz z polskimi rybakami nawet na Dalekim Wschodzie, gdzie pracował z ramienia Polski w misjach rozjemczych [[Organizacja Narodów Zjednoczonych|ONZ]] w Korei i Laosie, oraz we Włoszech, podczas pracy jako attaché prasowy ambasady.
== Samotny rejs ==
[[File:Opty w CKWS A 1468.jpg|thumb|Jacht "Opty" na wystawie w [[Centrum Konserwacji Wraków Statków]] w Tczewie]]
[[File:Kompas mokry z jachtu „Opty”.jpg|thumb|Kompas mokry, wchodzący w skład oryginalnego wyposażenia jachtu „Opty” podczas samotnego wokółziemskiego rejsu Leonida Teligi]]
Planowany od dawna zamiar samotnego rejsu wokół globu postanowił zrealizować wyłącznie własnymi siłami. Teliga bazując na swoich oszczędnościach, zbudował [[jacht]] „[[SY Opty|Opty]]”. Jachty tego typu były udaną i sprawdzoną konstrukcją jachtu pełnomorskiego, ''nota bene'' pierwszą polską, opracowaną jeszcze przed II wojną. Jak na tamte czasy, jacht był dość dobrze wyposażony w sprzęt dodatkowy, jak: tratwa pneumatyczna, plastikowy niezatapialny [[Bączek (żeglarstwo)|bączek]] do komunikacji z lądem, aparatura sygnalizacyjna czy radio. [[Maszt]]y i [[bom]]y były co prawda jeszcze drewniane, lecz olinowanie i okucia już nierdzewne, a bogaty komplet żagli wystarczał na wszystkie rodzaje wiatrów. Sprzęt nawigacyjny odpowiadał przepisom i rzeczywistym potrzebom żeglugi oceanicznej. Jacht nie był jednak wyposażony w radiostację.
Chociaż wiele osób i instytucji przyczyniło się do pomocy w tym przedsięwzięciu, jak [[Polski Związek Żeglarski (1957)|PZŻ]], [[Polska Marynarka Handlowa|PMH]], czy [[Marynarka Wojenna]], szczególnie w jego fazie końcowej, to jednak główny ciężar prac i finansów przez długi czas ponosił sam żeglarz-armator. Mówiono, że w tym właśnie celu Teliga sprzedał nawet swoje mieszkanie.
Do [[Casablanca|Casablanki]] jacht dowiózł na pokładzie statek [[MS Słupsk]]. Rejs „Opty” rozpoczął się 25 stycznia 1967, a trasa wiodła z [[Casablanca|Casablanki]] na zachód, uczęszczanymi szlakami. U wejścia do Kanału Panamskiego doszło do przykrego incydentu – potrzeba było 11-dniowych targów z amerykańską administracją Kanału, zanim przepuszczono Polaka. Interweniowała polska ambasada w Waszyngtonie, a Teligę wzięła w obronę nawet prasa światowa. Incydent spowodował jednak, że Teliga zmienił przebieg planowanej trasy, ponieważ wszystko wskazywało, że podobne nieprzyjemności czekają go też w Australii, gdy po długim oczekiwaniu na Fidżi przyszło zezwolenie na jak najkrótszy pobyt „tylko w celu niezbędnych napraw i zaopatrzenia”.
Wyprawa Teligi trwała dosyć długo, m.in. z powodu konieczności dokonywania po drodze szeregu napraw jachtu, jednak atmosfera pobytu w portach była dobra. W tamtych czasach tego typu przedsięwzięcia wciąż jeszcze należały do rzadkości i o wyprawie Teligi było na tyle głośno, że wszędzie był uroczyście witany (prawie zawsze w portach spotykał Polaków), mianowano go honorowym członkiem wszystkich kolejnych jachtklubów, które były na jego trasie, a na oceanach był często rozpoznawany przez załogi jachtów i statków wszystkich możliwych [[bandera|bander]].
Nie wiadomo, co tak naprawdę skłoniło kapitana do odbycia ostatniego etapu rejsu jednym skokiem – może spodziewane nieprzyjemności natury administracyjnej, a może rozwijająca się [[nowotwór|choroba nowotworowa]], którą Teliga próbował zwalczyć, mobilizując swój organizm samotnym rejsem. Pewne jest jednak, że na etap przez pół świata – z Fidżi (na [[Ocean Spokojny|Oceanie Spokojnym]]) do Dakaru (w [[Afryka|Afryce]] Zachodniej), bez zawijania po drodze do portów, Teliga zdecydował się świadomie, uprzedzając listownie, że na wiele miesięcy urwie się z nim kontakt. „Opty” wyruszył z wysp Fidżi 29 lipca 1968 i przepadł niemal bez wieści w bezmiarze oceanów – był jedynie z daleka widziany (co nie znaczy rozpoznany) przez kilka jednostek.
