Józef (postać biblijna): Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m "dwa" w miejsce "2" - kwestia estetyki tekstu
Panek (dyskusja | edycje)
Linia 17:
|odpowiednik =
|ojciec = [[Jakub (postać biblijna)|Jakub]]
|matka = [[Rachela]]
|mąż =
|żona = [[Asenat]]
|rodzeństwo =
|dzieci = [[Efraim]] i [[Manasses (syn Józefa)|Manasses]]
|commons = Category:Joseph (son of Jacob)
|wikisłownik =
}}
Linia 29:
[[Plik:Bartolome Esteban Perez Murillo 012.jpg|thumb|''[[Józef i żona Potifara (obraz Murilla)]]'']]
[[Plik:Wyniesienie Józefa (Carl Poellath).jpg|thumb|''„Wywyższenie Józefa"''. Rycina ze [[schrobenhausen]]owskiego warsztatu Carla Poellath]]
'''Józef''', '''Józef Egipski''' ([[Język hebrajski|hebr.]] '''יוֹסֵף'''; [[Język arabski|arab.]]''' يوسف''' Jusuf, skrócona forma imienia [[Josifiasz]]: ''[oby] [[Jah]] dodał [pomnożył]'') – patriarcha [[Biblia|biblijny]], syn [[Jakub (postać biblijna)|Jakuba]] i [[Rachela|Racheli]], według Biblii żył 110 lat<ref name="110lat">[[Księga Rodzaju|Rdz]] 50, 22 ([[Biblia Tysiąclecia]]): ''Józef mieszkał w [[Egipt|Egipcie]] wraz z rodziną swego ojca. Dożył on stu dziesięciu lat''. ([http://www.nonpossumus.pl/ps/Rdz/50.php Rdz 50 on-line]).</ref>. Jego historia jest opisana jedynie w [[Księga Rodzaju|Księdze Rodzaju]], nie ma potwierdzenia w źródłach [[Egipt|egipskich]]. Jednakże biblijny opis dostarcza spójnych i zbieżnych informacji z faktami historycznymi na temat okresu, na który datuje się pobyt Józefa w Egipcie takich jak cena niewolnika czy panujący władcy. Znamiennym faktem, który jest jednym z silnych dowodów potwierdzających pobyt Józefa w Egipcie jest znalezisko w [[Muzeum Egipskie w Kairze|Muzeum Egipskim w Kairze]]. Badacze z zespołu Sa’ida Muhammada Thabeta, prowadzący prace inwentaryzacyjne w muzeum, twierdzą, że odkryli monety z imieniem i wizerunkiem biblijnego patriarchy. Ich zdaniem mogą one pochodzić z czasów, kiedy Józef żył w Egipcie<ref>[http://www.wprost.pl/ar/175427/Zeton-patriarchy-Jozefa/ Żeton patriarchy Józefa] na wprost24.pl [Numer: 43/2009 (1396)]</ref>, co jednak spotyka się ze sceptycznymi komentarzami<ref>[http://www.biblearchaeology.org/post/2010/01/03/Urging-Caution-A-Brief-Comment-on-the-So-Called-Joseph-Coins.aspx Urging Caution: A brief comment on the so called 'Joseph Coins'], Associates for Biblical Research {{lang|en}}</ref>.
 
== Historia biblijna ==
{{BibliaT||Rdz|37}}–{{BibliaT||Rdz|50}}
Jako ukochany syn był znienawidzony przez swych braci, gdyż „donosił [Józef] ojcu ich, co o nich mówiono złego". [[Jakub (postać biblijna)|Ojciec]] kochał go „najbardziej ze wszystkich synów [...], ponieważ urodził mu się na starość" (a także dlatego, gdyż był synem ukochanej żony Jakuba, Racheli), podarował mu „długą szatę z rękawami", a na dodatek Józef miał kiedyś dwa sny, które dobitnie sugerowały, że bracia (w drugim śnie również ojciec i matka) mu się pokłonią (co mimo wszystko ostatecznie niemal w całości się sprawdziło).
 
Jako ukochany syn był znienawidzony przez swych braci, gdyż „donosił [Józef] ojcu ich, co o nich mówiono złego"złego”. [[Jakub (postać biblijna)|Ojciec]] kochał go „najbardziej ze wszystkich synów [...], ponieważ urodził mu się na starość"starość” (a także dlatego, gdyż był synem ukochanej żony Jakuba, Racheli), podarował mu „długą szatę z rękawami"rękawami”, a na dodatek Józef miał kiedyś dwa sny, które dobitnie sugerowały, że bracia (w drugim śnie również ojciec i matka) mu się pokłonią (co mimo wszystko ostatecznie niemal w całości się sprawdziło).
Bracia chcieli go zabić, kiedy przyszedł do nich, wysłany przez ojca, podczas wypasania owiec w okolicach Sychem, jednak najstarszy przyrodni brat [[Ruben (postać biblijna)|Ruben]] do tego nie dopuścił.
Ostatecznie, za namową [[Juda (postać biblijna)|Judy]] sprzedali go w niewolę [[Izmael]]itom, donosząc ojcu, że został zabity przez dzikie zwierzę. Został sprzedany do [[Egipt]]u, gdzie stał się niewolnikiem [[Potifar]]a (Putyfara) – dowódcy straży przybocznej [[faraon]]a. W niedługim czasie Józef został przez niego uczyniony zarządcą całego majątku.
Linia 39 ⟶ 41:
 
