Jan Raszka (rzeźbiarz): Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m MalarzBOT: poprawiam link tożsamy z tekstem linka |
Pernambuko (dyskusja | edycje) źródła/przypisy, drobne redakcyjne |
||
Linia 52:
Pod koniec życia napisał pamiętniki, które przez wiele lat pozostały w rękopisie. Opracowane zostały one przez Joannę Walaszak i po raz pierwszy opublikowane w 2005 roku przez Społeczny Komitet Odbudowy Pomnika Legionistów Śląskich w Cieszynie{{odn|Raszka|2005}}.
W czasie [[II wojna światowa|II wojny światowej]] tworzył już tylko amatorsko. Zmarł wkrótce po jej zakończeniu 23 listopada 1945 roku w Krakowie, gdzie pochowano go na [[Cmentarz Rakowicki|cmentarzu Rakowickim]]{{odn|Wojciech Święs|2014}}. Znajduje się na nim również kamienna kopia znanego pomnika Jana Raszki - „Czynu Legionowego”, którą w 1927 roku wykonał [[Wacław Boratyński]]. Umieszczono ją w kwaterze żołnierzy Legionów Polskich poległych w czasie I wojny światowej.
== Twórczość ==
Linia 59:
Tworzył dzieła klasyczne pozostając jednak pod dużym wpływem [[Modernizm (sztuka)|modernizmu]]: początkowo [[Secesja (sztuka)|stylu secesyjnego]], a później [[art déco]], które na kilkadziesiąt lat zdominowały sztukę w końcu XIX i początkach XX wieku. Jako artysta rzeźbiarz Jan Raszka znany jest głównie z pomników, zwłaszcza poświęconych poległym żołnierzom z czasów [[I wojna światowa|I wojny światowej]]. Był autorem wielu rzeźb i monumentów, które stanęły w przestrzeni publicznej w okresie [[II Rzeczpospolita|II RP]]. Po wybuchu II wojny światowej wszystkie zewnętrzne płaskorzeźby i pomniki Raszki zostały zburzone przez Niemców. W latach 1920–1939 powstały następujące dzieła:
* Pomnik wolności w [[Dziedzice (Czechowice-Dziedzice)|Dziedzicach]], postawiony w 1924 roku ze składek społecznych. Został zniszczony w 1939 roku przez Niemców i pozostał nieodbudowany w okresie [[Polska Rzeczpospolita Ludowa|PRL]] z przyczyn politycznych. Obecnie w jego miejscu znajduje się jedynie pamiątkowa tablica{{odn|Wojciech Święs|2014}}<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.plastykon.pl/plastykon/1_8_1rzezba.htm | tytuł = Pomnik Wolności w Czechowicach-Dziedzicach. Rekonstrukcja pomnika autorstwa prof. Jana Raszki | opublikowany = Plastykon | język = pl | data dostępu = 2017-12-29}}</ref>. Od upadku komunizmu w 1990 roku trwają dyskusje o jego odbudowie<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.region.info.pl/2012/artykul,0,7547,kiedy-odbuduja-pomnik-wolnosci.html | tytuł = Kiedy odbudują Pomnik Wolności? | data = 2015-11-04 | opublikowany = Gazeta „Region” | język = pl | data dostępu = 2017-12-29}}</ref>.
* Popiersie prezydenta do [[Pomnik Gabriela Narutowicza w Bielsku|pomnika Gabriela Narutowicza]] w [[Bielsko-Biała|Bielsku]] (1930). Zostało zniszczone dziewięć lat później przez Niemców. Po wojnie monument nieodbudowany z przyczyn politycznych przez władze PRL. Na jego miejscu stoi pomnik Adama Mickiewicza.
* [[Pomnik Mieszka I w Cieszynie|Pomnik Mieszka I]], przedstawiający postać [[Mieszko cieszyński|Mieszka cieszyńskiego]], odsłonięty w [[Cieszyn]]ie w 1931 roku. Został zniszczony w 1939 roku przez Niemców. Po wojnie odbudowany w 1951 roku.
* Pomnik [[Legion Śląski|Legionistów Śląskich]] – tzw. [[Nike cieszyńska|„Cieszyńskiej Nike”]] odsłonięty w 1934 roku w Cieszynie przed [[Pałac Myśliwski Habsurgów w Cieszynie|Pałacem Myśliwskim Habsurgów]]. Został zniszczony pięć lat później przez Niemców. Po wojnie w jego miejscu władze PRL postawiły Pomnik Wdzięczności Armii Czerwonej, wykorzystując do tego elementy konstrukcyjne pomnika Raszki. Nike cieszyńska zrekonstruowana została w przedwojennym kształcie dopiero w 2005 roku dzięki lokalnej społeczności{{odn|Sęk|2007}}{{odn|Wojciech Święs|2014}}.
