Wikipedia

Swiatłana Aleksijewicz: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Imię pisarki brzmi Swietłana, nie Swiatłana, jak było wcześniej.
m Anulowanie wersji 51421468 autora 37.248.157.232 (dyskusja) tytuł artykułu: Swiatłana Aleksijewicz
Linia 1:
{{Medal}}
{{Artysta infobox
|imię i nazwisko = SwietłanaSwiatłana Aleksijewicz
|imię i nazwisko org =
|pseudonim =
Linia 31:
|www =
}}
'''SwietłanaSwiatłana Alaksandrauna Aleksijewicz''' ({{W języku|be|Святлана Аляксандраўна Алексіевіч}}{{u|a1}}, {{W języku|ru|Светлана Александровна Алексиевич}}, ''Swietłana Aleksandrowna Aleksijewicz''; ur. [[31 maja]] [[1948]] w [[Iwano-Frankiwsk|Stanisławowie]]) – [[Białoruś|białoruska]] pisarka i dziennikarka narodowości [[Białorusini|białorusko]]-[[Ukraińcy|ukraińskiej]], tworząca w [[Język rosyjski|języku rosyjskim]]; autorka książek, filmów i sztuk teatralnych; laureatka licznych radzieckich i międzynarodowych nagród, w 2015 roku laureatka [[Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie literatury|Nagrody Nobla w dziedzinie literatury]]. W swojej twórczości porusza tematykę [[II wojna światowa|II wojny światowej]], [[Radziecka interwencja w Afganistanie|radzieckiej interwencji w Afganistanie]], [[Katastrofa elektrowni jądrowej w Czarnobylu|katastrofy w Czarnobylu]], samobójstw i inną. Pisarka jest krytycznie nastawiona do polityki przywódcy [[Białoruś|Białorusi]] [[Alaksandr Łukaszenka|Alaksandra Łukaszenki]], a jej prace nie są wydawane w tym kraju.
 
== Życiorys ==
[[Plik:Swetlana Alexijewitsch 2013.jpg|mały|SwietłanaSwiatłana Aleksijewicz w 2013 roku]]
Urodziła się 31 maja 1948 roku w mieście [[Iwano-Frankiwsk|Stanisławów]], w [[Obwód iwanofrankiwski|obwodzie stanisławowskim]] [[Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka|Ukraińskiej SRR]], [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]]{{r|a|c}}. Jest pół-[[Ukraińcy|Ukrainką]]{{r|i}}. Jej ojciec, [[Białorusini|Białorusin]]{{r|bi|bj|bl|bm}} pochodzący z [[Białoruska Socjalistyczna Republika Radziecka|Białoruskiej SRR]]{{u|b1}}, służył w [[Armia Czerwona|Siłach Zbrojnych ZSRR]]. Po jego demobilizacji Aleksijewicz przeniosła się wraz z rodziną na Białoruś{{r|a}}, gdzie wychowywała się na wsi{{r|k}}. W 1972 roku ukończyła studia na Wydziale Dziennikarstwa [[Białoruski Uniwersytet Państwowy|Białoruskiego Uniwersytetu Państwowego im. Lenina]]. W 1965 roku{{r|a}} (według innych źródeł – w latach 1965–1966{{r|m}} lub od 1966 roku{{r|c|w}}) pracowała jako wychowawczyni w internacie i nauczycielka. W 1966 roku{{r|a}} (według innego źródła – od tego roku{{r|m}}) była współpracownikiem literackim{{r|m}} rejonowej gazety „[[Prypiackaja Prauda]]” ({{W języku|pl|Prypecka Prawda}}) w [[Narowla|Narowli]]. W latach 1972–1973{{r|a}} pełniła funkcję kierownika działu korespondencyjnego{{r|m}} w gazecie rejonowej „Majak Kommunizma” ({{W języku|pl|Latarnia Komunizmu}}) w [[Bereza (miasto)|Berezie]]. W latach 1973–1976 pracowała{{r|a}} jako korespondentka{{r|w}} w krajowej gazecie „Sielskaja Gazieta” ({{W języku|pl|Gazeta Wiejska}}). W latach 1976–1984{{r|a}} pełniła funkcję kierowniczki działu rozprawek i publicystyki{{r|m}} miesięcznika „Nioman” ({{W języku|pl|Niemen}}){{r|a}}. Od 1984 roku zajmowała się pracą twórczą{{r|w}}.
 
