Petržalka: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
poprawa przek., aktualizacja, poprawa martwych linków zew., zbędne linki do dat
Linia 20:
|w granicach miasta =
|SIMC =
|zarządzający = MilanVladimír FtáčnikBajan{{r|starosta}}
|stanowisko zarządzającego = starosta
|powierzchnia = 28,68{{r|obszar}}
|wysokość = 131
|liczba ludności = 115103 195473{{r|cp}}
|rok = 20042016
|gęstość zaludnienia = 40163608
|numer kierunkowy =
|kod pocztowy =
Linia 41:
|www =
}}
'''Petržalka''' ([[język węgierski|węg.]] ''Pozsonyligetfalu, Ligetfalu'', [[język niemiecki|niem.]] ''Engerau'') – największa dzielnica mieszkaniowa [[Bratysława|Bratysławy]]. Leży na prawym brzegu [[Dunaj]]u w [[Powiat Bratysława V|powiecie Bratysława V]]. Liczy ponad 115100 000 mieszkańców; jeden z najgęściej zaludnionych terenów w Europie Środkowej.
 
'''Petržalka''' ([[język węgierski|węg.]] ''Pozsonyligetfalu, Ligetfalu'', [[język niemiecki|niem.]] ''Engerau'') – największa dzielnica mieszkaniowa [[Bratysława|Bratysławy]]. Leży na prawym brzegu [[Dunaj]]u w [[Powiat Bratysława V|powiecie Bratysława V]]. Liczy ponad 115 000 mieszkańców; jeden z najgęściej zaludnionych terenów w Europie Środkowej.
 
== Historia ==
Pierwsza wzmianka pochodzi z [[1225]] – list królewski wspomina o osadzie zwanej ''Flantschendorf'' (''Fl(u)ecendorf/Wlocendorf''). W [[1278]] pojawia się nazwa ''Flezyndorph'', natomiast po najeździe tatarskim spustoszoną okolicę zasiedlają koloniści z Niemiec. Właściwy początek współczesnej osadzie dała druga fala kolonizacji na przełomie średniowiecza i renesansu – wtedy pojawiła się po raz pierwszy niemiecka nazwa ''Engerau'', występująca także jako ''Ungarau'' (w wolnym tłumaczeniu „węgierska wieś”). Węgierskie nazwy zaczęły występować dopiero w XIX wieku – w [[1863]] ''Ligetfalva'', przekształcone później na ''Ligetfalu'' (stosowane także z przedrostkiem ''Pozsony-'').
 
W latach [[1774]]–[[1776]]1774–1776 założono w Petrzalce [[park]] na dotychczasowych terenach myśliwskich. Początkowo był w stylu barokowego klasycyzmu, jego dzisiejszy wygląd pochodzi z [[1839]] (zmiany przeszedł również w latach 70. XX wieku). Jest to jeden z najstarszych parków w Europie<ref>[{{Cytuj stronę | url = http://visit.bratislava.sk/en/vismo/dokumenty2.asp?id_org=700014&id=1039&p1=2544 | tytuł = Environment] (| praca = Official Tourism and Travel Guide to Bratislava | język = en) | archiwum = http://archive.is/3W7Q | zarchiwizowano = 2012-07-16}}</ref>.
 
W [[1809]] stacjonowały na tym terenie wojska napoleońskie i ostrzeliwały Bratysławę.
 
W [[1866]] w Petrzalce mieszkało 594 osoby w 105 domach. W okolicy dominowały sady, parki i inne tereny zielone. W [[1891]] miejscowość poprzez [[Starý most|Most Franciszka Józefa]] (obecnie Stary Most)<ref>Przedtem na Dunaju znajdowały się już mosty drewniane, ale były nietrwałe – często niszczył je mróz i powodzie.</ref> zyskała połączenie z [[Bratysława|Bratysławą]] i [[Szombathely]], a tuż przed I wojną światową z [[Wiedeń|Wiedniem]] dzięki [[Kolej podmiejska Bratysława - Wiedeń|Pressburger Bahn]]. Na początku XX wieku zaczęły w Petrzalce powstawać zakłady przemysłowe i fabryki.
 
