Sąd konstytucyjny: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m →Sądy konstytucyjne na świecie: jęz. |
Dodano nowy rozdział |
||
Linia 32:
W 1952 wraz z powstaniem [[Wspólnoty europejskie|Wspólnot Europejskich]] utworzono jako jeden z głównych ich organów [[Trybunał Sprawiedliwości (Unia Europejska)|Trybunał Sprawiedliwości]], który stał się sądem konstytucyjnym dla krajów członkowskich{{odn|Graber|2002}}. W kompetencji Trybunału leży abstrakcyjna kontrola zgodności praw krajów członkowskich z prawem wspólnotowym. Innym sądem ponadnarodowym w dziedzinie konstytucyjnej jest [[Europejski Trybunał Praw Człowieka]] powołany w 1959 i rozpatrujący skargi obywateli 47 krajów członkowskich [[Rada Europy|Rady Europy]]. Trybunał orzeka w oparciu o [[Europejska konwencja praw człowieka|Europejską konwencję praw człowieka]]{{odn|Ferreres Comella|2011|s=275}}. Na jego wzór w 1979 utworzono [[Międzyamerykański Trybunał Praw Człowieka]] z siedzibą w [[San José]], orzekający na podstawie [[Amerykańska konwencja praw człowieka|Amerykańskiej konwencji praw człowieka]]{{odn|Ferreres Comella|2011|s=275}}.
== Sądy konstytucyjne w Europie ==
=== Austria ===
Na mocy art. 137 Części siódmej „Gwarancje Konstytucji i administracji” Federalnej Ustawy Konstytucyjnej Republiki Austrii z dnia 1 stycznia 1930 r. działa Trybunał Konstytucyjny. Do jego głównych zadań należy:
* orzekanie o sprzeczności z Konstytucją ustawy federalnej,
* orzekanie o sprzeczności z ustawą rozporządzenia organu federalnego lub kraju związkowego,
* orzekanie w sprawach skarg na decyzje organów administracji w wypadku, gdy osoba skarżąca twierdzi, że jej konstytucyjne prawa zostały naruszone,
* orzekanie o oskarżeniu naczelnych organów federalnych lub krajowych w sprawie ich odpowiedzialności konstytucyjnej,
* rozstrzyganie sporów kompetencyjnych.
Postępowanie przed Trybunałem dotyczące abstrakcyjnej kontroli ustaw federalnych może zostać wszczęte na wniosek rządu kraju związkowego, grupy 1/3 członków Rady Narodowej albo 1/3 członków Rady Federalnej. W przypadku kontroli konstytucyjności ustaw krajowych z wnioskiem może wystąpić także Rząd Federalny. W Konstytucji została przewidziana również kontrola indywidualna na wniosek osoby, która twierdzi, że jej konstytucyjne prawa zostały naruszone bezpośrednio. Sąd na wniosek oraz sam Trybunał z urzędu może wszcząć postępowanie w zakresie kontroli konstytucyjności ustaw i rozporządzeń.
Zgodnie z art. 147 Konstytucji Trybunał składa się z 14 członków: prezesa, wiceprezesa, 12 pozostałych członków oraz 6 zastępców członków, którzy są wzywani w przypadku, gdy jeden z podstawowych członków jest nieobecny. Prezesa, wiceprezesa, 6 członków i 3 zastępców członków powołuje Prezydent Federalny na podstawie propozycji Rządu Federalnego. Pozostałych 6 członków i zastępców członków jest mianowanych na wniosek Rady Narodowej (przedkłada kandydatury 3 członków i 2 członków zastępczych) i Rady Federalnej (wniosek powołania 3 członków i 1 zastępcy członka).
=== '''Belgia''' ===
Belgijski Sąd Konstytucyjny działa na postawie art. 141 Konstytucji Królestwa Belgii, natomiast jego skład, właściwości a także tryb funkcjonowania określa ustawa z dnia 6 stycznia 1989 r. o Sądzie Konstytucyjnym.
Sąd Konstytucyjny orzeka o naruszeniu przez ustawę, dekret lub akt, o których mowa w art. 134 Konstytucji
* przepisów ustanowionych w Konstytucji określających uprawnienia organów państwowych
* przepisów zawartych w Tytule II Konstytucji – Belgowie i ich prawa, art. 170, 172, 191 Konstytucji
* art. 147 §1 Konstytucji
W skład Sądu Konstytucyjnego wchodzi 12 sędziów powoływanych dożywotnio przez Króla z listy kandydatów parlamentu wybranych przez Izbę Reprezentantów albo Senat. Lista musi być zatwierdzona większością 2/3 głosów. Kandydaci muszą mieć co najmniej 40 lat i mogą pełnić funkcję w Sądzie Konstytucyjnym do ukończenia 70 roku życia.
=== '''Bośnia i Hercegowina''' ===
Sądowi Konstytucyjnemu Bośni i Hercegowiny został poświęcony art. VI Konstytucji. Na jego podstawie można wyróżnić kompetencje Sądu:
* rozstrzyganie sporów między Bośnią i Hercegowiną a jednostkami (entitetami),
* rozstrzyganie sporów między instytucjami Bośni i Hercegowiny a instytucjami entitetów,
* jest uprawniony do jurysdykcji apelacyjnej w przypadku, gdy sporne orzeczenie innego sądu będzie dotyczyło kwestii z Konstytucji,
* Sąd Konstytucyjny może udzielać odpowiedzi na pytania prawne zadane przez sąd co do zgodności ustawy z Konstytucją, Europejską Konwencją Praw Człowieka w przypadku, gdy dana ustawa ma być podstawą orzeczenia.
Sposób działania oraz organizacja Sądu Konstytucyjnego jest określona w jego regulaminie.
