Wikipedia

Zima wulkaniczna: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Nie podano opisu zmian
WP:SK, popr. przypisów, poprawa linków, drobne redakcyjne
Linia 6:
 
Zjawiska pogodowe wywołane erupcją wulkaniczną na mniejszą skalę mogą mieć złożony przebieg. Aerozole atmosferyczne odbijając promieniowanie słoneczne powodują ochłodzenie [[troposfera|troposfery]] i jednoczesne ogrzanie [[stratosfera|stratosfery]]. To z kolei może wpłynąć na [[cyrkulacja powietrza|cyrkulację atmosferyczną]] i wywołać odmienne skutki w różnych regionach. Z tego powodu wybuch wulkanu [[Pinatubo]] w roku 1991 nie wywołał katastrofalnego globalnego ochłodzenia, ale spowodował kilkustopniowe odchylenia od kilkuletniej normy na przełomie lat 1991/1992. Sięgnęły one 2-3 stopni ocieplenia w centralnej Ameryce Płn. i w Europie Północno-Zachodniej i 2 stopni ochłodzenia na Bliskim Wschodzie i w kanadyjskiej Arktyce{{r|Robock00}}. Zwiększenie ilości aerozoli powoduje wzrost zachmurzenia, przykładowo, po wybuchu indonezyjskiego wulkanu [[Tambora]] w roku 1815, nietypowa ilość opadów odbiła się na plonach na Półwyspie Iberyjskim{{r|Hołdys2009-s16}}.
 