W [[1910]] absolutną większość mieszkańców stanowili Niemcy – na 2947 mieszkańców było ich 1997 Niemców, poza tym 495 Węgrów i 318 Słowaków. Mimo to po I wojnie światowej przyłączono ją do [[Czechosłowacja|Czechosłowacji]] na mocy [[traktat w Trianon|traktatu w Trianon]] ze względów gospodarczych, jako tzw. [[przyczółek bratysławski]] (mieszkańcy Bratysławy mieli tutaj swoje sady i ogrody). Wtedy zaczęto używać oficjalnie współczesnej nazwy słowackiej ''Petržalka'' (pojawiła się na początku XX wieku). W okresie międzywojennym przybyło do miejscowości bardzo dużo Słowaków i w [[1921]] Niemcy stanowili już tylko niewiele ponad połowę ludności, a w [[1930]] tylko 22% (13% było Węgrami). Ogólna liczba ludności wzrosła w tym czasie o kilkaset procent.
 
W latach 20. do Petrzalki przyłączono fragment miejscowości [[Kittsee]], wraz z jednym z dworców kolejowych (pod nazwą ''Kopčany'').
 
W [[1938]] wraz z [[Devín|Devinem]] włączona po traktacie monachijskim w granice III Rzeszy; powodem miał być fakt, że przed I wojną światową i gwałtowną imigracją Słowaków w Petrzalce przeważali Niemcy.
 
[[Plik:Ato gessayova spoza luky.jpg|thumb|left|250px|Typowa zabudowa dzielnicy]]
[[4 kwietnia]] [[1945]] Armia Czerwona zajęła Petrzalkę i ta ponownie znalazła się w [[Czechosłowacja|Czechosłowacji]], a w [[1946]] stała się jedną z dzielnic Bratysławy.
 
W okresie powojennym Petrzalka przeżyła rozwój budowlany – ponieważ miała pełnić rolę dzielnicy-„sypialni”, wybudowano liczne osiedla złożone z wielopiętrowych bloków (zwłaszcza od lat 70). Dzięki tym działaniom dzielnica stała się najludniejsza w mieście, ale również najbardziej niebezpieczna. Pod koniec okresu socjalistycznego planowano budowę [[metro|metra]] (pierwszego na [[Słowacja|Słowacji]]) z Petrzalki do centrum miasta, ale po zmianie systemu politycznego zabrakło pieniędzy na realizację tej koncepcji (powstało tylko kilka konstrukcji, m.in. pojedyncze tunele).
 
[[Plik:DARGOVSKA STREET LITTLE HOUSE.JPG|thumb|Rzadki przykład starej zabudowy]]
W [[2001]] w dzielnicy mieszkało 117 227 mieszkańców, w tym 108 600 Słowaków, 4259 Węgrów, 1788 Czechów, 219 Niemców.
 
W ostatnich latach władze miasta robią dużo, aby zmienić niekorzystny wizerunek dzielnicy. Zrekonstruowano jeden z najstarszych miejskich teatrów „Arena”, powstało centrum handlowe „Aupark” i strefa handlowa „Danubia”, wzdłuż głównych ulic rosną konstrukcje biurowców (m.in. wielofunkcyjny kompleks „Wiena Gate”). Przez Petrzalkę przebiega międzynarodowa trasa rowerowa z [[Austria|Austrii]] do [[Węgry|Węgier]] (''Dunajská cyklistická cesta'').
 
Do [[2010]] dzielnicę z centrum miał połączyć szybki tramwaj (zamiast zarzuconego planu budowy metra), ale nie udało się dotrzymać tego terminu.
 
