Wikipedia

Gustaw II Adolf: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
lit.
Linia 9:
|faksymile = Gustav II Adolf autograph.png
|opis faksymile =
|dewiza = '''Gloria altissimo suorum refugio'''<br /> Chwała Najwyższemu, ucieczce swoich<br />'''Deo et victricibus armis'''<br />Z Bogiem i zwycięskim orężem<br />'''Gott mit uns'''<br />Bóg z nami
|1. tytuł = [[Władcy Szwecji|Król Szwecji]]
|1. od = [[30 października]] [[1611]]
Linia 55:
=== Działalność reformatorska ===
[[Plik:TÜ Hauptgebäude.JPG|thumb|left|220px|Akademia Dorpacka założona przez Gustawa II Adolfa (widok współczesny)]]
Po zabezpieczeniu panowania szwedzkiego nad całą [[Zatoka Fińska|Zatoką Fińską]] podjął wielkie dzieło reform, budując zręby nowoczesnego państwa. Uporządkował administrację centralną, wymiar sprawiedliwości, skarbowość oraz przeprowadził modernizację [[siły zbrojne|wojska]], co doprowadziło do wyższości armii szwedzkiej nad innymi w czasie trwania [[wojna trzydziestoletnia|wojny 30- letniej]]. Osiągnął wysoki odsetek militaryzacji ludności – aż 1,7%, co pozwalało na zwerbowanie armii nawet 40-tysięcznej. Wiązało się to z wprowadzeniem powszechnego poboru do wojska. Nieco później zreformował szkolnictwo, zakładając nowe [[gimnazjum|gimnazja]] i odnawiając [[Uniwersytet w Uppsali]] w 1624. Ufundował także wyższą uczelnię w [[Tartu|Dorpacie]] (1632).
 
=== Wojna z RzeczpospolitąRzecząpospolitą ===
[[Plik:Matthaeus Merian the Elder - Gustavus Adolphus of Sweden (1594-1632) - Google Art Project.jpg|thumb|220px|Gustaw II Adolf w polskim płaszczu na portrecie Matthausa Meriana z lat 1631-16321631–1632]]
Od 1617 toczył wojnę o ''dominium maris Baltici'' z Rzecząpospolitą Obojga Narodów. Wykorzystując zaangażowanie głównych sił wroga w konflikt z [[Imperium Osmańskie|Turcją]], opanował w 1621 większą część [[Inflanty|Inflant]] z [[Ryga|Rygą]]. 31 lipca 1622 podpisał [[rozejm w Mitawie]], zatrzymując w swym ręku zdobyte wcześniej ziemie. Trzy lata później wznowił działania wojenne, zajmując Dorpat w Inflantach, skrawek [[Litwa|Litwy]] z Birżami oraz większą część [[Kurlandia|Kurlandii]] z Mitawą. Ośmielony tymi sukcesami, przerzucił swoje wojska w 1626 do [[Prusy Książęce|Prus Książęcych]], opanowawszy [[Bałtyjsk|Piławę]], [[Elbląg]], [[Malbork]] i przejściowo [[Puck]]. W trakcie oblężenia [[Nowe Miasto Lubawskie|Nowego Miasta]] w 1628 został ranny w policzek. Jednak zwycięstwa polskie w [[Bitwa pod Oliwą|bitwie morskiej]] pod [[Oliwa (Gdańsk)|Oliwą]] (1627) i w polu pod Trzcianą (1629) zahamowały jego ekspansję na [[Pomorze|Pomorzu]]. 26 września 1629 zawarł [[rozejm w Altmarku]] (Starym Targu){{odn|Anusik|2009|s=187}}. Zatrzymał w swym ręku większość portów pruskich i dużą część Inflant oraz zapewnił sobie wpływy z ceł pruskich.
 
Linia 70:
 
== Propaganda królewska ==
Inwazja szwedzka w Niemczech została przedstawiona jako wojna sprawiedliwa, a sam Gustaw Adolf jako wybawca uciemiężonych niemieckich protestantów. Za pomocą [[pamflet]]ów, karykatur, [[satyra|satyr]] i wierszy przy użyciu symboliki biblijnej wykreowano mit Lwa północy – aluzji do [[Lew Judy|Lwa Judy]] przybywającego wspomagać sprawiedliwych. Wykorzystano także przepowiednie [[Nostradamus]]a, że pojawi się lew z północy, który pobije orła (cesarza). Taki przekaz trafiał szczególnie do niemieckich elit [[Protestantyzm|protestanckich]], które nienawidziły [[Święty Cesarzcesarz Rzymskirzymski|katolickiego cesarza]]. [[Albrecht von Wallenstein|Wallenstein]] komentował wyniki pracy propagandzistów: „Niemcy oczekują króla Szwecji jak Żydzi swego mesjasza”.
 
