Wojna krymska: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
dr |
dr |
||
Linia 8:
|miejsce = [[Półwysep Krymski]], [[Bałkany]], [[Morze Czarne]], [[Morze Bałtyckie]] i [[Ocean Spokojny]]
|wynik = zwycięstwo [[Imperium Osmańskie|Imperium Osmańskiego]], [[Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii|Wielkiej Brytanii]], [[II Cesarstwo Francuskie|Francji]] i [[Królestwo Sardynii|Sardynii]]
|przyczyna = wkroczenie wojsk [[Rosja|rosyjskich]] do tureckich [[Księstwa naddunajskie|księstw naddunajskich
|terytorium =
|strona1 = {{państwo|TUR|wariant=1844}}<br />{{państwo|GBR|wariant=1801}} (od [[1854]])<br />{{flaga|Francja}} [[II Cesarstwo Francuskie]] (od 1854)<br />{{flaga|Włochy|bandera-wojenna-1900}} [[Królestwo Sardynii]] (od [[1855]])<br />[[Plik:Flagge Herzogtum Nassau (1806-1866).svg|20px]] [[Księstwo Nassau]]
Linia 26:
== Historia ==
=== Przyczyny ===
Rosja i Turcja były najbardziej zacofanymi gospodarczo oraz społecznie krajami Europy i jednymi z bardziej zacofanych krajów [[Azja|Azji]]<ref>Andrzej Chwalba ''Historia powszechna. Wiek XIX'', wyd. 2009 r., s. 334.</ref>. Europejscy politycy i eksperci przewidywali wybuch tej wojny, ponieważ narastały sprzeczności interesów gospodarczych i politycznych, zwłaszcza między Rosją a Wielką Brytanią. Rosja od długiego czasu zmierzała do rozszerzania swych granic w stronę [[Morze Śródziemne|Morza Śródziemnego]], [[Zatoka Perska|Zatoki Perskiej]], [[Ocean Indyjski|Oceanu Indyjskiego]] i [[Chiny|Chin]], a były to rejony, które interesowały również Wielką Brytanię. Z kolei Francję interesował [[Bliski Wschód]], a zwłaszcza Turcja, obecne [[Syria]], [[Liban]] i [[Egipt]]. W tym czasie strategicznym kierunkiem rosyjskiej ekspansji były Bałkany, a zamiarem likwidacja państwa tureckiego i uczynienie [[Morze Czarne|Morza Czarnego]] wewnętrznym morzem rosyjskim oraz uzyskanie swobodnego dostępu do cieśnin tureckich. Sama Turcja była krajem osłabionym. Na początku 1853 [[car]] Rosji [[Mikołaj I Romanow]] („[[Żandarm Europy]]”) próbował namówić Brytyjczyków do [[Rozbiór państwa|rozbioru]] Turcji<ref>Andrzej Chwalba ''Historia powszechna. Wiek XIX'', wyd. 2009 r., s. 336–337.</ref>. Uniknięcie przez Rosję w latach 1848–1849 ruchów [[Wiosna Ludów|Wiosny Ludów]] oraz dodatkowo stłumienie narodowej [[Powstanie węgierskie 1848|rewolucji węgierskiej]] zmotywowały cara do prowadzenia na Bałkanach bardziej ofensywnej polityki<ref name="Historia sztuki wojennej"/>.
W 1852 między Rosją i Francją rozpoczął się spór o prawa duchowieństwa [[Prawosławie|prawosławnego]], względnie [[Kościół katolicki|katolickiego]], do opieki nad miejscami świętymi i [[muzułmanin|niemuzułmańską]] ludnością imperium tureckiego. W spór wmieszała się Wielka Brytania, w mniejszym stopniu również [[Cesarstwo Austrii|Austria]] i [[Królestwo Prus|Prusy]], a przedmiot sporu rozszerzył się o strefy wpływów tych mocarstw w Turcji oraz rewindykacje dotychczasowych jej zobowiązań wobec Rosji. Szczególnie Wielkiej Brytanii zależało na podsycaniu wrogości między Turcją i Rosją, przy czym okręty brytyjskie wpłynęły do [[Dardanele|Cieśniny Dardanelskiej]].