W 1995 roku została członkinią Rady Obserwacyjnej Białoruskiego Komitetu Helsińskiego. Od 2000 roku mieszkała we [[Włochy|Włoszech]], w [[Paryż]]u i [[Monachium]]. W marcu 2006 roku wyjechała do [[Szwecja|Szwecji]]. Wiele podróżuje po świecie, spotykając się z wydawcami, czytelnikami, występując z wykładami{{r|m}}. Przez wiele lat mieszkała poza granicami Białorusi, często ją jednak odwiedzając{{r|s}}. W 2013 roku ostatecznie powróciła do kraju i osiadła na stałe w Mińsku{{r|bg}}.
 
SwietłanaSwiatłana Aleksijewicz wychowuje córkę swojej przedwcześnie zmarłej siostry{{r|b}}.
 
=== Charakterystyka twórczości ===
W 1975 roku rozpoczęła działalność literacką{{r|a|w}} jako prozaiczka-dokumentalistka{{r|c}}. Tworzy w [[Język rosyjski|języku rosyjskim]]{{r|y}}. Jej pierwsze publikacje ukazały się na łamach czasopisma „[[Maładosć]]” i dotyczyły [[Front wschodni (II wojna światowa)|wojny niemiecko-radzieckiej]] w czasie [[II wojna światowa|II wojny światowej]]{{r|w}}. Zdaniem krytyków za jej literackiego ''ojca chrzestnego'' można uznać białoruskiego pisarza [[Alaksandr Adamowicz (pisarz)|Alaksandra Adamowicza]], twórcę nowego gatunku, który nazywał ''powieścią zbiorową'', ''powieścią-oratorium'', ''powieścią-świadectwem'', ''ludem samym o sobie opowiadającym'', ''prozą epicko-chóralną'' itd. W 1983 roku ukończyła swoją pierwszą książkę ''U wojny – nie żenskoje lico'' (wyd. pol. ''[[Wojna nie ma w sobie nic z kobiety]]'', 2010){{r|a}}. Utwór ten stanowił rozwinięcie wcześniejszych prac publikowanych w „Maładosci”{{r|w}} i wywołał falę krytyki ze strony środowisk komunistycznych. Autorce zarzucano [[pacyfizm]], [[Naturalizm (literatura)|naturalizm]] i dyskredytowanie bohaterskiego obrazu kobiety radzieckiej, co w tamtych czasach stanowiło bardzo poważne zarzuty. Z tego powodu książka nie została wydana przez kolejne dwa lata. Dopiero w okresie ''[[Pieriestrojka|pieriestrojki]]'' ukazała się w druku, prawie jednocześnie w czasopismach „Oktiabr”, „Roman-Gazieta”, w wydawnictwie „Mastackaja Litaratura” i „Sowietskij Pisatiel”. Łączny nakład wyniósł 2 miliony egzemplarzy. Kolejną publikacją była ukończona w 1985 roku książka ''Poslednije swidietieli'' ({{W języku|pl|Ostatni świadkowie}}) o spojrzeniu dzieci na II wojnę światową{{r|a}} i okupację niemiecką{{r|c}}. Napisana w 1991 roku{{r|c|w}} (według innego źródła – w 1989 roku{{r|a}}) książka ''Cynkowyje malcziki'' (wyd. pol. ''Ołowiane żołnierzyki'', 2007; ''Cynkowi chłopcy'', 2015) opisywała [[Radziecka interwencja w Afganistanie|radziecką interwencję w Afganistanie]]{{r|a}}, ukazującą ją jako amoralną zarówno w stosunku do narodu afgańskiego, jak i narodów ZSRR{{r|w}}. Książka wywołała falę negatywnych komentarzy w prasie wojskowej i komunistycznej oraz długotrwały proces sądowy, który przerwano pod naciskiem środowisk demokratycznych i zagranicznych intelektualistów. W 1993 roku powstała książka ''Zaczarowannyje smiertju'' ({{W języku|pl|Urzeczeni śmiercią}}) na temat samobójców, a w 1997 roku – ''Czernobylskaja molitwa'' (wyd. pol. ''Krzyk Czarnobyla'', 2000; ''Czarnobylska modlitwa. Kronika przyszłości'', 2012) o konsekwencjach [[Katastrofa elektrowni jądrowej w Czarnobylu|katastrofy w Czarnobylu]]. W 1999 roku pracowała nad książką o miłości ''Czudnyj oleń wiecznoj ochoty''{{r|a}} ({{W języku|pl|Cudny jeleń wiecznego polowania}}). Obecnie pracuje nad drugą częścią książki ''Zaczarowannyje smiertju'', która zawierać będzie 10 nowych historii. Część pierwsza opisywała myśli i działania bohaterów w latach 1985–1995, część druga odnosić się będzie do ostatniego dziesięciolecia{{r|m}}. W 2013 roku wydała książkę ''Wremja second-hand (Koniec krasnogo czielowieka)'' ({{W języku|pl|Czasy secondhand. Koniec czerwonego człowieka}}, 2014){{r|z}}.
 