Dopiero koło [[Kapsztad]]u (do którego z przyczyn politycznych nie wolno było Telidze zawinąć) nastąpiło przypadkowe spotkanie z jachtem turystycznym należącym do [[Południowa Afryka|RPA]] – Teliga, któremu brakowało wtedy już wielu podstawowych rzeczy, został obsypany przez załogę jachtu wszelkimi możliwymi prezentami i ruchomymi elementami wyposażenia tej jednostki (dostał nawet tak cenne dla niego w tym momencie rzeczy, jak świeże kanapki i napoczętą paczkę papierosów) i dowiedział się, że o jego rejsie jest głośno i wszyscy go szukają.
Trasa tego pojedynczego skoku – 13 260 mil do portu w Dakarze, zabrała Telidze 165 dni żeglugi – pobił tym samym rekord czasu trwania nieprzerwanej samotnej żeglugi oceanicznej, należący od 85 lat do Amerykanina [[Bernard Gilboy|Bernarda Gilboya]], który w ciągu 163 dni przepłynął 6 tys. mil, próbując dotrzeć z Kalifornii do Australii (''znaleziono go na morzu wycieńczonego'').
5 kwietnia 1969 na Wyspach Kanaryjskich Teliga przeciął kurs, którym w lutym 1967 zdążał z [[Las Palmas de Gran Canaria|Las Palmas]] na [[Barbados]] ([[Małe Antyle]]) – okrążenie kuli ziemskiej zabrało mu 2 lata i 2 miesiące.
Rejs zakończył się 30 kwietnia 1969 w Casablance.
W Warszawie na Teligę czekała na płycie lotniska karetka pogotowia. Na późniejszych zdjęciach prasowych widać twarz człowieka walczącego z chorobą. Mimo operacji, zmarł 21 maja 1970, a jego jacht wrócił do kraju na pokładzie statku [[MS "Orłowo"|MS „Orłowo”]].
== Twórczość literacka ==
Teliga jest autorem blisko 30 (tłumaczonych na wiele języków) książek, słuchowisk radiowych, wierszy, opowiadań, a rejsu dookoła świata dotyczyły:
* ''Opty – od Gdyni do Fidżi'' – 1970
* ''Opty – od Fidżi do Casablanki'' – 1970
* ''Samotny rejs Opty'' – 1973 i 1976
Dwie pierwsze książki (broszurki z cyklu Miniatury Morskie) Teliga ukończył samodzielnie. ''Samotny rejs Opty'', relacja całościowa z rejsu, powstała po śmierci autora; materiały żeglarza oraz fragmenty jego dziennika jachtowego scalił i opracował starszy brat autora Stanisław Teliga, wspierający go przez cały rejs i również związany ze środowiskiem żeglarskim.
Lektura „Samotnego rejsu” jest miejscami trudna. Teliga, pochodzący z biednej robotniczej rodziny, był niewątpliwie związany ze środowiskiem lewicowym w Polsce i w dobrych układach z władzą. Trudno określić, na ile szczere, a na ile z konieczności zawarte są w jego książce opisy spotkań z marynarzami – jeśli jest to jednostka bandery zachodniej, to mowa tylko o sympatycznych gestach pozdrowienia, natomiast przy spotkaniach (kilkakrotnych) z jednostkami sowieckimi „skurcz wzruszenia chwytał za gardło”. Teliga notorycznie słuchał w czasie rejsu radia Moskwa, odbierając jego fale nawet na [[antypody|antypodach]]. Jeśli jednak odrzuci się tę całą ideologiczną otoczkę, to z pozostałej części lektury widać, jak wielką wiedzą i doświadczeniem musiał się charakteryzować ten żeglarz, skoro porwał się na tak trudny, samotniczy rejs bez wsparcia po drodze, na małym i w dodatku drewnianym jachcie. W tamtych czasach był to duży wyczyn.