Linia 32:
=== Przebieg ===
[[Plik:Crimean-war-1853-56.png|thumb|left|290px|Działania wojenne w rejonie [[Morze Czarne|Morza Czarnego]]]]
W lutym 1853 car Mikołaj I skierował do Turcji ultimatum w sprawie wyłącznego prawa opieki nad miejscami świętymi w [[Palestyna|Palestynie]] (ówcześnie część Imperium Osmańskiego) oraz przekazania pod jej opiekę wszystkich prawosławnych obywateli w Imperium Osmańskim. Był to jednak tylko pretekst. Wyrażenie zgody na te żądania oznaczałoby przekształcenie Turcji w rosyjski [[protektorat]], ponieważ Rosja mogłaby ingerować w tureckie sprawy wewnętrzne. Car wykazał się bardzo błędną oceną ówczesnej sytuacji politycznej. Był pewny neutralności Austrii, którą wsparł w walce z [[Węgrzy|Węgrami]] podczas Wiosny Ludów. Przewidywał, że Anglia nie będzie zdolna do współpracy z odwieczną konkurentką, Francją. Sułtan [[Abdülmecid I]] przekazał treść ultimatum Francji i Anglii, które miały świadomość, że zaistniało niebezpieczeństwo pozbawienia ich wpływów w imperium tureckim. W tej sytuacji zachęciły sułtana do sprzeciwu. Gdy sułtan ultimatum odrzucił, wojska rosyjskie weszły do [[Księstwa naddunajskie|księstw naddunajskich]] [[Wołoszczyzna|Wołoszczyzny]] i [[Hospodarstwo Mołdawskie|Mołdawii]]. Wówczas w październiku 1853 Turcja [[Wypowiedzenie wojny|wypowiedziała wojnę]] Rosji, a jej wojska zaatakowały rosyjskie terytoria na [[Kaukaz (kraina historyczna)|Kaukazie]], skąd zostały jednak wyparte, a flota turecka zniszczona 30 listopada 1853 w [[Bitwa pod Synopą|bitwie pod Synopą]], w południowej części Morza Czarnego. Rosja wygrała tę bitwę nie dlatego, że była tak silna, ale dlatego, że Turcja była tak słaba.
Wielka Brytania musiała interweniować, by zapobiec ostatecznej klęsce Turcji, a w efekcie odniesieniu korzyści przez Rosję. Rosyjskie zwycięstwo podburzyło opinię publiczną w Anglii i Francji, które pospieszyły z pomocą Turcji, zaś Austria wysłała swe wojska na Wołoszczyznę (chociaż nie wstąpiła do związku przeciw Rosji – odwiodły ją od tego Prusy, by nie wzmacniać państw zachodnich). 21 lutego 1854 Rosja wypowiedziała wojnę Anglii i Francji, a 31 marca wypowiedzieli wojnę Rosji zachodni sojusznicy. Lokalna wojna przekształciła się w wojnę mocarstw europejskich, pierwszą od [[Wojny napoleońskie|wojen napoleońskich]]. Anglia i Francja, wykorzystując swe panowanie na morzach, dokonały szeregu bombardowań i prób desantu w [[Wielkie Księstwo Finlandii|Finlandii]], [[Zatoka Fińska|Zatoce Fińskiej]], na [[Wyspy Alandzkie|Wyspach Alandzkich]] na [[Morze Bałtyckie|Bałtyku]], w [[Pietropawłowsk Kamczacki|Pietropawłowsku na Kamczatce]] oraz w [[Odessa|Odessie]] i [[Kercz]]u nad Morzem Czarnym. Dzięki wprowadzeniu do marynarki wojennej okrętów [[Maszyna parowa|parowych]] Brytyjczykom i Francuzom stosunkowo łatwo było transportować i zaopatrywać swe wojska. We wrześniu 1854 60 tysięcy żołnierzy wojsk brytyjskich, francuskich i tureckich wylądowało na [[Półwysep Krymski|Półwyspie Krymskim]]. Dołączyły do nich później (w kwietniu 1855) także wojska Sardynii. Sprzymierzeni zajęli półwysep bez większych walk, z wyjątkiem miasta i twierdzy [[Sewastopol]] (gdzie znajdowało się dowództwo rosyjskiej [[Flota Czarnomorska|Floty Czarnomorskiej]]), [[Oblężenie Sewastopola (1854–1855)|którego oblężenie]], połączone z ciężkimi bombardowaniami, trwało przez 11 miesięcy, do września 1855. Być może natychmiastowy po lądowaniu atak na Sewastopol przyniósłby zwycięstwo, jednak Francuzi byli ostrożni i Rosjanie wykorzystali czas na wzmocnienie linii obronnej. Rosjanie bezskutecznie próbowali przebijać się do oblężonego garnizonu. W końcu nadeszła zima 1854/1855, do której Brytyjczycy nie byli przygotowani. Załamał się system zaopatrzenia. Na linii frontu i w szpitalach polowych warunki były tragiczne, o czym informowali brytyjscy korespondenci prasowi. Zdecydowana reakcja opinii publicznej spowodowała reformy i początek modernizacji armii brytyjskiej. Brytyjczycy zostali tak osłabieni, że główny ciężar walki w 1855 spadł na Francuzów i Sardyńczyków<ref name="Historia sztuki wojennej"/>. Do historii przeszła też brytyjska kawaleryjska ''szarża lekkiej brygady'' na stanowiska rosyjskiej artylerii podczas [[Bitwa pod Bałakławą|bitwy pod Bałakławą]]. W trakcie wojny krymskiej zmarł Mikołaj I, a tron po nim przejął jego syn [[Aleksander II Romanow|Aleksander II]] (panujący w latach 1855–1881).
| |||