Ratyzbona: Różnice pomiędzy wersjami

'''Ratyzbona''' ([[język niemiecki|niem.]] ''Regensburg'', [[dialekt bawarski|baw.]] ''Rengschburg'', [[język czeski|czes.]] ''Řezno'') – miasto na prawach [[powiat]]u w [[Niemcy|Niemczech]], w kraju związkowym [[Bawaria]], siedziba rejencji [[Górny Palatynat]], regionu [[region Ratyzbona|Ratyzbona]] oraz powiatu [[powiat Ratyzbona|Ratyzbona]]. Leży nad [[Dunaj]]em. Polska nazwa miasta wywodzi się z pradawnej nazwy [[Celtowie|celtyckiej]] ''Radasbona'' poprzez łacińską nazwę ''Ratisbona''.

 

 

Dziś Ratyzbona to piąte co do wielkości miasto Bawarii, po [[Monachium]], [[Norymberga|Norymberdze]], [[Augsburg]]u i [[Würzburg]]u<ref>{{cytuj stronę| url =http://www.statistik.regensburg.de/menue/informationen_u_zahlen.php | tytuł = Bevölkerungsvergleich der Großstädte in Bayern | data dostępu = 2010-04-29| autor = Stadt Regensburg| opublikowany = www.statistik.regensburg.de| praca = | data = | język =de}}</ref>. Jest siedzibą [[diecezja|diecezji]] [[Kościół katolicki|rzymskokatolickiej]]. Posiada trzy szkoły wyższe. Główne gałęzie przemysłu i usług w Ratyzbonie to: elektrotechnika, produkcja samochodów, przemysł maszynowy, browarnictwo, drukarstwo, transport śródlądowy (port przeładunkowy).

Podczas [[wojna trzydziestoletnia|wojny trzydziestoletniej]], w 1633 Ratyzbonę zajęły wojska [[Szwecja|szwedzkie]] pod dowództwem Bernharda von Weimara. Rok później miasto zostało odbite przez armie cesarską i [[Elektorat Bawarii|bawarską]].

 

[[Plik:1640 sitzung-des-immerwaehrenden-reichstags-regensburg-stich-merian 1-1560x1100.jpg|thumb|Obrady Nieustającego Sejmu Rzeszy w Sali Rzeszy (niem. ''Reichssaal''), 1640]]

Ratyzbona była ważnym ośrodkiem państwa wschodniofrankijskiego, w którym odbywały się posiedzenia niemieckiego sejmu. Od 1594 spotkania Reichstagu odbywały się w Sali Rzeszy (niem. ''Reichsaal'') w [[Stary ratusz w Ratyzbonie|starym ratuszu]]. Od 1663 obradował tu Nieustający Sejm Świętego Cesarstwa Rzymskiego (niem. ''Immerwährender Reichstag des Heiligen Römischen Reiches''), w którym uczestniczyli delegaci z całej Europy – cesarz był reprezentowany przez cesarskich komisarzy głównych (niem. ''Prinzipalkomissar''). W 1748 komisarzem głównym został cesarski poczmistrz generalny książę Alexander Ferdinand von Thurn und Taxis, który przeniósł swoją [[Thurn und Taxis|rodzinę]] z Frankfurtu do Ratyzbony.

Pod koniec XVIII w. miastem wstrząsały ciężkie spory wewnątrzpolityczne. W obliczu zagrożenia bankructwem miasta, przedstawiciele mieszczaństwa oraz magistratu oskarżyli [[Tajny radca|tajnych radców]] miasta (niem. ''Geheimer Rat der Stadt'') o niegospodarność oraz łamanie prawa przed sądem najwyższym (niem. ''Reichshofrat'') w [[Wiedeń|Wiedniu]], wygrywając sprawę. Cesarz zarządził rewizję statutu miasta oraz umorzył jego długi (kosztem wierzycieli), ratując je przed finansowym upadkiem.

 

 

[[Plik:Regensburg Neupfarrplatz 1892.jpg|thumb|Neupfarrplatz, 1892]]

[[Plik:Regensburg um 1900.jpg|thumb|Ratyzbona, 1900]]

20 kwietnia 1809 podczas [[wojny napoleońskie|V koalicji]] (wojny Francji przeciwko [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]] i [[Austria|Austrii]]) Ratyzbona została zajęta przez wojska austriackie. Francuzi wzięli miasto szturmem trzy dni później, a Napoleon został ranny. Dalberg zachował swój urząd jako [[arcybiskup]] miasta (aż do swojej śmierci w 1817), ale pod naciskiem Napoleona musiał poddać Ratyzbonę w maju 1810 [[Królestwo Bawarii|Królestwu Bawarii]]. Otrzymał za to dobra książęce [[Hanau]] i [[Fulda]] wraz z tytułem [[Wielki książę|wielkiego księcia]] Frankfurtu (niem. ''Großherzog von Frankfurt'').

 

Przejęcie przez Bawarię oznaczało utratę znaczenia politycznego i uprzywilejowanej pozycji miasta w starej Bawarii. Stosunki gospodarcze Ratyzbony pogorszyły się już tak znacznie w okresie wolnego miasta, że dalsza niezależność nie była możliwa choćby z tego powodu.

 

* '''[[Porta Pretoria]]''' – częściowo zachowana [[Cesarstwo Rzymskie|rzymska]] wieża obserwacyjna datowana na rok 179<ref name="zp" />, odkryta w 1887 roku.

 

* [[Juan de Austria]] – wódz i admirał hiszpański, urodził się w tym mieście

* [[Barbara Blomberg]] - tutejsza mieszczka, kochanka cesarza [[Karol V Habsburg|Karola V]]