Mao Zedong: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja nieprzejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Erni120 (dyskusja | edycje)
Poprawiłem i dodałem informacje
Anulowanie wersji 51382172 autora Erni120 (dyskusja)Oceny ciut niżej, nie w definicji
Linia 25:
|quote = Mao Zedong
}}
'''Mao Zedong''' ({{chińskie|upr=毛泽东|trad=毛澤東|hp=Máo Zédōng|wg=Mao Tse-tung|pwn=Mao Ce-tung}}; [[Międzynarodowy alfabet fonetyczny|IPA]]: [{{IPA|mau̯ː˧˥ tsɤ˧˥.tʊŋ˥}}] {{wymowa|Zh-Mao Zedong.ogg|wymowa}}; ur. [[26 grudnia]] [[1893]], zm. [[9 września]] [[1976]]) – [[Chiny|chiński]] polityk, przywódca kraju w latach 1949–1976, od 1943 r. szef biura politycznego oraz Przewodniczący Komitetu Politycznego [[Komunistyczna Partia Chin|Komunistycznej Partii Chin]] (aż do śmierci) i ideolog [[maoizm]]u. [[Zbrodnia wojenna|Zbrodniarz wojenny]], odpowiedzialny za [[Zbrodnia przeciwko ludzkości|zbrodnie przeciwko ludzkości]] i [[ludobójstwo]] na narodzie Tybetańskim<ref>{{Cytuj |autor = Yeshe Choesang |tytuł = Genocide in the 20th Century: Massacres in Tibet: 1966-76 |czasopismo = The Tibet Post |data = 2015 |url = http://www.thetibetpost.com/outlook/opinions-and-columns/4533-genocide-in-the-20th-century-massacres-in-tibet-1966-76}}</ref>, przez historyków jest uznawany za największego zbrodniarza w historii ludzkości, przypisuje mu się odpowiedzialność za śmierć 65<ref>{{Cytuj |autor = Andrzej Paczkowski, Karel Bartosek, Nicolas Werth, Stéphane Courtois, Jean-Louis Margolin, Jean-Louis Panné |tytuł = Czarna księga komunizmu |data = 2001 |miejsce = Warszawa |wydawca = Prószyński i S-ka |s = 25-26 |cytat = Związek Sowiecki- 20 milionów ofiar śmiertelnych, Chiny - 65 milionów, Wietnam - 1 milion, Korea Północna - 2 miliony, Kambodża - 2 miliony, Europa Wschodnia - 1 milion, Ameryka Łacińska -150 tysięcy, Afryka - 1,7 miliona, Afganistan - 1,5 miliona, międzynarodowy ruch komunistyczny i partie komunistyczne nie sprawujące władzy - 10 tysięcy. W sumie blisko 100 milionów ofiar śmiertelnych”.}}</ref> – 70 mln ludzi tylko w czasie pokoju<ref>{{Cytuj |autor = Jung Chang, Jon Halliday |tytuł = MAO |data = 2007 |miejsce = Warszawa |wydawca = Albatros |s = 21-22 |cytat = Mao Zedong (Mao Tse-tung), który przez kilkadziesiąt lat sprawował absolutną władzę i rządził jedną czwartą ludności świata, był odpowiedzialny za śmierć siedemdziesięciu milionów ludzi w czasie pokoju. Żaden inny przywódca polityczny w XX wieku nie przyczynił się do śmierci tylu istnień ludzkich.}}</ref>.
 
Razem ze [[Zhu De]] założył [[Chińska Armia Ludowo-Wyzwoleńcza|Armię Ludowo-Wyzwoleńczą]] (1 sierpnia 1927) po tym, jak [[Czang Kaj-szek]] rozpoczął serię czystek przeciwko komunistom. [[1 października]] [[1949]] na [[Plac Niebiańskiego Spokoju|placu Tian’anmen]] Mao ogłosił powstanie [[Chińska Republika Ludowa|Chińskiej Republiki Ludowej]]. Po zdobyciu władzy Mao zapoczątkował przebudowę systemu gospodarczego i społecznego Chin poprzez proces [[kolektywizacja|kolektywizacji]]. Od lat pięćdziesiątych za jego sprawą przeprowadzono szereg kampanii politycznych i gospodarczych takich jak: [[kampania przeciwko prawicowcom]], [[wielki skok naprzód]], [[rewolucja kulturalna]] – nieudane eksperymenty gospodarcze doprowadziły do śmierci dziesiątków milionów ludzi. Przyczynił się także do rozłamu w bloku wschodnim i zaognienia stosunków z [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]]. U schyłku życia doprowadził do ocieplenia stosunków ze [[Stany Zjednoczone|Stanami Zjednoczonymi]].
 
