Hiszpańska Socjalistyczna Partia Robotnicza: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m Bot: Dodanie tytułów do linków w przypisach (patrz FAQ); zmiany kosmetyczne |
|||
Linia 29:
== Wczesna historia ==
{{Polityka Hiszpanii}}
PSOE została założona 2 maja 1879 roku w [[Madryt|Madrycie]] przez przywódcę ruchu robotniczego, [[Pablo Iglesias (1850-1925)|Pablo Iglesiasa]], oraz działaczy Hiszpańskiej Federacji Regionalnej I Międzynarodówki którzy odłączyli się od organizacji z powodu występowaniu w niej silnych tendencji [[anarchizm|anarchistycznych]]. 20 sierpnia tego samego roku zgromadzenie 40 osób przyjęło program nowego ugrupowania. Do 1881 roku PSOE działała nielegalnie. Partia wchodziła w skład [[Druga Międzynarodówka|II Międzynarodówki]]<ref name="portalwiedzy.onet.pl">[http://portalwiedzy.onet.pl/1033,,,,hiszpanska_socjalistyczna_partia_robotnicza,haslo.html ''Hiszpańska Socjalistyczna Partia Robotnicza'' – WIEM, darmowa encyklopedia]</ref>.
Pierwszy zjazd PSOE odbył się w 1888 roku, partia postawiła sobie wówczas trzy cele – budowa społeczności bezklasowej, uspołecznienie środków produkcji i dojście do władzy klasy robotniczej. W tym samym roku powstała centrala związkowa, Powszechny Związek Pracujących (UGT) W partii dominowały tendencje reformistycznej stąd też partia realizować miała te cele na drodze parlamentaryzmu. Od początku istnienia partii, PSOE starała się łączyć ze sobą interesy burżuazji i klasy robotniczej<ref>''Partie Socjaldemokratyczne Europy'', Książka i Wiedza, 1982, s. 172</ref><ref>''Historia Komunistycznej Partii Hiszpanii'', Warszawa 1966 s. 22</ref>.
Linia 44:
=== Lata 20. i początek 30. ===
W latach 20. partia liczyła około 40 tysięcy działaczy<ref
W efekcie niepokojów społecznych we wrześniu 1923 roku, generał [[Miguel Primo de Rivera]] dokonał zamachu stanu i przejął władzę, tworząc rząd wojskowy. PSOE i UGT podjęły się współpracy z nowym rządem, tym samym odrzuciły one postulat komunistów, aby utworzyć opozycyjny jednolity front. Pod koniec lat 20., PSOE przeszła na pozycje bardziej krytyczne wobec Primery, aż w końcu socjaliści wycofali poparcie dla rządu. Junta wojskowa upadła w kwietniu 1931 roku, a pod wpływem presji społeczeństwa zastąpiono ustrój monarchistyczny systemem republikańsko-demokratycznym. PSOE wpłynęła na rozwój II Republiki, a w czasie jej istnienia zdobyła jeszcze większe poparcie społeczne.
Linia 74:
Pod koniec dekady lat 50. wzrosły w kraju siły opozycji. Najbardziej aktywna pozostała partia komunistyczna lecz na popularności zyskała też PSOE. W kierownictwie socjalistów na emigracji dominował [[antykomunizm]] i tendencje współpracy z partiami opozycyjnej prawicy. Tym samym odcinano się od współdziałania z komunistami. Tendencja ta utrzymana została także przez całe lata 60. a jej głównym reprezentantem był Llopis<ref>''Partie Socjaldemokratyczne Europy'', Książka i Wiedza, 1982, s. 178</ref>.