== Demografia ==
Według danych z dnia 31 grudnia 20102011 wieśdzielnicę zamieszkiwało 111105 778763 osób, w tym 5855 467564 kobiet i 5350 311199 mężczyzn<ref>{{cytuj stronę|url=http://app.statistics.sk/mosmis/eng/demografia.jsp?txtUroven=410195&lstObec=529460|tytuł= Petržalka - Demography|opublikowany=Statistical Office of the Slovak Republic|język = en|data dostępuarchiwum =2012 http://archive.is/GY5vP | zarchiwizowano = 2013-0704-0518}}</ref>.

W 2001 roku w dzielnicy mieszkało 117 227 mieszkańców. Pod względem [[narodowość|narodowości]] i [[grupa etniczna|przynależności etnicznej]] 92,64% populacji stanowili [[Słowacy]], 3,63% [[Węgrzy]], 1,53% [[Czesi]], a przedstawiciele pozostałych nacji poniżej 1%. 54,13% spośród mieszkańców wyznawało [[Kościół katolicki|rzymskokatolicyzm]], 5,02% [[protestantyzm]], 0,71% [[kościoły greckokatolickie|grekokatolicy]], 0,31% [[prawosławie]], 0,06% [[Husytyzm|Husycihusyci]], 0,30% inne religie, zaś 33,24% nie identyfikowało się z żadnym wyznaniem. W dzielnicy znajdowało się 1 5181518 domostw<ref>{{cytuj stronę|url=http://app.statistics.sk/mosmis/eng/scitanie.jsp?txtUroven=410195&lstObec=529460|tytuł= Petržalka - Selected results of 1991 and 2001 census|opublikowany=Statistical Office of the Slovak Republic|język = en|data dostępuarchiwum =2012 http://archive.is/gCP3S | zarchiwizowano = 2013-0704-0518}}</ref>.
 
== Podział dzielnicy ==
Linia 86:
* Zrkadlový háj (niem. Spiegelhaufen),
* Starý háj – częściowo jest to teren chronionego krajobrazu,
* Janíkov dvor (niem. Antonienhof) – położony w południowej części Petrzalki, do [[1947]] teren graniczny. Tutaj miała znajdować się stacja techniczna planowanego bratysławskie metra.
* Kapitulský dvor (niem. ''Flantschendorf'') – jedna z najstarszych części Petrzalki, w przeszłości była tutaj osada średniowieczna ''Flantschendorf'' (''Fl(u)ecendorf/Wlocendorf''). Znajduje się tutaj najstarszy czynny do dzisiaj [[cmentarz]] (założony w latach 20. XX wieku).
 
Linia 103:
== Zabytki i atrakcje ==
[[Plik:Divadloarena.jpg|thumb|Teatr Arena]]
* gotycka wieża z kościoła franciszkańskiego na Starym Mieście. Powstała w XV wieku, w [[1897]] jej górną część przeniesiono do Sadu Janka Kráľa, gdzie służy jako altana,
* wieża wodna z początku XIX wieku, uznana za narodową pamiątkę kultury,
* teatr „Arena” z końca XIX wieku, odnowiony przed kilku laty, uznany za narodową pamiątkę kultury,
Linia 114:
* [[FC Petržalka 1898|Artmedia Petržalka Bratysława]]
 
{{Przypisy}}|
<ref name="cp">{{Cytuj stronę | url = http://www.citypopulation.de/php/slovakia-bratislava.php | tytuł = Slovakia: Bratislava | praca = City Population | język = en | data dostępu = 2017-12-03}}</ref>
<ref name="obszar">{{Cytuj stronę | url = http://www.skgeodesy.sk/sk/ugkk/kataster-nehnutelnosti/registre-obnovenej-evidencie-pozemkov/ | tytuł = Registre obnovenej evidencie pozemkov | data = 2017-08-10 | opublikowany = Úrad geodézie, kartografie a katastra SR | język = sk | data dostępu = 2017-12-03}}</ref>
<ref name="starosta">{{Cytuj stronę | url = https://www.petrzalka.sk/samosprava/starosta/ | tytuł = Starosta | praca = Oficjalna strona internetowa dzielnicy | język = sk | data dostępu = 2017-12-03}}</ref>
}}
 
== Linki zewnętrzne ==