== Zobacz też ==
{{Literatura}}
 
== Przypisy ==
{{Przypisy-lista|l. kolumn=2|
<ref name="Ehrlich">{{cytuj pismo | autor = Ehrlich, PR | autor2 = Harte, J | autor3 = Harwell, MA | autor4 = Raven, PH | autor5 = Sagan, C | tytuł = Long-term biological consequences of nuclear war | czasopismo = Science | wolumin = 222 | wydanie = 4630 | strony = 1293-1300 | rok = 1983 | doi = 10.1126/science.222.4630.1293}}</ref>▼
<ref name="Hołdys2009-s16">{{cytuj pismo | nazwisko = Hołdys | imię = Andrzej | tytuł = Madryt w cieniu Tambory | czasopismo = [[Wiedza i Życie]] | wolumin = 4 | strony = 16 | data = kwiecień 2009 | wydawca = [[Prószyński Media]] | miejsce = Warszawa}}</ref>▼
<ref name="Robock00">{{cytuj pismo | nazwisko = Robock | imię = Alan | tytuł = Volcanic eruptions and climate | czasopismo = Reviews of Geophysics | wolumin = 38 | wydanie = 2 | strony = 191–219 | data = 2000 | url = http://www.agu.org/journals/rg/v038/i002/1998RG000054/1998RG000054.pdf}}</ref>
<ref name="Turco1983">{{cytuj pismo | autor = Turco, R. P. | autor2 = Toon, O. B. | autor3 = Ackerman, T. P. | autor4 = Pollack, J. B. | autor5 = Sagan, Carl | tytuł = Nuclear Winter: Global Consequences of Multple Nuclear Explosions | czasopismo = Science | wolumin = 222 | wydanie = 4630 | strony = 1283 -1292 | rok = 1983 | doi = 10.1126/science.222.4630.1283}}</ref>▼
<ref name=Mills>{{cytuj pismo | autor = Mills, Michael J. | autor2 = Toon, Owen B. | autor3 = Turco, Richard P. | autor4 = Kinnison, Douglas E. | autor5 = Garcia, Rolando R. | tytuł = Massive global ozone loss predicted following regional nuclear conflict | czasopismo = Proceedings of the National Academy of Sciences | wolumin = 105 | wydanie = 14 | strony = 5307 -5312 | rok = 2008 | url = http://www.pnas.org/content/105/14/5307.abstract | język = }}</ref>▼
<ref name=Rampino88>{{cytuj pismo | autor = Rampino, M R | autor2 = Self, S | autor3 = Stothers, R B | tytuł = Volcanic Winters | czasopismo = Annual Review of Earth and Planetary Sciences | wolumin = 16 | wydanie = 1 | strony = 73-99 | rok = 1988 | doi = 10.1146/annurev.ea.16.050188.000445 | język = }}</ref>▼
<ref name=Rampino02>{{cytuj pismo | autor = Rampino, Michael R. | tytuł = Supereruptions as a Threat to Civilizations on Earth-like Planets | czasopismo = Icarus | wolumin = 156 | wydanie = 2 | strony = 562-569 | rok = 2002 | doi = 10.1006/icar.2001.6808 | url= http://pubs.giss.nasa.gov/docs/2002/2002_Rampino_1.pdf}}</ref>▼
<ref name=Rampino92>{{cytuj pismo | autor = Rampino, Michael R. | autor2 = Self, Stephen | tytuł = Volcanic winter and accelerated glaciation following the Toba super-eruption | czasopismo = Nature | wolumin = 359 | wydanie = 6390 | strony = 50-52 | rok = 1992 | doi = 10.1038/359050a0 | język = }}</ref>▼
<ref name=Robock07>{{cytuj pismo | autor = Robock, Alan | autor2 = Oman, Luke | autor3 = Stenchikov, Georgiy L. | tytuł = Nuclear winter revisited with a modern climate model and current nuclear arsenals: Still catastrophic consequences | czasopismo = Journal of Geophysical Research: Atmospheres | wolumin = 112 | wydanie = D13 | strony = D13107 | rok = 2007 | doi = 10.1029/2006JD008235 | język = }}</ref>▼
<ref name=Toon>{{cytuj pismo | autor = Toon, Owen B. | autor2 = Robock, Alan | autor3 = Turco, Richard P. | autor4 = Bardeen, Charles | autor5 = Oman, Luke | tytuł = Consequences of Regional-Scale Nuclear Conflicts | czasopismo = Science | wolumin = 315 | wydanie = 5816 | strony = 1224-1225 | rok = 2007 | doi=10.1126/science.1137747|url = http://www.sciencemag.org/content/315/5816/1224.full.pdf | język = }}</ref>▼
<ref name=Turco90>{{cytuj pismo | autor = Turco, RP | autor2 = Toon, OB | autor3 = Ackerman, TP | autor4 = Pollack, JB | autor5 = Sagan, C | tytuł = Climate and smoke: an appraisal of nuclear winter | czasopismo = Science | wolumin = 247 | wydanie = 4939 | strony = 166-176 | rok = 1990 | url = http://www.atmos.washington.edu/~ackerman/Articles/Turco_Nuclear_Winter_90.pdf | język = }}</ref>
<ref name="Crutzen">{{Cytuj pismo | autor = Crutzen, P.J., Birks, J.W. | tytuł = The atmosphere after a nuclear war: Twilight at noon | czasopismo = Ambio | strony = 114–125 | data = 1982 | url = http://www.researchgate.net/profile/John_Birks/publication/236736050_The_Atmosphere_after_a_Nuclear_War_Twilight_at_Noon/links/0c96051edff618b592000000.pdf}}</ref>▼
<ref name=Lane>{{cytuj pismo | autor = Lane, Christine S. | autor2 = Chorn, Ben T. | autor3 = Johnson, Thomas C. | tytuł = Ash from the Toba supereruption in Lake Malawi shows no volcanic winter in East Africa at 75 ka | czasopismo = Proceedings of the National Academy of Sciences | wolumin = 110 | wydanie = 20 | strony = 8025 -8029 | rok = 2013 | url = http://www.pnas.org/content/110/20/8025.abstract | język = }}</ref>▼
<ref name="Down">{{Cytuj pismo | tytuł = Will ‘Volcanic Winter’ Debate Now Cool Down? | czasopismo = Science | wydanie = 6132 | wolumin = 340 | strony = 532 | data = 2013 | url = http://www.sciencemag.org/content/340/6132/530.1.full.pdf}}</ref>▼
<ref name=Gathorne>{{cytuj pismo | autor = Gathorne-Hardy, F.J | autor2 = Harcourt-Smith, W.E.H | tytuł = The super-eruption of Toba, did it cause a human bottleneck? | czasopismo = Journal of Human Evolution | wolumin = 45 | wydanie = 3 | strony = 227-230 | rok = 2003 | doi = 10.1016/S0047-2484(03)00105-2 | język = }}</ref>▼
}}▼
 
