Okręg Marmarosz: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
drobne merytoryczne, źródła/przypisy |
wikizacja, drobne redakcyjne, drobne techniczne/prace nad art. -projekt Etnografia Karpat |
||
Linia 51:
== Zabytki ==
* [[Drewniane cerkwie Marmaroszu]] (m.in. w [[Șurdești]])
* [[Bramy maramurskie|Drewniane bramy]] (osobny artykuł) regionu Marmarosz. Obok drewnianych cerkwi i tradycyjnych domostw, jeden z przejawów bogatej sztuki snycerskiej w [[Karpaty|karpackiej]] Rumunii<ref>{{Cytuj|autor=Mihai Dăncuş|tytuł=Muzeul Satului Maramuresan|data=2011|isbn=978-606-604-258-1}}</ref>. Typowa brama budowana jest w podziale na dwie części: dwuskrzydłowe wrota i furtkę dla pieszych. Pierwotnie podział ten opierał się na 3 kolumnach. Z czasem modne stały się bramy budowane z większym rozmachem, oparte na większej ilości kolumn, np. 6. Również ilość zdobionych pól zwiększyła się z 3 do 5 współcześnie<ref name=":2">{{Cytuj|autor=P. Bursan|tytuł=wywiad terenowy, projekt Etnografia Karpat (Wikimedia Polska, PME w Warszawie)|data=2016|miejsce=Archiwum Naukowe PME w Warszawie}}</ref>.
===== Symbolika i motywy w snycerce regionu ===== Powierzchnia bramy wraz z górnym [[plateau]], to powierzchnia o bogatej ornamentyce, sięgającej czasów przedchrześcijańskich. Znaki solarne i księżyc, pleciony sznur – symbol dobrobytu, tzw. karpacka rozeta (symbol powszechny na całym obszarze osadnictwa [[Wołosi|wołoskiego]] w Karpatach, również symbol słońca), winna latorośl i żołądź<ref>{{Cytuj|tytuł=ROMANIA - Traditions and Folklore - Travel and Tourism Information|data dostępu=2017-10-11|opublikowany=romaniatourism.com|url=http://romaniatourism.com/traditions-folklore.html|język=en}}</ref>, romb symbolizujący pracowitą pszczołę czy drzewo życia pełnią funkcje strażników domostwa, mają też zapewnić mieszkańcom domu dobrobyt i życiowe powodzenie<ref name=":0">{{Cytuj|autor=Stanisław Figel, Piotr Krzywda|tytuł=Bukowina i Maramuresz. Przewodnik po północnej Rumunii|data=2010|isbn=978-83-6246-062-5}}</ref>. W symbolice tej pojawia się też ryba – symbol czystości, kruk i orzeł – zwierzęta symboliczne i legendarne, obecne w średniowiecznych legendach rumuńskich oraz w ich symbolice narodowej. Występuje również krzyż - oczywisty symbol wiary chrześcijańskiej, ale też wierzeń pierwotnych. W [[Muzeum Etnografii i Sztuki Ludowej w Baia Mare]] znajdują się też strażnicy w formie antropomorficznej: dwa słupy z ludzkimi głowami ustawiane przy wejściu do domu. Legenda głosi, że są to bliźniacy, z których jeden zginął na wojnie. Odwzorowany wraz z bratem w postaci drewnianej rzeźby stanął przed domem rodzinnym, aby go strzec. Wydaje się, że te antropomorficzne figury mogą mieć związek w archaicznym kultem przodków. Z czasem obok symboli magicznych bramy zaczęły być ozdabiane także płaskorzeźbą o tematyce historycznej lub historyczno - legendarnej (np. postać wojewody [[Dragosz (wojewoda)|Dragosza]] na koniu, w towarzystwie suki Moldovy, walczącego z turem; kniaź [[Bogdan I|Bogdan]] wyruszający na podbój [[Mołdawia|Mołdawii]])<ref name=":0" />. Najczęściej spotykanym motywem snycerskim jest motyw jodły, który mógł być lokalnym [[Totem (religia)|totemem]]<ref name=":1">{{Cytuj|autor=Romulus Vulcanescu|tytuł=Kolumna niebios|data=1979}}</ref>. Na jej, ale też innych drzew, świętość wskazują relikty etnograficzne. W czasach przedchrześcijańskich drzewo święte sadzono pośrodku wsi, uznając to miejsce za centrum świata. Pod drzewem spotykali się mieszkańcy wsi w ważnych momentach, a także na naradę, modlitwę czy praktyki magiczne. Drzewo takie było odpowiednikiem niewidzialnego [[Drzewo kosmiczne|drzewa kosmicznego]], na którym miały opierać się niebiosa, a w którego korzeniach mieścił się świat istot podziemnych. Vulcanescu mówi wręcz: „ (…) skłonni jesteśmy przyjąć, że nazwa trójcy, nadana owej namiastce kolumny niebios, bardziej odpowiada pierwotnemu pojęciu potrojonej kolumny aniżeli późniejszemu zaszczepieniu trzech połączonych krzyży na jednym”. Według autora analizy, trójca jest pomnikiem ku czci świętego światła słońca w trzech hipostazach: jako promień słoneczny, błyskawica i ogień. Wracając do korzeni tego symbolu, jest więc trójca postacią totemu słońca<ref name=":1" />. Współcześnie rzadziej widujemy, tak niegdyś rozpowszechnione, trójce. Jednak nadal Rumunii fundują sobie ozdobne bramy, bramy robione są też dla środowisk rumuńskiej emigracji, a nawet jako symbol kultury maramurskiej przed siedzibami administracyjnymi. Snycerze, także pod wpływem opinii etnografów, starają się zachować na nich tradycyjną symbolikę<ref name=":2" />. == Galeria ==
|