Zgodnie z art. VI pkt. 1 składa się z 9 członków. Natomiast art. 99 regulaminu Sądu stanowi, że przewodniczący jest wybierany spośród 9 sędziów w drodze tajnego głosowania na posiedzeniu plenarnym. Jego kadencja trwa 3 lata i zaczyna się od chwili wyboru. Na tym samym posiedzeniu powinno się także dokonać wyboru trzech wiceprzewodniczących. Przewodniczący i 3 wiceprzewodniczących nie może pochodzić z tego samego narodu.
Izba Reprezentantów Federacji wybiera czterech członków, Zgromadzenie Narodowe Republiki Serbskiej wybiera kolejnych dwóch członków, pozostałych trzech powołuje przewodniczący Europejskiego Trybunału Praw Człowieka jednocześnie zasięgając niewiążącej opinii Prezydium Bośni i Hercegowiny.
=== '''Słowenia''' ===
Artykuł 160. Konstytucji Słowenii określa jakie funkcje spełnia Sąd Konstytucyjny. Zgodnie z tym artykułem Sąd decyduje:
* o zgodności ustaw z Konstytucją,
* o zgodności innych aktów normatywnych z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i powszechnie uznanymi zasadami międzynarodowymi,
* w sprawach skarg konstytucyjnych naruszenia praw człowieka i podstawowych wolności aktami indywidualnymi,
* o zgodności aktów niższego rzędu niż ustawa z Konstytucją i ustawami,
* o zgodności aktów wspólnot lokalnych z Konstytucją i ustawami,
* w sprawach sporów kompetencyjnych między państwem a wspólnotami lokalnymi oraz między wspólnotami lokalnymi,
* w sprawach sporów kompetencyjnych między sądami a innymi organami władzy państwowej,
* w sprawie sprzeczności działalności partii politycznych z Konstytucją,
* w innych sprawach, w których ma kompetencje na mocy niniejszej konstytucji lub ustaw.
Sąd Konstytucyjny orzeka na sesjach, na których obecni są wszyscy sędziowie, przewodniczący a także spoza składu sędziowskiego – sekretarz generalny Sądu.
Ustawa o Sądzie Konstytucyjnym określa jakie podmioty mogą występować z wnioskiem o dokonanie przez Sąd kontroli abstrakcyjnej. Te podmioty to:
* Zgromadzenie Narodowe,
* 1/3 deputowanych,
* Rada Narodowa,
* rząd,
* Rzecznik Praw Człowieka jeśli uzna, że kwestionowana regulacja lub akt narusza prawa lub wolności,
* Komisarz do spraw informacji jeśli kwestionowany akt dotyczy zakresu jego działalności,
* Bank Słowenii lub Sąd Audytu jeśli akt dotyczy zakresu ich działalności,
* Prokurator Generalny o ile kwestia konstytucyjności pozostaje w związku ze sprawą prowadzoną przez Prokuraturę Krajową.
Sądy powszechne mogą także wystąpić o zbadanie konstytucyjności prawa jeśli w trakcie rozstrzygania danej sprawy dojdą do wniosku, że prawo mające być podstawą rozstrzygnięcia może być niezgodne z Konstytucją. Sąd Najwyższy także ma takie uprawnienie.
Z wnioskiem do Sądu Konstytucyjnego w sprawie niekonstytucyjności aktu może wystąpić każdy kto wykaże swój interes prawny.
Zgodnie z art. 163 Konstytucji w skład Sądu Konstytucyjnego wchodzi 9 sędziów, wybieranych na wniosek Prezydenta, przez Zgromadzenie Narodowe w sposób określony przez ustawę. Kandydaci powinni być ekspertami prawnymi i mieć ukończone 40 lat.
== Funkcje ==
Linia 60 ⟶ 122:
* {{Cytuj|autor =Richard H. Pildes|rozdział=Political Parties and Cosntitutionalism|redaktor = Tom Ginsburg, Rosalind Dixon|tytuł=Comparative Constitutional Law|wydawca=Edward Elgar|miejsce=Cheltenham, UK - Northampton, MA, USA|data=2011|s=254-264|isbn =978-1-84844-539-0}}
* {{Cytuj|autor =Francisco Ramos Romeu|tytuł=The Establishment of Constitutional Courts: A Study of 128 Democratic Constitutions|wydawca=CQ Press|miejsce=Washington, D.C.|data=2006|czasopismo=Review of Law & Economics|wydanie=2 (1)|s=103-135}}
* {{Cytuj książkę|nazwisko=(red naukowa) Anna Chmielarz-Grochal, Anna Michalak, Jarosław Sułkowski|imię=|tytuł=Powoływanie sędziów konstytucyjnych w wybranych państwach europejskich|rok=2017|wydawca=Wolters Kluwer|miejsce=Warszawa|strony=|isbn=978-83-8107-695-1}}
* {{Cytuj stronę|url=http://www.us-rs.si/en/about-the-court/legal-basis/|tytuł=Republic of Slovenia - Constitutional Court|autor=|data dostępu=2017-12-26|opublikowany=|język=}}
* {{Cytuj stronę|url=http://www.us-rs.si/media/the.constitutional.court.act-zusts.pdf|tytuł=The Constitutional Court Act|autor=|data dostępu=2017-12-26|opublikowany=|język=}}
* {{Cytuj stronę|url=https://www.vfgh.gv.at/index.en.html|tytuł=Austria - Constitutional Court|autor=|data dostępu=2017-12-26|opublikowany=|język=}}
* {{Cytuj stronę|url=http://www.const-court.be/en/common/home.html|tytuł=Constitutional Court of Belgium|autor=|data dostępu=2017-12-26|opublikowany=|język=}}
{{Kontrola autorytatywna}}
| |||