Główną rolę odgrywał nurt socjaldemokratyczny wzorujący się na partiach socjalistycznych Europy zachodniej. Krajowi działacze PSOE zwani byli "nowymi socjalistami", popierali oni przenikanie do środowisk robotniczych, pozostawali w opozycji do kierownictwa na emigracji i popierali współpracę z komunistami oraz nielegalnymi związkami zawodowymi; Komisjami Robotniczymi (CO). Jednym z powodów niezadowolenia ze strony krajowych socjalistów był brak nowego programu, dotychczasowy program sprowadzał się jedynie do postulatu obalenia dyktatury generała Franco i zbudowania nowego, demokratycznego rządu tymczasowego który przygotuje nowe wybory parlamentarne<ref name="Partie Socjaldemokratyczne Europy 1982">''Partie Socjaldemokratyczne Europy'', Książka i Wiedza, 1982, s. 178-179</ref><ref>[[Jerzy Robert Nowak]], ''Siły opozycyjne w Hiszpanii'', Warszawa, 1969, s. 25</ref>.
W kraju, szczególnie środowiska inteligenckie, domagały się utworzenia nowej, bardziej postępowej organizacji socjalistów która byłaby gotowa do sojuszu ze wszystkimi grupami opozycji. Wokół profesora Enrique Tierro Galvana usuniętego z PSOE za dążenie do sojuszu z partią komunistyczną czy innymi grupami opozycji, skupiła się grupa "nowych socjalistów". W 1967 roku grupa ta powołała krajową, nielegalną, Socjalistyczną Partię Ludową (PSP)<ref
PSP ogłosiła swój manifest programowy, 12 lutego 1968 roku. w manifeście odcięto się od postulatu PSOE aby podporządkować ruch związkowy kilku centralom, PSP opowiedziało się za współpracą z ruchem komunistycznymi Hiszpanii na łamach Komisji Robotniczych oraz za jednością ruchu związkowego. "Nowi socjaliści" na XI Kongresie UGT w 1971 roku zdominowali kierownictwo związku. Z emigracji do kraju powróciło grono socjalistycznych uchodźców, część z nich sympatyzowała z poglądami "nowych socjalistów". UGT na kongresie z 1971 roku wprowadziła rezolucję która wezwała wszystkie grupy demokratycznej opozycji w tym konkurencyjną dla socjalistów, partię komunistyczną do utworzenia wspólnego frontu demokratycznego<ref>''Partie Socjaldemokratyczne Europy'', Książka i Wiedza, 1982, s. 179</ref>. Uchwała ta okazała się porażką dla kierownictwa emigracyjnego z Lopisem na czele którzy prezentowali pozycje antykomunistyczne<ref name="ReferenceA">''Partie Socjaldemokratyczne Europy'', Książka i Wiedza, 1982, s. 180</ref>.
Duże znaczenie w jednoczeniu opozycji miał grudniowy kongres PSOE z 1972 roku, odbył się on we francuskiej Tuluzie. Wreszcie do kierownictwa partii weszli działacze z organizacji podziemnych w kraju, w liczącym 16 osób Komitecie Wykonawczym znalazło się 9 zwolenników tendencji "nowych socjalistów" i 7 reprezentantów emigracyjnego PSOE. Kongres okazał się porażką zwolenników Llopisa. Nowe władze partii ogłosiły, że są gotowe zjednoczyć się ze wszystkimi siłami demokratycznymi w celu obalenia dyktatury frankistowskiej. Zjazd ten mimo kompromisu między emigracją a nowymi socjalistami doprowadził do rozłamu. W tym samym roku powstały dwie frakcje; PSOE-historyczna z Llopisem mająca struktury na emigracji i PSOE-odrodzenie z Pablo Castellanosem, mająca nielegalna struktury w Hiszpanii. Spór pomiędzy zwolennikami PSOE-historycznej i PSOE-odrodzenie dotyczył w głównej mierze spraw taktycznych i stosunku do Komunistycznej Partii Hiszpanii<ref
W 1974 roku PSOE została przyjęta do [[Międzynarodówka Socjalistyczna|Międzynarodówki Socjalistycznej]]. Nowym liderem partii został [[Felipe González]] który zastąpił Castellanose. W lecie 1974 roku powstała Rada Demokratyczna, front opozycji w skład którego weszli przedstawiciele PSP i partii komunistycznej. W czerwcu 1975 roku powstała Platforma Zbliżenia Demokratycznego, w skład koalicji weszła PSOE-odrodzenie, Hiszpański Związek Socjaldemokratyczny, partie chrześcijańsko demokratyczne oraz baskijskie i katalońskie.
