Menachem Bornsztajn: Różnice pomiędzy wersjami

|imię i nazwisko = Menachem Bornsztajn

|imię i nazwisko org =

|pseudonim = Ślepy Maks

|grafika =

|opis grafiki =

|podpis =

|data urodzenia = 15 stycznia 1890

|miejsce urodzenia = [[Łęczyca]]

|data śmierci = 18 maja 1960

|miejsce śmierci = [[Łódź]]

|zawód =

|odznaczenia =

|commons = Category:Menachem Bornsztajn

|www =

Maks miał także siostrę Gitlę. Po śmierci ojca Menachem Bornsztajn zajmował się żebractwem przed kościołem, tam też wypatrzył go legendarny Natan Ksiądz<ref>Wiesław Pierzchała: [http://www.dzienniklodzki.pl/artykul/193936,historia-i-obyczaje-jestem-maks-slepy-maks,id,t.html ''Historia i obyczaje: Jestem Maks. Ślepy Maks'']. Dziennik Łódzki 2009-12-04.</ref>, znany paser, który zwerbował go do swojej szajki trudniącej się drobnymi kradzieżami. Wkrótce potem Maks spotkał stójkowego odpowiedzialnego za śmierć jego ojca. W wyniku tego spotkania stójkowy stracił życie, a Maks oko. Wtedy też otrzymał przezwisko „Ślepy Maks”.

Jeszcze przed I wojną światową ożenił się z córką swojego konkurenta Arona Goldberga – Gołdą – i tym samym podporządkował sobie cały świat przestępczy północnej Łodzi. Niewątpliwie sprzyjały temu jego warunki fizyczne. Był wysokim, postawnym mężczyzną. Po ślubie młoda para zamieszkała początkowo przy ul. Nowomiejskiej, a następnie przy [[Ulica Henryka Sienkiewicza w Łodzi|ul. Sienkiewicza]] 9, gdzie powstało Biuro Próśb i Podań „Obrona”<ref>Anna Gronczewska, ''„Bratnia pomoc” Menachema Bornsztajna, czyli „Ślepego Maksa”''; [w:] „Co tydzień historia” (dod. do „Polska. Dziennik Łódzki”), 15 I 2015, s. 4-54–5.</ref>. Do biura tego przychodzili ludzie z różnymi prośbami i skargami, które Maks rozpatrywał. Nie było wtedy w mieście drugiego biura cieszącego się podobną popularnością. Wystarczyło podobno zwrócić się do biura ze skargą, gdy coś zginęło, a Bornsztajn sprawiał, że rzecz ta w niedługim czasie wracała do właściciela. „Ślepy Maks” zaczął być nazywany łódzkim [[Robin Hood|Robinem Hoodem]].

W czasie [[I wojna światowa|I wojny światowej]] Menachem Bornsztajn wyjechał do Niemiec, gdzie między innymi w Berlinie, Lipsku, Hamburgu pracował jako subiekt handlowy<ref name=IlRep>{{Cytuj pismo | tytuł = Ślepy Maks – dyktator Bałut zasiadł w dniu wczorajszym na ławie oskarżonych za zabójstwo prezesa „Bratniej Pomocy” – Balbermana. Zabójca twierdzi, że strzelał w obronie własnej |url = http://bc.wimbp.lodz.pl/Content/24864/IlustrowanaRepublika1930Nr015.pdf |czasopismo = Ilustrowana Republika | data = 16 stycznia 1930 | wolumin = 15 | strony = 7 | url = http://bc.wimbp.lodz.pl/Content/24864/IlustrowanaRepublika1930Nr015.pdf | data dostępu = 2016-01-30}}</ref>. Według innych informacji trudnił się tam okradaniem transportów kolejowych przeznaczonych dla żołnierzy niemieckich na froncie wschodnim.

W 1921 r. Bornsztajn powrócił do Łodzi<ref name=IlRep />. W 1928 powstało stowarzyszenie „Bratnia Pomoc” (''Ezras Achim''), mające na celu niesienie pomocy biednej ludności żydowskiej. Przy tymże stowarzyszeniu powstał sąd rozjemczy rozstrzygający spory między Żydami, tzw. dintojra (w języku hebrajskim dintojra oznacza sąd rabinacki, w potocznym języku rozumiana jest jako wyrównanie rachunków przestępczych), w którym to sądzie Menachem Bornsztajn pełnił kluczową rolę. „Bratnia Pomoc” była postrachem ludności żydowskiej: siłą wymierzała kary, rozstrzygała spory, egzekwowała należności. W stowarzyszeniu najbliższym jego współpracownikiem był Srul Kalma Balberman, którego po kłótni Ślepy Maks zabił 19 września 1929 r. przed piwiarnią Icka Lajbcygiera<ref>Księga adresowa m. Łodzi, 1937-1939; Wykaz mieszkańców Łodzi, s. 253.</ref> „Kokolewole” przy ul. [[Ulica Pomorska w Łodzi|Pomorskiej]] 11 (róg [[Ulica Wschodnia w Łodzi|Wschodniej]]) {{r|głos-poranny}}<ref group="uwaga">Był to parterowy drewniak na południowo-wschodnim narożniku, rozebrany około połowy lat 70. XX wieku.</ref>. Sąd uniewinnił zabójcę, uznając, że ten działał w obronie koniecznej (1930)<ref name=IlRep />.