SwietłanaSwiatłana Aleksijewicz od 1976 roku była członkiem [[Związek Dziennikarzy ZSRR|Związku Dziennikarzy ZSRR]]{{r|a}}, od 1983 roku – [[Związek Pisarzy ZSRR|Związku Pisarzy ZSRR]], od 1989 roku – białoruskiego PEN-Centrum. Jej książki ukazały się w 19 krajach świata: [[Bułgaria|Bułgarii]], [[Indie|Indiach]], [[Japonia|Japonii]], [[Francja|Francji]], [[Niemcy|Niemczech]], [[Stany Zjednoczone|Stanach Zjednoczonych]], [[Szwecja|Szwecji]], [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]], [[Wietnam]]ie i innych{{r|b}}.
 
Po dojściu do władzy prezydenta Białorusi [[Alaksandr Łukaszenka|Alaksandra Łukaszenki]] państwowe białoruskie wydawnictwa zaprzestały wydawania książek SwietłanySwiatłany Aleksijewicz{{r|m}}. Niemniej jednak nadal wydawane były za granicą, np. w [[Moskwa|Moskwie]] w 1998 roku{{r|b}}.
 
=== Twórczość inna i wpływ na kulturę ===
[[Plik:Voices from Chernoby 2.jpg|mały|Przedstawienie na podstawie twórczości SwietłanySwiatłany Aleksijewicz, [[Genewa]], 2009]]
Na podstawie książek SwietłanySwiatłany Aleksijewicz powstawały filmy i sztuki teatralne{{r|b}}. Ona sama tworzyła jako dramaturg i scenarzysta{{r|w}}, była autorką 21 filmów dokumentalnych i trzech sztuk teatralnych{{r|m}}, m.in. sztuki ''Marutka'' (1987){{r|c}}. Cykl filmów dokumentalnych na motywach książki ''Wojna nie ma w sobie nic z kobiety''{{r|b}} (1980, 1982{{r|c}}) został w 1985 roku wyróżniony Nagrodą Państwową ZSRR i „Srebrnym Gołębiem” na Międzynarodowym Festiwalu Filmów Dokumentalnych w [[Lipsk]]u{{r|b}}.
 