* Pomnik ku czci poległych w obronie Śląska Cieszyńskiego 1918–1920 w [[Skoczów|Skoczowie]]. Został zniszczony w 1939 roku przez Niemców i nieodbudowany z przyczyn politycznych po II wojnie światowej{{odn|Wojciech Święs|2014}}.
* [[Pomnik Czynu Legionowego w Kielcach|Pomnik Czynu Legionowego]] w [[Kielce|Kielcach]], który zniszczony został w 1939 roku przez Niemców i z przyczyn politycznych nieodbudowany po wojnie. Odbudowano go dopiero po upadku komunizmu w 1991 roku{{odn|Gawęcka|2013}}.
* Pomnik Ignacego Łukasiewicza w [[Krosno|Krośnie]] (1932), zniszczony w 1939 roku przez Niemców – odbudowany po wojnie przez władz PRL.
Linia 92:
Wykonał szereg medali przedstawiających działaczy niepodległościowych, z których wielu znał osobiście. Były to głównie osoby związane z Legionami Polskimi – I i II Brygadą. Wykonał następujące medale: pianisty, kompozytora oraz prezydenta [[Ignacy Jan Paderewski|Ignacego Jana Paderewskiego]], marszałka [[Józef Piłsudski|Józefa Piłsudskiego]], gen. [[Józef Haller|Józefa Hallera]], płk. [[Władysław Belina-Prażmowski|Władysława Beliny-Prażmowskiego]], gen. [[Leon Berbecki|Leona Berbeckiego]], gen. [[Józef Zając (generał)|Józefa Zająca]], gen. [[Kazimierz Sosnkowski|Kazimierza Sosnkowskiego]], gen. [[Edward Śmigły-Rydz|Edwarda Śmigłego-Rydza]], mjr. [[Włodzimierz Józef Mężyński|Włodzimierza Józefa Mężyńskiego]], gen. [[Ferdynand Zarzycki|Ferdynanda Zarzyckiego]], płk. [[Janusz Jagrym-Maleszewski|Janusza Jagrym-Maleszewskiego]], gen. [[Stanisław Szeptycki|Stanisława Szeptyckiego]], gen. [[Mieczysław Norwid-Neugebauer|Mieczysława Norwid-Neugebauera]], płk. [[Marceli Jastrzębiec-Śniadowski|Marcelego Jastrzębiec-Śniadowskiego]], gen. [[Wojciech Rogalski|Wojciecha Rogalskiego]], mjr [[Albin Fleszar|Albina Fleszara]], płk [[Hieronim Przepiliński|Hieronima Przepilińskiego]], gen. [[Antoni Durski-Trzaska|Antoniego Durskiego-Trzaski]], gen. [[Bolesław Roja|Bolesława Roja]], gen. [[Zygmunt Zieliński (generał broni)|Zygmunta Zielińskiego]] i inne{{odn|Historyczna Wystawa}}.
Wojnę przetrwały głównie mniejsze gabarytowo prace artysty, jak medale oraz płaskorzeźby, które znalazły się w zbiorach [[Muzeum Sztuki Medalierskiej we Wrocławiu]] oraz [[Muzeum Narodowe w Krakowie|Muzeum Narodowym w Krakowie]]. Obecnie jego prace znajdują się głównie na terenie Małopolski, Podkarpacia oraz Śląska: w Krakowie, [[Przemyśl]]u, [[Katowice|Katowicach]], [[Skoczów|Skoczowie]], [[Zawiercie|Zawierciu]], [[Krosno|Krośnie]], [[Cieszyn]]ie i [[Bogucice|Bogucicach]]{{odn|
==Nagrody i odznaczenia==
Linia 112:
* {{Cytuj książkę | odn= tak| nazwisko = Golec| imię = Józef | tytuł = Słownik biograficzny ziemi cieszyńskiej| miejsce = Cieszyn | rok = 1993 | strony = 230| tom = 1| isbn = 8390100707}}
* {{Cytuj książkę| tytuł = Historyczna Wystawa Legjonowa i Niepodległościowa Zagłębia Dąbrowskiego, katalog wystawy| miejsce = Sosnowiec | rok = 1934 | wydawca = Okręgowy Zarząd Związku Legionistów Zagłębia Dąbrowskiego | odn = {{odn/id|Historyczna Wystawa}}}}
* {{Cytuj pismo |
* {{Cytuj książkę | tytuł = Jan Raszka. Medale i plakiety | wydawca = | miejsce = Wrocław | data = 1972 | strony = 123 | isbn = | inni = oprac. A. Więcek}}
* {{Cytuj książkę | odn= tak| nazwisko = Raszka | imię = Jan | tytuł = Pamiętnik artysty rzeźbiarza | miejsce = Cieszyn | rok = 2005 | wydawca = Społeczny Komitet Odbudowy Pomnika Legionistów Śląskich| inni = oprac. Joanna Walaszek | isbn = }}
| |||