Republika: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Wycofano ostatnią zmianę treści (wprowadzoną przez 87.204.238.227) i przywrócono wersję 50591081 autorstwa PawełMM |
|||
Linia 17:
* w początkach [[VI wiek p.n.e.|VI wieku p.n.e.]] – powstała [[demokracja ateńska]], jako pierwowzór [[Ustrój polityczny|ustroju]] republikańskiego. W języku greckim słowo ''dimokratia'' oznaczało i oznacza także dziś republikę.
* [[V wiek p.n.e.|V]]-[[I wiek p.n.e.]] – klasyczna [[Republika rzymska]], skąd wywodzi się termin ''republika''.
* w [[średniowiecze|średniowieczu]] – powstały miejskie republiki w [[Italia (kraina historyczna)|Italii]] wzorowane na klasycznej rzymskiej, np. [[Republika Florencka|Florencka]], [[Republika Sieny|Sieny]], [[Republika Lukki|Lukki]], oraz republiki [[Kupiec (zawód)|kupieckie]]: [[Republika Wenecka]], [[Republika Genui]], a także ruska [[Republika Nowogrodzka]] – niektóre z tych republik dotrwały do późniejszych czasów. Ponadto powstał wtedy również [[Szwajcaria|Związek Szwajcarski]], jako [[republika federalna]] istniejąca do dziś.
* [[XVI wiek|XVI]]-[[XVIII wiek]] – [[Rzeczpospolita Obojga Narodów]] (''rzeczpospolita=republika'') jako przykład państwa o ustroju mieszanym: republiki z [[Monarchia|monarchią]]; ponadto w [[Holandia|Holandii]] powstała [[Republika Zjednoczonych Prowincji]], jako republika federalna o charakterze [[Protestantyzm|protestanckim]] ([[Kalwinizm|kalwińskim]]).
* przełom XVIII i [[XIX wiek]]u – w wyniku [[Wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych|rewolucji amerykańskiej]] utworzono [[Stany Zjednoczone]], które miały już charakter republiki nowożytnej; w wyniku [[Rewolucja francuska|rewolucji francuskiej]] [[Francja]] została tymczasowo przekształcona w republikę – również później, w wyniku [[Wojny napoleońskie|wojen napoleońskich]] w [[Italia (kraina historyczna)|Italii]] powstały nowe, krótkotrwałe republiki, np. [[Republika Cisalpińska|Cisalpińska]], [[Republika Partenopejska|Partenopejska]] czy [[Republika Rzymska (XVIII wiek)|Rzymska]]. Ustrój republikański dwukrotnie wybierali [[Grecy]], raz w powstaniu [[1800]] r. proklamując Republikę Heptanezu, następnie po sukcesie pierwszej fazy powstania [[1821]], proklamując Republikę Grecji. Jednak w zamian za wsparcie mocarstw, w [[1832]] r. przyjęli z zagranicy monarchę.
* lata [[1815]]–[[1914]] – utworzono [[Wolne Miasto Kraków|Rzeczpospolitą Krakowską]] (istniała do [[1846]] roku); również Francja dwukrotnie przyjmowała na nowo ustrój republikański: w latach [[1848]] i [[1870]]; nowe republiki powstały także w [[Ameryka Łacińska|Ameryce Łacińskiej]] (np. [[Peru]] w [[1821]] roku).
* [[XX wiek]] – wiele państw w [[Europa|Europie]], [[Azja|Azji]] i [[Afryka|Afryce]] zaadaptowało ustrój republikański, rezygnując z monarchii; powstałe republiki mają (bądź miały) bardzo różny charakter: [[Liberalizm|liberalne]] (np. w [[Europa Zachodnia|zachodniej Europie]] po [[II wojna światowa|II wojnie światowej]]), [[państwo socjalistyczne|socjalistyczne]] bądź [[Komunizm|komunistyczne]] (np. [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]], [[Chińska Republika Ludowa|ChRL]]), [[Republika islamska|islamskie]] (np. [[Iran]]) lub [[Dyktatura|dyktatorskie]] [[Dyktatura wojskowa|junty wojskowe]] (liczne w [[Afryka|Afryce]]).
== Zobacz też ==
| |||