== Tożsamość narodowa ==
SwietłanaSwiatłana Aleksijewicz w różnych sytuacjach i okolicznościach deklarowała swoją przynależność do narodów: [[Białorusini|białoruskiego]], [[Rosjanie|rosyjskiego]] lub [[Ukraińcy|ukraińskiego]]. W wielu wypowiedziach dotyczących narodu białoruskiego używała formy ''my'', sugerującej, że uważa się za Białorusinkę{{r|d|i|l}}. W innych okolicznościach jednak wielokrotnie mówiła ''my, Rosjanie''{{r|l}}. Deklaruje także, że jest pół-[[Ukraińcy|Ukrainką]]{{r|i}}. Zdarza się jej też określić siebie mianem ''[[homo sovieticus|człowieka radzieckiego]]''{{r|l}}. Tworzy w języku rosyjskim{{r|y}} i korzysta z niego na co dzień. Chociaż większość życia spędziła na Białorusi, nie posługuje się językiem białoruskim{{r|p}}. W pierwszym wywiadzie udzielonym po przyznaniu Nagrody Nobla powiedziała, że jest ''człowiekiem białoruskiego świata, człowiekiem kultury rosyjskiej, bardzo mocne szczepienie kultury rosyjskiej, i człowiekiem który bardzo długo mieszkał na świecie i na pewno kosmopolitą''{{r|bh}}.
 
== Poglądy ==
SwietłanaSwiatłana Aleksijewicz wyraża pogląd, że na Białorusi w pierwszej kolejności należy zbudować [[Demokracja|demokrację]], a dopiero później myśleć o odrodzeniu białoruskiej kultury i języka{{r|p}}. Ruchy zmierzające do odrodzenia narodowego oskarża o ''zbrodniczy romantyzm'', z którym należy ''skończyć''{{r|o}}. Pisarka w ogólnych słowach deklaruje, że nie jest zwolenniczką przywódcy Białorusi [[Alaksandr Łukaszenka|Alaksandra Łukaszenki]]{{r|n}}. Niektórzy biografowie twierdzą, że jest znana z konsekwentnie krytycznego stosunku do jego polityki{{r|b}}. Jednak pisarka wielokrotnie wyrażała się pochlebnie o Łukaszence i powtarzała jego retorykę. Nazywa go ''jedynym realnym politykiem w białoruskiej przestrzeni'', i ''naszym liderem''; twierdzi, że to on ocalił niezależność Białorusi i zagwarantował jej gospodarczą stabilność, przedłużył [[socjalizm]], zadbał o studentów, ludzi biednych i starych; mówi, że kraj ''trzyma się na nim''{{r|n}}, a w kontekście polityki [[Rosja|Federacji Rosyjskiej]] interesy jego osobistej władzy są zbieżne z interesami narodu{{r|g}}. Po [[Referendum na Białorusi w 2004 roku|referendum w 2004 roku]], które znaczna część opozycji i społeczności międzynarodowej uznała za sfałszowane, Aleksijewicz zaakceptowała zwycięstwo Łukaszenki i nazwała oficjalny wynik ''rezultatem woli narodu''{{r|n}}. Aleksijewicz krytykuje także opozycyjne wobec Łukaszenki siły polityczne w swoim kraju, zarzucając im ''psychologię ofiary'' i oczekiwanie na pomoc ze strony najpierw Zachodu, potem Federacji Rosyjskiej, a w końcu sąsiadów: Litwy, Polski i Ukrainy. Jej zdaniem jest to wynik poczucia bezsilności. Uważa, że Białorusini powinni samodzielnie, bez zagranicznej pomocy, rozwiązywać problemy swojego kraju{{r|h}}.
 