▲* <ref name="Ehrlich">{{cytuj pismo | autor = Ehrlich, PR | autor2 = Harte, J | autor3 = Harwell, MA | autor4 = Raven, PH | autor5 = Sagan, C | tytuł = Long-term biological consequences of nuclear war | czasopismo = Science | wolumin = 222 | wydanie = 4630 | strony = 1293-1300 | rok = 1983 | doi = 10.1126/science.222.4630.1293 | pmid = 6658451}}</ref>
== Literatura uzupełniająca ==
 
*{{cytuj pismo | autor = Angell, J. K. | autor2 = Korshover, J. | tytuł = Surface Temperature Changes Following the Six Major Volcanic Episodes between 1780 and 1980 | czasopismo = Journal of Climate and Applied Meteorology | wolumin = 24 | wydanie = 9 | strony = 937-951 | rok = 1985 | doi = 10.1175/1520-0450(1985)024<0937:STCFTS>2.0.CO;2 | url = http://journals.ametsoc.org/doi/pdf/10.1175/1520-0450%281985%29024%3C0937%3ASTCFTS%3E2.0.CO%3B2}}
* <ref name="Hołdys2009-s16">{{cytuj pismo | autornazwisko = Hansen, J.Hołdys | autor2imię = Ruedy, R. | autor3 = Sato, M. | autor4 = Imhoff, M. | autor5 = Lawrence, W.Andrzej | tytuł = AMadryt closerw lookcieniu at United States and global surface temperature changeTambory | czasopismo = Journal[[Wiedza ofi Geophysical Research: AtmospheresŻycie]] | wolumin = 1064 | wydaniestrony = D2016 | stronydata = 23947-23963kwiecień 2009 | rokwydawca = 2001[[Prószyński | doi = 10.1029/2001JD000354Media]] | językmiejsce = Warszawa}}</ref>
 
▲* <ref name="Hołdys2009-s16Robock00">{{cytuj pismo | nazwisko = HołdysRobock | imię = AndrzejAlan | tytuł = MadrytVolcanic weruptions cieniuand Tamboryclimate | czasopismo = [[WiedzaReviews iof Życie]]Geophysics | wolumin = 438 | stronywydanie = 162 | datastrony = kwiecień 2009191–219 | wydawcadata = [[Prószyński Media]]2000 | miejscedoi = Warszawa10.1029/1998RG000054}}</ref>
 
▲* <ref name="Turco1983">{{cytuj pismo | autor = Turco, R. P. | autor2 = Toon, O. B. | autor3 = Ackerman, T. P. | autor4 = Pollack, J. B. | autor5 = Sagan, Carl | tytuł = Nuclear Winter: Global Consequences of Multple Nuclear Explosions | czasopismo = Science | wolumin = 222 | wydanie = 4630 | strony = 1283 -12921283–1292 | rok = 1983 | doi = 10.1126/science.222.4630.1283|pmid=17773320}}</ref>
 
▲* <ref name=Mills>{{cytuj pismo Cytuj| autor = Mills, Michael J. | autor2 = ToonMills, Owen B. | autor3 = TurcoToon, Richard P. | autor4 = KinnisonTurco, Douglas E. | autor5 = GarciaKinnison, Rolando R. Garcia| tytuł = Massive global ozone loss predicted following regional nuclear conflict | czasopismo = Proceedings of the National Academy of Sciences of |the woluminUnited = 105States of America| wydanie data= 14 2008| strony wolumin= 5307 -5312 105| rok numer= 2008 14| url s= http:5307–5312|doi=10.1073//www.pnas.org/content/105/14/5307.abstract 0710058105| język pmid= 18391218|pmc=PMC2291128}}</ref>
 
▲* <ref name=Rampino88>{{cytuj pismo | autor = Rampino, M R | autor2 = Self, S | autor3 = Stothers, R B | tytuł = Volcanic Winters | czasopismo = Annual Review of Earth and Planetary Sciences | wolumin = 16 | wydanie = 1 | strony = 73-99 | rok = 1988 | doi = 10.1146/annurev.ea.16.050188.000445 | język = }}</ref>
 
▲* <ref name=Rampino02>{{cytuj pismo | autor = Rampino, Michael R. | tytuł = Supereruptions as a Threat to Civilizations on Earth-like Planets | czasopismo = Icarus | wolumin = 156 | wydanie = 2 | strony = 562-569 | rok = 2002 | doi = 10.1006/icar.2001.6808 | url= http://pubs.giss.nasa.gov/docs/2002/2002_Rampino_1.pdf}}</ref>
 