Linia 86:
Rada Demokratyczna jak i Platforma Zbliżenia Demokratycznego domagała się restauracji demokracji, autonomii dla domagających się jej regionów oraz przywrócenia praw i swobód mieszkańców kraju. W listopadzie 1975 roku zawarto porozumienie między Radą Demokratyczną oraz Platformą Zbliżenia Demokratycznego. W grudniu 1975 utworzony został front Koordynacja Demokratyczna. W skład bloku weszli m.in. komuniści, monarchiści czy chadecy. Każda z partii która przystąpiła do frontu zachowała pełną niezależność<ref>''Partie Socjaldemokratyczne Europy'', Książka i Wiedza, 1982, s. 180-181</ref>.
W grudniu 1976 w Hiszpanii zorganizowano XXVII Zjazd partii. Był to pierwszy kongres zorganizowany na obszarze kraju od 1932 roku. Partia wciąż oficjalnie była nielegalna jednak rząd na skutek presji opozycji i zachodnioeuropejskich socjalistów zgodził się na zorganizowanie kongresu w Madrycie. W kongresie hiszpańskiej socjaldemokraci udział wzięli politycy socjalistyczni z innych państw zachodnich; [[Bruno Kreisky]] z Austrii, [[Olof Palme]] ze Szwecji, [[Willy Brandt]] z Niemiec i [[Mário Soares|Mario Soares]] z Portugalii. Zjazd za główny cel wybrał walkę o budowę systemu demokratycznego, sojusz ze wszystkimi grupami postępowymi. Uchwała zjazdu określiła ugrupowanie jako partię marksistowską, demokratyczną i klasową, która dąży do likwidacji kapitalistycznych stosunków produkcji. Definicja ta uległa jednak dużym zmianą<ref name="ReferenceB">''Partie Socjaldemokratyczne Europy'', Książka i Wiedza, 1982, s. 182</ref>.
Socjaliści opowiedzieli się za utworzeniem hiszpańskiej federacyjnej republiki robotniczej która reprezentować miała wszystkich obywateli. Partia opowiedziała się przeciwko monarchii i za systemem republikańskim. PSOE zadeklarowało, że jeśli nastąpi referendum w którym obywatele opowiedzą się za podtrzymaniem monarchii to socjaliści zaakceptują ten wybór. PSOE poparła swobodę zrzeszania związkowego, sekularyzacją edukacji, likwidacją kary śmierci oraz samostanowieniu narodów i regionów Hiszpanii które miały wstąpić do federacji hiszpańskiej na równych prawach<ref
== Współczesna historia ==
Linia 94:
=== Transformacja ustrojowa ===
W wyborach z 15 czerwca 1977 roku socjaliści zdobyli 31,2% a więc 116 miejsc w Kongresie Deputowanym i 60 miejsc w Senacie. PSOE udział w wyborach wzięła razem z Socjalistyczną Partią Katalonii. PSOE stała się drugą największą siłą w parlamencie zaraz po koalicji centroprawicy, Unii Centrum Demokratycznej. Jako że Unia Centrum Demokratycznego była w tym okresie koalicją partii chadeckich, socjaldemokratycznych czy monarchistycznych, to PSOE okazała się partią polityczną o najszerszych wpływach w społeczeństwie<ref
Po wyborach lider partii, Felipe Gonzalez, ogłosił, że nie nie jest zainteresowany utworzeniem koalicji z Unią Centrum Demokratycznego. Argumentował to tym, że będąc w koalicji z ugrupowaniami centroprawicowymi, PSOE nie będzie mogła realizować postulatów natury socjalistycznej. PSOE ogłosiła też, że opozycja z jej strony będzie miała charakter konstruktywny<ref>''Partie Socjaldemokratyczne Europy'', Książka i Wiedza, 1982, s. 184</ref>.