Zdaniem SwietłanySwiatłany Aleksijewicz białoruska tożsamość narodowa coraz częściej reprezentowana jest przez postać ''białorusko-polskiego inteligenta'', który zastąpił ''przewodniczącego kołchozu'' i ''radzieckiego kierownika z partyjnego nadania''. Do takiego wniosku doprowadziło ją wysunięcie przez siły demokratyczne [[Alaksandr Milinkiewicz|Alaksandra Milinkiewicza]] na kandydata w [[Wybory prezydenckie na Białorusi w 2006 roku|wyborach prezydenckich w 2006 roku]]. Według niej białoruska tożsamość kształtuje się w opozycji do tożsamości Związku Radzieckiego i pod wpływem ''[[Kolorowe rewolucje|kolorowych rewolucji]]''. Jednak nie obejmuje ona całego społeczeństwa, a jedynie niektóre jego warstwy, głównie studentów i inteligencję. Aleksijewicz uważa Białorusinów za ''naród zapóźniony''{{r|d}}, bardzo niejednolity, w którym na wschodzie przeważają cechy rosyjskie, na zachodzie – polskie{{r|i}}. Twierdzi przy tym, że ''białoruska kultura dzisiaj nie może konkurować nawet z polską''{{r|k}}. Winą za to obarcza władzę Łukaszenki, która powinna wspierać proces kształtowania się białoruskiej tożsamości, a zamiast tego ''kultywuje grubiańską patriarchalność''{{r|d}}. Według niej nie istnieje coś takiego jak wspólnota narodów byłego ZSRR, ponieważ stopniowo odchodzą one od tożsamości radzieckiej i powracają do swoich korzeni. Jednocześnie, chociaż dystansuje się od [[panslawizm]]u, uważa, że przed [[Słowianie|Słowianami]] rysuje się wspólna przyszłość. Jej zdaniem zanikają pretensje z dawnych czasów i wzajemne wypominanie krzywd, a współcześni białoruscy intelektualiści nie mają podstaw, by mówić o wrogości do Rosji{{r|e}}.
 
Według Aleksijewicz ''najbardziej realnym'' strategicznym wyborem dla Białorusi jest sojusz z Federacją Rosyjską, ale jako sojusz dwóch osobnych państw{{r|f}}. Jednocześnie zauważa, że w Rosji pozostała ''imperialna świadomość'', która jej się nie podoba{{r|g}}. Jej zdaniem najbliżsi sąsiedzi – [[Litwa]], [[Polska]] i [[Ukraina]] – mogą stanowić przykład dla Białorusi{{r|h}}. Nie jest jednak możliwa integracja Białorusi ze strukturami [[Europa Zachodnia|Europy Zachodniej]] na zasadach równości, ponieważ istnieje tam silna konkurencja gospodarcza, a Białoruś jest ''zrujnowanym krajem'' i nie ma żadnego atrakcyjnego towaru, dzięki któremu mogłaby w tej konkurencji z powodzeniem uczestniczyć{{r|f}}.
 
[[Europa]], według SwietłanySwiatłany Aleksijewicz, to część świata, w której za najwyższą wartość uważa się ludzkie życie, w odróżnieniu od Wschodu, gdzie pierwszeństwo mają problemy państwa{{r|j}}. Białoruś, jej zdaniem, nie jest jeszcze Europą, lecz ''zdeformowaną przestrzenią postradziecką z masą różnych problemów''. Idee europejskie zostały zaakceptowane przez niewielką część białoruskiej inteligencji, ale nie przyswoiła ich sobie większość narodu. Uważa, że Białoruś jeszcze nawet nie zaczęła zmierzać w stronę Europy{{r|i}}. Ponadto niewiele może jej zaoferować pod względem kultury, jedynie patriarchalność i „czarnobylską filozofię” – punkt widzenia pełen lęków o przyszłość{{r|k}}.
 