Menachem Bornsztajn zmarł 18 maja 1960 roku w Łodzi. Został pochowany na [[Nowy cmentarz żydowski w Łodzi|Cmentarzu Żydowskim w Łodzi przy ul. Brackiej]]. Spoczywa tam w bocznej, ale eksponowanej alei, bo naprzeciwko [[mauzoleum Izraela Poznańskiego]], obok [[Grobowiec Rodziny Jarocińskich|grobowca rodziny Jarocińskich]]<ref>Mostowicz Arnold, ''Ballada o ślepym Maksie''; Wyd. „Tygiel Kultury” 1998, Łódź;, {{ISBN|83-908-93-819}}.</ref>.

Postać Ślepego Maksa stała się kanwą opowieści dla kilku książek i filmów, a także gry miejskiej „Łap złodzieja” rozgrywającej się w kilku miejscach związanych z gangsterem. O „łódzkim Robin Hoodzie” traktują książki ''Ballada o Ślepym Maksie'' [[Arnold Mostowicz|Arnolda Mostowicza]], ''Perkalowy Dybuk'' [[Konrad T. Lewandowski|Konrada Lewandowskiego]] oraz ''Ślepy Maks. Historia łódzkiego Ala Capone'' Remigiusza Piotrowskiego<ref>{{Cytuj stronę | url = http://alpha.bn.org.pl/search~S5*pol?/aPiotrowski+Remigiusz/apiotrowski+remigiusz/1%2C2%2C5%2CB/frameset&FF=apiotrowski+remigiusz+1984&2%2C%2C2 | tytuł = Ślepy Maks: historia łódzkiego Ala Capone | data dostępu = 2015-04-09 | opublikowany = alpha.bn.org.pl | praca = Katalog Biblioteki Narodowej |data dostępu = 2015-04-09}}</ref>. W 1995 roku powstał serial dokumentalny ''Ten bandycki świat trzydziestych lat'', w którym w postać Maksa wcielił się łódzki aktor [[Bronisław Wrocławski]]. W 2012 roku w [[Teatr Nowy w Łodzi|Teatrze Nowym w Łodzi]] miała miejsce premiera sztuki ''Kokolobolo, czyli opowieść o przypadkach Ślepego Maksa i Szai Magnata''<ref>{{cytuj stronę | url = http://nowy.pl/item/spektakle/article/Kokolobolo_czyli_opowiesc_o_przypadkach_Slepego_Maksa_i_Szai_Magnata/lang/pl | tytuł = Kokolobolo, czyli opowieść o przypadkach Ślepego Maksa i Szai Magnata| data dostępu = 2012-12-03| autor = | opublikowany = nowy.pl| pracadata = | datajęzyk = pl | językdata dostępu = pl2012-12-03}}</ref>.

<ref name="głos-poranny">{{Cytuj pismo | tytuł = Krwawy mord wśród mętów Łodzi. „Ślepy Maks” – wykonawca wyroków bandy „Dardanele” trzema strzałami zabił „Sures Kałmena”, który odważył mu się przeciwstawić | czasopismo = Głos Poranny | data = 20 września 1929 | url = http://bc.wimbp.lodz.pl/Content/17198/Glos_Poranny1929nr227a.pdf|czasopismo = Głos Poranny |data = 20 września 1929}}</ref>

<ref name="litzmannstadter-zeitung">{{Cytuj pismo | autor = Adolf Kargel | tytuł = Der Blinde Max von Lodz – ein judischer Gangster |url = http://bc.wbp.lodz.pl/dlibra/publication?id=30703&tab=3|czasopismo = Litzmannstädter Zeitung | strony = 3 | język = de | data = 15 maja 1943 | url = http://bc.wbp.lodz.pl/dlibra/publication?id=30703&tab=3}}</ref>

* {{Cytuj stronę | url = http://lodz.wyborcza.pl/lodz/1,35153,7837591,Legenda_Slepego_Maksa___herszta_i_lodzkiego_Janosika.html | tytuł = Legenda Ślepego Maksa – herszta i łódzkiego Janosika |autor=Joanna Blewąska, Joanna Podolska | data = 3 maja 2010 | opublikowany = gazeta.pl | data dostępu = 2010-05-27 | archiwum = http://web.archive.org/web/20100519132420/http://lodz.gazeta.pl/lodz/1,35153,7837591,Legenda_Slepego_Maksa___herszta_i_lodzkiego_Janosika.html | zarchiwizowano = 2010-05-19 |data dostępu = 2010-05-27}}