Linia 113:
W wyborach 1979 roku, partia uzyskała 30.5% głosów i 121 miejsc w parlamencie, pozostając największym ugrupowaniem opozycyjnym. 28 października 1982 roku PSOE zwyciężyła w wyborach, uzyskując 48.3% głosów (ok. 10 mln). Felipe González został premierem Hiszpanii 2 grudnia i pozostał nim do 1996 roku. W tym czasie w kwestiach gospodarczych partia łączyła reformy socjalne z [[liberalizm|liberalną]] i [[kapitalizm|kapitalistyczną]] ekonomiką. Niezadowolenie lewicowych frakcji wewnątrz partii wywoływało bratanie się premiera z przedstawicielami wielkiego biznesu (dotyczyło to także członków jego rządu – minister finansów [[Migel Boyer]] ożenił się z gwiazdą plotkarskich czasopism, [[Isabel Preysler]]).
Pomimo tego, iż PSOE opowiadało się pierwotnie przeciw [[NATO]], po dojściu do władzy większość jego liderów wsparło członkostwo Hiszpanii w tej organizacji. Rząd Gonzáleza zorganizował referendum na ten temat w 1982 roku, w którym Hiszpanie opowiedzieli się za członkostwem w Sojuszu. Został skrytykowany za nie zastosowanie w formularzu oficjalnej nazwy ''Sojusz Północnoatlantycki'', zamiast tego pojawił się termin ''Atlantyckie Alianse''. Symbolem tego zwrotu jest osoba [[Javier Solana|Javiera Solany]], który prowadził kampanię przeciwko NATO, a lata później został jego sekretarzem generalnym. W 1986 roku w okresie rządów PSOE, Hiszpania przystąpiła do [[Wspólnota Europejska|Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej]]<ref
PSOE poparło [[Stany Zjednoczone|USA]] podczas [[I wojna w Zatoce Perskiej|pierwszej wojny w Zatoce Perskiej]] w 1991 roku. Partii udało się odnieść zwycięstwa w wyborach 1986, 1989 i 1993 roku.
Linia 142:
Obecnie do partii należy około 460,000 osób. Większość działaczy partii pochodzi głównie spośród klasy średniej, robotniczej i inteligencji. Większość wyborców stanowią robotnicy z wielkich ośrodków przemysłowych, intelektualiści, studenci i przedstawiciele wolnych zawodów<ref>''Partie Socjaldemokratyczne Europy'', Książka i Wiedza, 1982, s.193</ref>. PSOE współpracuje z centralą związkową UGT<ref>''Partie Socjaldemokratyczne Europy'', Książka i Wiedza, 1982, s.193</ref>.
PSOE jest kierowana przez Kongres, organem wykonawczym jest liczący 36 osób Komitet Federalny, wyłania się z niego licząca 23 osób Federalna Egzekutywa<ref
Od roku 1972 wewnątrz partii działają dwie tendencje; PSOE właściwa (określana też jako PSOE-odrodzona) i notująca coraz mniejsze wpływy, PSOE-historyczna, wywodząca się z "grupy Llopisa"<ref>''Partie Socjaldemokratyczne Europy'', Książka i Wiedza, 1982, s.193</ref>.
Organem prasowym partii jest dwutygodnik (niegdyś tygodnik) "El Socialista", założony w roku 1886<ref name="portalwiedzy.onet.pl"/><ref>''Partie Socjaldemokratyczne Europy'', Książka i Wiedza, 1982, s.193
== Nazewnictwo ==
| |||