== Znaczenie ==
Rejs „Opty” dopisał Teligę do listy kilkunastu żeglarzy z pięciu krajów, którzy przed nim opłynęli samotnie kulę ziemską i, co ciekawe, był przedsięwzięciem prawie całkowicie indywidualnym, począwszy od etapu przygotowań. Teliga świadomie i celowo starał się nie uzależniać się od żadnej instytucji w przygotowaniach do rejsu, nie chciał również, aby mu pomagano w trakcie samej wyprawy (podczas gdy niektórzy inni żeglarze mieli cały czas zapewnioną pomoc, np. w postaci zaopatrzenia w kolejnych portach, czy ubezpieczania inną większą jednostką samego rejsu), a przed startem podkreślał, że nie zamierza niczego udowadniać, zdobywać, ani z niczym konkurować. Prosił, aby z jego wyprawy nie robiono cyrku. Nie zmieniło to jednak faktu, że na Teligę po powrocie czekały liczne medale i wyróżnienia z Krzyżem Komandorskim [[Order Odrodzenia Polski|Orderu Odrodzenia Polski]] włącznie, a władze nie mogąc w inny sposób podłączyć się pod sukces Teligi sugerowały, że korzystał on ogólnie z całego 50-letniego dorobku polskiego żeglarstwa. Z powrotu Teligi do kraju, planowano urządzić rodzaj festynu państwowego, święta morza, z całą kawalkadą jednostek eskortujących samotnika od wysokości [[Hel (miasto)|Helu]] do portu w Gdyni oraz rozbudowanym harmonogramem dodatkowych uroczystości. Stan zdrowia Teligi pokrzyżował jednak te plany.
* Dla uczczenia pamięci Leonida Teligi redakcja miesięcznika „[[Żagle]]” od 1971 corocznie przyznaje ''nagrodę im. Leonida Teligi'' za wybitne zasługi w popularyzacji żeglarstwa w Polsce<ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Nagroda im. L. Teligi dla kpt. K. Baranowskiego | czasopismo = [[Nowiny (dziennik rzeszowski)|Nowiny]] | strony = 2 | data = Nr 85 z 30 kwietnia 1981 | url = http://www.pbc.rzeszow.pl/publication/8628}}</ref>.
* Od czerwca 1970 roku imię Leonida Teligi nosiła [[Morska Stocznia Jachtowa im. Leonida Teligi|Szczecińska Stocznia Jachtowa]] w [[Szczecin]]ie.
* W ostatnich latach swojego życia Teliga mieszkał w [[Warszawa|Warszawie]], w bloku przy ul. Marzanny 1 róg [[ulica Jana Pawła Woronicza w Warszawie|Woronicza]], co upamiętnione jest tablicą na tym budynku.
* Teliga jest patronem wielu harcerskich [[Drużyna (harcerstwo)|drużyn]] wodnych, [[Szczep (harcerstwo)|szczepów]] i szkół.
* W Morskiej Stoczni Jachtowej w Szczecinie zbudowano jacht typu Antares o imieniu Leonid Teliga.
* Leonid Teliga jest patronem Yacht Clubu OPTY z siedzibą w Chełmie Śląskim przy ulicy jego imienia.
* Szkoła Podstawowa nr 5 w Grodzisk Mazowieckim od '''28 maja 1976r.''' nosi imię Leonida Teligi.
== Zobacz też ==
* [[SY Opty]]
{{Przypisy}}
== Bibliografia ==
* {{cytuj książkę |autor=Włodzimierz Głowacki |tytuł=Wspaniały świat żeglarstwa |wydawca=Wydawnictwo Morskie |miejsce=Gdańsk |rok=1970}}
* {{cytuj książkę |autor=Leonid Teliga |tytuł=Samotny rejs „Opty” |wydawca=Wydawnictwo Morskie |miejsce=Gdańsk |rok=1976}}
* {{cytuj książkę |autor=Henryk Krzyczkowski |tytuł=Żołnierskie wspomnienia: Podchorąży rezerwy |wydawca=Wojskowy Przegląd Historyczny nr 4 (146) |miejsce=Warszawa |rok=1993}}
== Linki zewnętrzne ==
* [http://tajemnica-starego-hangaru.blogspot.com/ Navigare necesse est - Tajemnica starego hangaru.]
* [http://menstream.pl/wiadomosci-podroze/polski-komunista-ktory-zdobyl-swiat,0,759262.html Polski komunista, który zdobył świat]
{{Kontrola autorytatywna}}
| |||