== Krytyka ==
[[Plik:2008.06.16. Zianon Pazniak Fot Mariusz Kubik 01.JPG|mały|Zianon Pazniak – krytyk SwietłanySwiatłany Aleksijewicz]]
Poglądy SwietłanySwiatłany Aleksijewicz na temat budowy demokracji przed odrodzeniem narodowym spotkały się z krytyką ze strony środowisk związanych z [[Białoruski Front Ludowy|Białoruskim Frontem Ludowym]]. Białoruscy działacze narodowi [[Alaksandra Siomucha]] i [[Zianon Pazniak]] wyrazili opinię, że nie jest możliwa budowa jakiejkolwiek stabilnej i trwałej demokracji bez świadomości narodowej. Ich zdaniem Białoruś jako państwo, nawet demokratyczne, nie przetrwa, jeżeli będzie zdominowane przez kulturę i świadomość rosyjską. Jego istnienie nie będzie miało ideologicznego uzasadnienia, a dominujący światopogląd rosyjski w sposób nieunikniony wypierać będzie białoruski i ciążyć ku Rosji{{r|o|r}}. Wypowiedzi Aleksijewicz, w których przedkłada demokrację nad ideę narodową, Pazniak nazywa ''fałszem, dwulicowością i antynarodową agresją''{{r|r}}. Pazniak zwraca także uwagę, że Aleksijewicz, przeżywszy znaczną część życia na Białorusi, nie zna języka białoruskiego{{r|p}}.
 
Światopogląd i postawa życiowa SwietłanySwiatłany Aleksijewicz także spotkały się z ostrą krytyką ze strony Zianona Pazniaka. Zarzucił on pisarce radziecki sposób myślenia, bezideowość, lęk przed zmianami, nieuzasadniony pesymizm i białorusofobię. Pazniak krytykuje wyrażaną przez pisarkę w wielu wypowiedziach niewiarę w trwałość wyższych ludzkich wartości, bezradność, rozczarowanie wszelkimi ideami, sceptycyzm w kwestii dalszego istnienia białoruskiej państwowości. Nazywa to ''radzieckim poczuciem sytuacji bez wyjścia''{{r|l}} i ''seansem samobójczego masochizmu''{{r|n}}. Według Pazniaka SwietłanaSwiatłana Aleksijewicz okazuje także brak szacunku dla narodu białoruskiego, który postrzega w kategoriach radzieckich jako ''lud pracujący'', a nie jako pełnoprawny naród, a nawet jako wieśniaków i kołchoźników o najniższych potrzebach, których tożsamość opiera się na zawiści odczuwanej w stosunku do bogatszych Rosjan{{r|l}}.
 
Zdaniem Pazniaka wyrażana przez SwietłanęSwiatłanę Aleksijewicz dezaprobata dla Alaksandra Łukaszenki jest nieszczera. Jak zauważa, krytyka przywódcy Białorusi ze strony pisarki była łagodna i pozbawiona konkretów, przy jednoczesnym podkreślaniu jego rzekomych zasług, dobrych stron i poparcia ze strony narodu. Według Pazniaka jest to wyraz ''chytrości'' – działanie mające na celu budowę, głównie na Zachodzie, wizerunku opozycjonistki, przy jednoczesnym dążeniu do zyskania przychylności białoruskich władz{{r|n}}.
 
== Kontrowersje ==
Linia 124:
 
{{Uwagi|uwagi=
<ref name=a1>Zapis według oficjalnego wariantu języka białoruskiego. Alternatywna forma zapisu, według tzw. wariantu klasycznego ([[Taraszkiewica|taraszkiewicy]]): {{j|be|Сьвятлана Аляксандраўна Алексіевіч}} (czyt. ''ŚwietłanaŚwiatłana Alaksandrauna Aleksijewicz'').</ref>
<ref name=b1>Zdaniem Zianona Pazniaka ojciec SwietłanySwiatłany Aleksijewicz był [[Rosjanie|narodowości rosyjskiej]]. Patrz: {{odn|ref=nie|Пазьняк|2010|s=611}}.</ref>
}}
 
Linia 181:
{{Kontrola autorytatywna}}
 
{{SORTUJ:Aleksijewicz, SwietłanaSwiatłana}}
[[Kategoria:Absolwenci Wydziału Dziennikarstwa Białoruskiego Uniwersytetu Państwowego]]
[[Kategoria:Białoruscy dziennikarze]]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Swiatłana_Aleksijewicz”