▲* <ref name=Rampino92>{{cytuj pismo | autor = Rampino, Michael R. | autor2 = Self, Stephen | tytuł = Volcanic winter and accelerated glaciation following the Toba super-eruption | czasopismo = Nature | wolumin = 359 | wydanie = 6390 | strony = 50-52 | rok = 1992 | doi = 10.1038/359050a0 | język = }}</ref>
 
▲* <ref name=Robock07>{{cytuj pismo | autor = Robock, Alan | autor2 = Oman, Luke | autor3 = Stenchikov, Georgiy L. | tytuł = Nuclear winter revisited with a modern climate model and current nuclear arsenals: Still catastrophic consequences | czasopismo = Journal of Geophysical Research: Atmospheres | wolumin = 112 | wydanie = D13 | strony = D13107 | rok = 2007 | doi = 10.1029/2006JD008235 | język = }}</ref>
 
* <ref name=Toon>{{Cytuj|autor=Owen B. Toon, Alan Robock, Richard P. Turco, Charles Bardeen, Luke Oman|tytuł=Nuclear war. Consequences of regional-scale nuclear conflicts|czasopismo=Science|data=2007|wolumin=315|numer=5816|s=1224–1225|doi=10.1126/science.1137747|pmid=17332396|dostęp=o}}</ref>
 
▲* <ref name=ToonTurco90>{{cytuj pismo | autor = ToonTurco, Owen B.RP | autor2 = RobockToon, AlanOB | autor3 = TurcoAckerman, Richard P.TP | autor4 = BardeenPollack, CharlesJB | autor5 = OmanSagan, LukeC | tytuł = ConsequencesClimate ofand smoke: Regional-Scalean appraisal of Nuclearnuclear Conflictswinter | czasopismo = Science | wolumin = 315247 | wydanie = 58164939 | strony = 1224166-1225176 | rok = 20071990 | pmid=11538069|doi=10.1126/science.1137747|url = http://www.sciencemag.org/content/315/5816/1224.full.pdf11538069 | język = }}</ref>
 
▲* <ref name="Crutzen">{{Cytuj pismo | autor = Crutzen, P.J., Birks, J.W. | tytuł = The atmosphere after a nuclear war: Twilight at noon | czasopismo = Ambio | strony = 114–125 | data = 1982 | url doi= http://www10.researchgate.net1007/profile/John_Birks/publication/236736050_The_Atmosphere_after_a_Nuclear_War_Twilight_at_Noon/links/0c96051edff618b592000000.pdf978-3-319-27460-7_5}}</ref>
 
▲* <ref name=Lane>{{cytuj pismo Cytuj| autor = Lane, Christine S. | autor2 = ChornLane, Ben T. | autor3 = JohnsonChorn, Thomas C. Johnson| tytuł = Ash from the Toba supereruption in Lake Malawi shows no volcanic winter in East Africa at 75 ka | czasopismo = Proceedings of the National Academy of Sciences of |the woluminUnited = 110States of America| wydanie data= 20 2013| strony wolumin= 8025 -8029 110| rok numer= 2013 20| url s= http:8025–8029|doi=10.1073//www.pnas.org/content/110/20/8025.abstract 1301474110| język pmid= 23630269|pmc=PMC3657767}}</ref>
 
▲* <ref name="Down">{{Cytuj pismo | tytuł = Will ‘Volcanic Winter’ Debate Now Cool Down? | czasopismo = Science | wydanie = 6132 | wolumin = 340 | strony = 532 | data = 2013 | url = http://www.sciencemag.org/content/340/6132/530.1.full.pdf|data dostępu=2017-10-18}}</ref>
 
▲* <ref name=Gathorne>{{cytuj pismo | autor = Gathorne-Hardy, F.J. | autor2 = HarcourtGathorne-SmithHardy, W.E.H. Harcourt-Smith | tytuł = The super-eruption of Toba, did it cause a human bottleneck? | czasopismo = Journal of Human Evolution | wolumin = 45 | wydanie numer= 3 | strony s= 227-230 | rok data= 2003 | doi = 10.1016/S0047-2484(03)00105-2 | język pmid= 14580592}}</ref>
▲}}
 
[[Kategoria:Klimatologia]]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Zima_wulkaniczna”