Przez wielu historyków jest uznawany za największego zbrodniarza w historii ludzkości, przypisuje mu się odpowiedzialność za śmierć 65<ref>{{Cytuj|autor=Andrzej Paczkowski, Karel Bartosek, Nicolas Werth, Stéphane Courtois, Jean-Louis Margolin, Jean-Louis Panné|tytuł=Czarna księga komunizmu|data=2001|miejsce=Warszawa|wydawca=Prószyński i S-ka|s=25-26|cytat=Związek Sowiecki- 20 milionów ofiar śmiertelnych, Chiny - 65 milionów, Wietnam - 1 milion, Korea Północna - 2 miliony, Kambodża - 2 miliony, Europa Wschodnia - 1 milion, Ameryka Łacińska -150 tysięcy, Afryka - 1,7 miliona, Afganistan - 1,5 miliona, międzynarodowy ruch komunistyczny i partie komunistyczne nie sprawujące władzy - 10 tysięcy. W sumie blisko 100 milionów ofiar śmiertelnych”.}}</ref> – 70 mln ludzi tylko w czasie pokoju<ref>{{Cytuj|autor=Jung Chang, Jon Halliday|tytuł=MAO|data=2007|miejsce=Warszawa|wydawca=Albatros|s=21-22|cytat=Mao Zedong (Mao Tse-tung), który przez kilkadziesiąt lat sprawował absolutną władzę i rządził jedną czwartą ludności świata, był odpowiedzialny za śmierć siedemdziesięciu milionów ludzi w czasie pokoju. Żaden inny przywódca polityczny w XX wieku nie przyczynił się do śmierci tylu istnień ludzkich.}}</ref>.
 
== Życiorys ==
=== Młodość ===
[[Plik:Mao Zedong 1913.jpg|thumb|Mao w 1913 roku]]
Urodził się 26 grudnia 1893 we wsi [[Shaoshan]], w okręgu [[Xiangtan]], w prowincji [[Hunan]]. Wychował się w rodzinie zamożnego wieśniaka, Mao Yichanga, który z kolei urodził się w ubogiej rodzinie chłopskiej. Yichang do szkoły uczęszczał jedynie przez dwa lata. W 1885 poślubił Wen Qimei i zaraz po ślubie zaciągnął się do armii<ref name="jung20">Jung, Halliday, Mao, s. 20.</ref>. Po opuszczeniu wojska Mao Yichang rozpoczął uprawę wysokiej jakości odmiany ryżu i zajął się także lichwiarstwem. Założył sklep sprzedający ziarno, skupował zboże i sprzedawał w pobliskiej miejscowości. Dzięki temu stał się jednym z najbogatszych rolników w Shaoshan i posiadał na własność dwadzieścia akrów ziemi. Mao Zedong określał ojca jako trzymającego dyscyplinę i niekiedy karzącego swoje dzieci biciem. Oprócz Zedonga byli to chłopcy: [[Mao Zemin|Zemin]] i [[Mao Zetan|Zetan]] oraz dziewczynka, Zejian{{odn|Schram|1966|s=19–20}}{{odn|Terrill|1980|s=4–5, 15}}{{odn|Feigon|2002|s=13–14}}{{odn|Pantsov&Levine|2012|s=13–17}}. Wen Qimei, była pobożną [[buddyzm|buddystką]] starającą się złagodzić rygorystyczne podejście męża{{odn|Schram|1966|s=20}}{{odn|Terrill|1980|s=11}}{{odn|Pantsov&Levine|2012|s=14,17}}. Mao do ósmego roku życia wychowywał się wśród członków klanu Wen swojej matki, ok. 10 kilometrów od Shaoshan. Przebywał tam razem ze swoją matką. Mao wspominał później ten czas jako idyllę{{odn|Jung, Halliday|2012|s=21}}. Jako dziecko został buddystą, jednak porzucił tę wiarę w latach młodzieńczych. Jego ojciec był [[ateizm|niewierzący]], choć po tym, gdy przeżył spotkanie z tygrysem, złożył w podzięce bogom ofiary{{odn|Schram|1966|s=20}}{{odn|Terrill|1980|s=20}}{{odn|Terrill|1980|s=11}}{{odn|Pantsov&Levine|2012|s=14,17}}. Rodzina Mao mieszkała z dziadkiem Zedonga, Mao Enpu, który zmarł, gdy miał on dziesięć lat{{odn|Pantsov&Levine|2012|s=13–14}}.