== Genealogia ==
Linia 79:
|'''Prapradziadkowie'''
|colspan="1"|
Johan Kristiernsson Waza<br />(1426-14771426–1477)<br />
∞1451<br />
Birgitta Gustavsdotter Sture<br />(-1472–1472)
|colspan="1"|
Måns Karlsson Eka<br />
Linia 91:
Birgitta Månsdotter Natt och Dag
|colspan="1"|
Erik Karlsson Waza<br />(1436-14911436–1491)<br />
∞<br />
Anna Karlsdotter Vinstorpaätten
|colspan="1"|
król Danii, Szwecji i Norwegii<br />[[Chrystian I Oldenburg]]<br />(1426-14811426–1481)<br />
∞1449<br />
[[Dorota brandenburska|Dorota Hohenzollern]]<br />(1430-14951430–1495)
|colspan="1"|
książę Pomorski<br />[[Bogusław X Wielki]]<br />(1454-15321454–1532)<br />
∞1491<br />
[[Anna Jagiellonka (1476-15031476–1503)|Anna Jagiellonka]]<br />(1476-15031476–1503)
|colspan="1"|
landgraf Hesji<br />Wilhelm II<br />(1469-15091469–1509)<br />
∞1500<br />
Anna von Mecklenburg<br />(1485-15251485–1525)
|colspan="1"|
książę Saksonii<br />[[Jerzy Brodaty|Jerzy Wettyn]]<br />(1471-15391471–1539)<br />
∞1496<br />
[[Barbara Jagiellonka]]<br />(1478-15341478–1534)
|-
|'''Pradziadkowie'''
|colspan="2"|
Erik Johansson Waza<br />(''1470''-1520–1520)<br />
∞''1495''<br />
Cecilia Månsdotter Eka<br />(''1476''-1523–1523)
|colspan="2"|
Erik Abrahamsson Leijonhufvud<br />(-1520–1520)<br />
∞1512<br />
Ebba Eriksdotter Waza<br />(-1549–1549)
|colspan="2"|
król Danii i Norwegii<br />[[Fryderyk I Oldenburg]]<br />(1471-15331471–1533)<br />
∞1518<br />
[[Zofia pomorska (1501-15681501–1568)|Zofia pomorska]]<br />(1498-15681498–1568)
|colspan="2"|
landgraf Hesji<br />[[Filip Wielkoduszny]]<br />(1504-15671504–1567)<br />
∞1523<br />
[[Krystyna saska (1505-15491505–1549)|Krystyna Wettyn]]<br />(1505-15491505–1549)
|-
|'''Dziadkowie'''
|colspan="4"|
król Szwecji<br />[[Gustaw I Waza]]<br />(1496-15601496–1560)<br />
∞1536<br />
[[Małgorzata Leijonhufvud]]<br />(1516-15511516–1551)
|colspan="4"|
książę Holstein-Gottorp<br />Adolf<br />(1526–1586)<br />
∞1564<br />
Krystyna Heska<br />(1543-16041543–1604)
|-
|'''Rodzice'''
|colspan="8"|
król Szwecji<br />[[Karol IX Waza|Karol Sudermański]]<br />(1550-16111550–1611)<br />
∞1579<br />
[[Krystyna holsztyńska]]<br />(1573–1625)
|- bgcolor="#cc0033"
|colspan="9"|
'''Gustaw II Adolf Waza (1594-16321594–1632) król Szwecji'''
|}
 
Linia 160:
 
== Bibliografia ==
* {{Cytuj książkę|nazwisko=Anusik|imię=Zbigniew|tytuł=Gustaw II Adolf|wydawca=Ossolineum|miejsce=Wrocław|data=2009|isbn=978-83-04-05008-2 | odn=tak}}
* Zbigniew Wójcik, ''Historia powszechna XVI-XVII wiek''.
* ''Słownik władców Europy nowożytnej i najnowszej'', pod red. Macieja Serwańskiego i Janusza Dobosza, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1998.
 
== Linki zewnętrzne ==
* [http://www.rp.pl/artykul/69903.html Piotr Semka, ''Stary Szwed wciąż żyje'', „Rzeczpospolita”, PlusMinus A28-A29A28–A29, 17-1817–18 listopada 2007]
 
{{Władcy Szwecji}}
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Gustaw_II_Adolf”