Łacina: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Wycofano ostatnie 2 zmiany treści (wprowadzone przez 37.47.6.5) i przywrócono wersję 51100292 autorstwa 89.68.81.189 |
Spójnik "czy" zamieniono na częściej używane spójniki: "oraz", "przecinek ,". |
||
Linia 23:
Współcześnie nadal stosuje się łacinę, chociaż w ograniczonym zakresie, w wielu dziedzinach nauki. W języku łacińskim wydawane są liczne publikacje, funkcjonuje również łacińskojęzyczna Wikipedia<ref>[[:la:|Wikipedia w języku łacińskim]]</ref>. Terminologia naukowa i techniczna zazwyczaj tworzona jest na bazie łaciny. Łacina jest używana w [[Środki masowego przekazu|mediach]] i [[Kultura popularna|kulturze masowej]]. Podczas prezydencji Finlandii (w latach 1996 i 2006) oficjalne dokumenty [[Unia Europejska|Unii Europejskiej]] były publikowane po łacinie. Pozostaje też językiem urzędowym [[Watykan|Państwa Watykańskiego]]{{odn|Leonhardt|2013|s = 1-5}}.
Znajomość łaciny uważana jest za niezbędną w poznawaniu historii europejskiego dziedzictwa kulturowego, sięgającego korzeniami antyku. Chociaż jest to w większości antyk grecki, znamy go za pośrednictwem Rzymian, którzy wykazali zdolności i wolę, by przyswoić we własnej mowie osiągnięcia Greków a później prześcignąć mistrzów. Na owych osiągnięciach opiera się łacińska tradycja w literaturze i nauce, prawie i religii – sięgająca poprzez średniowiecze i renesans do XVIII wieku, a niekiedy aż do współczesności. Według [[Gottfried Wilhelm Leibniz|Leibniza]] łacina była jedyną mową, która przekroczyła granice czasu i przestrzeni (''lingua universalis et durabilis ad posteritatem''). Umożliwia bowiem kontakt z mistrzami przeszłości, wstęp do ponadczasowej ''res publica litterarum''. W języku tym tworzyli przecież między innymi [[Cyceron]], [[Publiusz Korneliusz Tacyt|Tacyt]], [[Hieronim ze Strydonu|Hieronim]], [[Augustyn z Hippony|Augustyn]], [[Einhard]], [[Tomasz z Akwinu]], [[Dante Alighieri|Dante]], [[Francesco Petrarca|Petrarka]], [[Erazm z Rotterdamu|Erazm]], [[Marcin Luter|Luter]], [[Mikołaj Kopernik|Kopernik]], [[Johannes Kepler|Kepler]]
Wśród językoznawców nie ma zgody, czy łacina jest językiem [[Klasyfikacja języków#Klasyfikacje funkcjonalne|żywym, martwym czy też wegetującym]]. Co prawda nie jest już językiem ojczystym dla nikogo, więc nie podlega zmianom we fleksji i słownictwie, typowym dla języków żywych, lecz jej znajomość nie wygasła. Naucza się jej w szkołach i uczelniach na całym świecie.<sup> </sup> Regulowana jest przez [[Papieska Akademia Języka Łacińskiego|Papieską Akademię Języka Łacińskiego]], która poszerza zakres słownictwa na potrzeby dokumentów wydawanych przez [[Stolica Apostolska|Stolicę Apostolską]]<ref name="Loch">{{cytuj pismo |nazwisko = Loch|imię = Marcin|tytuł = Łacina – czy rzeczywiście martwa?|czasopismo = Classica Catoviciensia. Scripta Minora Fasc. 15|miejsce = Katowice|rok = 2010|strony = 5-22|issn = 1641-6953}}</ref>.
Linia 34:
Łacina jest językiem indoeuropejskim. Ma wspólne korzenie z większością żywych i wymarłych języków Europy oraz wieloma językami Indii, Iranu i Azji Środkowej. Wskazuje na to duża liczba podobieństw, zarówno w słownictwie jak i gramatyce – między innymi z [[Język grecki|greką]], [[sanskryt]]em, czy językiem polskim{{odn|Blackwell|2007|s = 1}}. Łacińskie ''est'' odpowiada greckiemu ''estí'', sanskryckiemu ''asti'' oraz polskiemu ''jest''{{odn|Blackwell|2007|s = 10}}.
Wspólne dziedzictwo indoeuropejskie sprawiło, że łacina i język polski mają wiele podobnych wyrazów, których [[Temat wyrazu|tematy]] pochodzą od tego samego, praindoeuropejskiego rdzenia. Są to głównie wyrazy związane z relacjami rodzinnymi, gospodarstwem, florą, fauną, geografią, kulturą materialną lub codziennymi czynnościami. Należą do nich na przykład: ''mater'' – matka, ''soror'' – siostra, ''ovis'' – owca, ''suinus'' – świński, ''domus'' – dom, ''mare'' – morze, ''ignis'' – ogień, ''linum'' – len, ''pastor'' – pasterz. Opracowania językoznawców cytują od 1000 do 2000 słów wykazujących tego typu podobieństwa. Zdaniem większości badaczy zjawisko to wynika ze słabszych, niż w innych językach (na przykład [[Języki germańskie|germańskich]]), wpływów języków nieindoeuropejskich na rozwój łaciny, polszczyzny
Podział wśród prajęzyków indoeuropejskich spowodował, że łacina znalazła się w tzw. grupie [[Języki kentum|kentumowej]] (razem z językami [[Języki celtyckie|celtyckimi]] i germańskimi), natomiast język polski w grupie [[Języki satem|satemowej]] (z [[Języki indoirańskie|językami indoirańskimi]]). Dlatego łacińska głoska „k” jest w języku polskim często zastąpiona przez „s” – łacińskie ''centum'' odpowiada słowu „sto”, ''caseus'' to „ser”, natomiast ''cor'' oznacza „serce”{{odn|Mallory|2006|s = 47n}}.
Linia 64:
W roku 338 przed Chrystusem Rzym podbił ostatecznie całe Lacjum. Następnie, w wyniku wojny z [[Starożytna Macedonia|macedońskim]] [[Pyrrus]]em, rozciągnął swą władzę na południową część Półwyspu Apenińskiego. W III wieku zakończył się podbój Italii, chociaż jeszcze w latach 91–88 doszło do tzw. [[Wojna Rzymu ze sprzymierzeńcami|wojny ze sprzymierzeńcami]], podczas której wiele ludów półwyspu powstało przeciwko władzy Rzymu. W roku 89 wszyscy mieszkańcy Italii otrzymali obywatelstwo rzymskie, a zanik języków italskich i ich zastąpienie przez łacinę datują językoznawcy najczęściej na II-I wiek przed Chrystusem{{odn|Stroh|2013|s=62-63}}.
Nie oznacza to jednak, że Rzymianie narzucali swój język podbitym ludom. Zachowywali ich prawo do własnego języka, praw, ubioru
Łacinę tego okresu, jeszcze sprzed pojawienia się pierwszych dzieł literackich, językoznawcy zazwyczaj nazywają ''archaiczną'' lub ''starą''. Ówczesny język można poznać jedynie dzięki zachowanym inskrypcjom oraz cytatom u późniejszych autorów. Znanych jest sześć inskrypcji kamiennych, które powstały wcześniej niż w roku 300 przed Chrystusem. Z tego okresu pochodzi też około dwudziestu fragmentów ceramiki z wyrytymi inskrypcjami, jednak niektóre z nich uważane są przez część badaczy za nowożytne fałszerstwa{{odn|Blackwell|2007|s = 38}}.
| |||