Bangladesz: Różnice pomiędzy wersjami

|wikisłownik = Bangladesz

}}

 

'''Bangladesz''' ([[język bengalski|beng.]] বাংলাদেশ), '''Ludowa Republika Bangladeszu''' (beng. গণপ্রজাতন্ত্রী বাংলাদেশ, ''Gonoprodźatontri Bangladesz'') – państwo w [[Azja Południowa|Azji Południowej]], położone nad [[Zatoka Bengalska|Zatoką Bengalską]] i graniczące z zachodu, północy i wschodu z [[Indie|Indiami]], a na południowym wschodzie z [[Mjanma|Mjanmą]]. Jest jednym z najgęściej zaludnionych i zarazem najbiedniejszych państw świata. Stolicą Bangladeszu jest [[Dhaka]] (dawna Dakka).

 

== Historia Bangladeszu ==

 

{{osobny artykuł|cyklon Bhola|wojna o niepodległość Bangladeszu}}

W 1970 ówczesny Pakistan Wschodni został spustoszony przez [[cyklon Bhola]], który spowodował śmierć około pół miliona osób. Działania rządu pakistańskiego były niewystarczające, co spowodowało pogorszenie i tak już napiętych stosunków między nim a Bengalczykami. Czarę goryczy przelało niedopuszczenie do objęcia funkcji premiera przez [[Sheikh Mujibur Rahman|Mujibura Rahmana]], mimo że jego partia, [[Liga Awami]], zdecydowanie wygrała wybory. Prezydent Pakistanu, generał [[Yahya Khan]], w porozumieniu z [[Zulfikar Ali Bhutto|Zulfikarem Alim Bhutto]], liderem [[Pakistańska Partia Ludowa|Partii Ludowej]], udaremnił zwołanie parlamentu i bezskutecznie usiłował stłumić ruch niepodległościowy, aresztując Mudżibura Rahmana 25 marca 1971 r. i ogłaszając stan wyjątkowy w Pakistanie Wschodnim. Zamach na demokrację przerodził się w falę krwawych represji: w ramach [[operacja Searchlight|operacji „Searchlight”]] armia pakistańska wymordowała w [[delta Gangesu|delcie Gangesu]] ok. 1–1,5 miliona cywilów i dopuściła się dużej liczby ok. 200 000 gwałtów. Mimo krwawej okupacji kraju [[wojna o niepodległość Bangladeszu]] nie wygasła, prowadzona metodami partyzanckimi pod dowództwem pułkownika [[M.A.G. Osmani]]ego. 17 kwietnia 1971 sformowany został na wygnaniu pierwszy rząd Bangladeszu. Armia indyjska wspomogła partyzantkę Bangladeszu, wkraczając 22 listopada 1971 roku na teren [[Bengal Wschodni|Bengalu Wschodniego]]<ref>Jan Rydel, ''Trzeci Świat'', [w:] ''Najnowsza historia świata 1945-1995'', t. II, Kraków 1997, s. 102–103.</ref>.

 

16 grudnia armia pakistańska skapitulowała. Władzę przejęła Liga Ludowa pod przewodnictwem Mujiba który to początkowo próbował przekształcić Bangladesz w państwo socjalistyczne<ref>Mascarenhas, A (1986). Bangladesh: A Legacy of Blood. Hodder & Stoughton, London. {{ISBN|0-340-39420-X}}. OCLC 13004864 16583315 242251870.</ref>. Przyjęta w grudniu 1972 roku konstytucja uznała świeckość, demokrację, wolność i [[socjalizm]] za filary państwowości kraju<ref>Frank, Katherine (2002). Indira: The Life of Indira Nehru Gandhi. USA: Houghton Mifflin, s. 388. {{ISBN|0-395-73097-X}}.</ref>. Założenia nowej polityki gospodarczej były wzorowane na Indiach. Rząd rozpoczął realizację państwowych programów edukacyjnych, kanalizacyjnych, żywnościowych, zdrowotnych, w całym kraju dostarczano wodę i montowano sieć elektryczną. Plan pięcioletni z 1973 roku ukierunkował inwestycję państwową w dziedzinie rolnictwa i infrastruktury wiejskiej<ref>UNESCAP, Integration of Poverty Alleviation and Social Sector Development into the Planning Process in Bangladesh (2006-07-07). „Mujib’s policies” (PDF).</ref>. Bangladesz zobowiązał się do sekularyzmu jednak Mujib stopniowo zbliżył się do politycznego islamu. Rząd pod wpływem islamizmu zakazał hazardu, produkcji i sprzedaży alkoholu<ref>Raman, B. (2006-08-29). „Mujib and Islam” (PHP).</ref>. W 1974 roku znormalizowano stosunki z Pakistanem<ref>Raman, B. (2006-08-29). „Mujib and Islam” (PHP).</ref>. Tymczasem przeludnienie, korupcja i brak kapitału zagranicznego pogłębiły kryzys gospodarczy i anarchizowały społeczeństwo. Rozwijały się grupy opozycji islamistycznej i [[komunizm|komunistycznej]]. Niezadowolenie obróciło się przeciw Lidze Ludowej i Mudżiburowi Rahmanowi.

 

 

== Ustrój polityczny ==

 

Od 2009 rządzi Liga Awami, a urząd premiera piastuje [[Sheikh Hasina Wajed]], córka pierwszego prezydenta Bangladeszu. Liga Awami obejmuje 273 mandaty, a główna partia opozycyjna Partia Narodowa [[Hossain Mohammad Ershad|Hossaina Mohammada Ershada]] – 42.

! Powierzchnia<br />(km²)

! Gęst. zalud.<br />(os./km²)

|-

| 1 || [[Barisal (prowincja)|Barisal]] || বরিশাল || [[Barisal]] || 8 147 000 || 13 297 || 613