Józef zgromadził podczas siedmiu lat dobrych zbiorów znaczne zapasy zboża, które później sprzedawał w latach głodu. Głód zmusił też jego ojca, Jakuba, do wysłania dziesięciu synów do Egiptu w celu nabycia zboża. Józef początkowo oskarżył ich o szpiegostwo i uwięził [[Symeon (postać biblijna)|Symeona]], ale przy drugiej wizycie dał się poznać i przebaczył swoim braciom. Następnie sprowadził ojca i całą rodzinę do Egiptu. Józef w okresie głodu wykupił dla faraona większość ziem, zmieniając egipskich właścicieli w dzierżawców. Zmarł mając 110 lat i został zabalsamowany.
== Nawiązania ==
Opis biblijny stał się podstawą następnych historii funkcjonujących w kulturze żydowskiej. Niektóre z nich odbiegają od pierwotnej. [[Artapanos]], Żyd z [[Aleksandria|Aleksandrii]], tworząc własną, odbiegającą od biblijnej, historię [[Mojżesz]]a, opisał również egipskie losy [[Abraham]]a i Józefa. Według niego Józef, przejrzawszy spisek braci, sam udał się do Arabów i za ich pośrednictwem na dwór faraona. Wątek niewoli jest u Artapanosa całkowicie pominięty. Józef jako wielkorządca Egiptu miał usprawnić rolnictwo, sprawiedliwie podzielić ziemię i wynaleźć miary, zapisując się w pamięci Egipcjan{{odn|Świderkówna|2008|s=262}}.
 
Również w diasporze żydowskiej w [[Egipt ptolemejski|hellenistycznym Egipcie]] powstał [[romans (historyczny gatunek literacki)|romans]] [[Józef i Asenet]]h. Zgodnie z zasadami gatunku, przedstawia on wyidealizowany obraz bohaterów tytułowych, którzy zakochują się w sobie od pierwszego wejrzenia. Dla Józefa jednak przeszkodą była obca religia Asenat. W związku z tym Asenat [[Konwersja na judaizm|przyjęła religię Józefa]], a on wreszcie mógł się z nią ożenić. W dalszej części romansu zazdrosny o Asenat syn faraona knuje przeciwko Józefowi, oszukując jego braci, jednak ginie. W tej wersji historii faraon usynowił Józefa. Sam [[apokryf]] był natomiast głosem w debacie, czy wyznawcy judaizmu mogą wiązać się z innowiercami, jak też wzorcem konwersji dla tych drugich{{odn|Świderkówna|2008|s=269-281}}. Historia miłości Józefa i Asenat prowadzącej do jej nawrócenia była rozwijana w kolejnych wiekach{{odn|Świderkówna|2008|s=302}}. Jedną z jej wersji jest [[Istoryja o świętym Jozefie|Istoryja o świętym Jozefie, patryjarsze Starego Zakonu, którego byli bracia zaprzedali]]<ref>{{Cytuj | tytuł = Istoryja o świętym Jozefie, patryjarsze Starego Zakonu, którego byli bracia zaprzedali. Kraków, Hieronim Wietor, 1530 | url = http://lib.amu.edu.pl/bu_ksiegarnia/index.php?option=com_k2&view=item&id=1350:istoryja-o-%C5%9Bwi%C4%99tym-jozefie-patryjarsze-starego-zakonu-kt%C3%B3rego-byli-bracia-zaprzedali-krak%C3%B3w-hieronim-wietor-1530&Itemid=88 | język = pl}}</ref>.
 
Motywy z życia Józefa podejmowane były przez różnych artystów. Wśród nich był [[Rembrandt]], który namalował obraz [[Józef i żona Potifara]], mający drugą wersję, prawdopodobnie kopię wykonaną przez jednego z jego uczniów<ref>{{Cytuj | tytuł = A Corpus of Rembrandt Paintings | wolumin = 5 | miejsce = Dordrecht | wydawca = Springer | data = 2011 | s = 577-584 | isbn = 978-1-4020-4607-0 | doi = 10.1007/978-1-4020-5786-1_28 | język = en | autor r = Ernst van de Wetering | rozdział = Pupil of Rembrandt — Joseph accused by Potiphar’s wife (free variant after V 22)}}</ref>.
== Datowanie ==
Według chronologii biblijnej czasy Józefa przypadałyby na okres władzy [[Senuseret III|Senusereta III]]. [[Alfred Tschirschnitz]] datuje przybycie Józefa do Egiptu na ok. 1660 p.n.e., a więc na czas [[Starożytny Egipt#Drugi Okres Przejściowy (ok. 1786–ok. 1567 p.n.e.)|Drugiego Okresu Przejściowego]]. Egipt znajdował się wówczas pod panowaniem [[Hyksosi|Hyksosów]], którzy chętnie otaczali się przybyszami z [[Syropalestyna|Syropalestyny]]. Innym argumentem przemawiającym za takim datowaniem jest sugerowana przez Biblię niewielka odległość stolicy od ziemi [[Goszen]]. Warunek ten spełnia jedynie [[Awaris]]<ref>{{cytuj książkę |nazwisko =Tschirschnitz | imię =Alfred | tytuł =Dzieje ludów biblijnych | wydawca =M. Sadren i S-ka | miejsce =Warszawa | rok =1994 | strony=196| isbn =83-86340-00-3}}</ref>.
 
{{przypisy}}
== Bibliografia ==
 
* {{cytuj książkę | odn = tak | nazwisko = Świderkówna | imię =Anna| tytuł = Bogowie zeszli z Olimpu | rok = 2008| wydawca = Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce =Warszawa| isbn=978-83-01-15488-2}}
{{dzieci Jakuba}}
{{Prorocy islamu w Koranie}}
Linia 54 ⟶ 62:
[[Kategoria:Starożytni Żydzi]]
[[Kategoria:Prorocy islamu w Koranie]]
[[Kategoria:Egipscy Żydzi]]