Sieniawa: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
→‎Sport: drobne redakcyjne
Przerażające błędy ortograficzne - przymiotniki w j. polskim piszemy małą literą! Małą literą piszemy także potoczne nazwy zgromadzeń zakonnych (dominikanie, klaryski).
Znaczniki: VisualEditor Z urządzenia mobilnego Z wersji mobilnej (przeglądarkowej)
Linia 42:
 
== Geografia ==
Miasteczko jest położone 2 km od [[San]]u w pięknych terenach przyrodniczych. Na północy i wschodzie ciągną się wielkie połacie lasów Sieniawskichsieniawskich, teren na północy jest falisty i pagórkowaty, pokryty resztkami lasów dawnej puszczy Sandomierskiejsandomierskiej. Tereny wschodnie w kierunku Oleszyc są pokryte wielkim kompleksem leśnym o szerokości 20 km. Na północnych krańcach [[Leżachów|Leżachowa]] wznosi się wzgórze „Kamień” (195 m n.p.m.), a w kierunku Dobrej jest wzniesienie zwane „Sławgórą” (224 m n.p.m.). W XVIII wieku koryto Sanu znajdowało się obok miasteczka, czego dowodem są starorzecza i mokradła. W XIX wieku dokonano regulacji rzeki przesuwając jej koryto średnio o 1,5 km na zachód<ref>[http://www.sieniawa.pl/Site?param=15 Położenie].</ref>.
 
== Historia ==
Osadnictwo na terenie Sieniawskimsieniawskim na podstawie badań archeologicznych jest datowane na ok. 4000 lat p.n.e. Były to osady i gródki w okresie [[Kultura łużycka|Kulturykultury łużyckiej]], a później pod wpływem kultury rzymskiej. Wykorzystywały one wzniesienia i pagórki na podmokłym i trudno dostępnym terenie. Świadczą o tym wykopaliska w Dybkowie, Leżachowie, Czerwonej Woli, Piganach, Wylewie i Piskorowicach. W 1874 roku odkryto cmentarzysko pod lasem zwanym „Koty”, obok Wylewy. Inne cmentarzyska odkryto na pagórkach przeciętych strumykiem Czerniawką pomiędzy Dybkowem i Leżachowem. Od XV do XVIII wieku powstały nowe niewielkie osady. Najstarsza wzmianka o Dybkowie pochodzi z XV wieku<ref>[http://www.sieniawa.pl/Site?param=18 Początki Sieniawy].</ref>. Przydatnym źródłem archiwalnym do poznawania historii XVI i XVII wieku są [[Regestr poborowy|regestra poborowe]]; regestr z roku 1515 tak opisuje wieś Dybków; („Dipkow, lan,4,tab.vect.gr.6.”), a regestr z roku 1589 opisuje: („Dypkow,lan.4½,taber.2,lan. 1,hort.c.agr.18,ing.c.pec.5,ing.paup.4,hidraulus.”)<ref>Źródła Dziejowe. Tom XVIII. część I. „Polska XVI wieku pod względem Geograficzno-Statystycznym. Tom VII. część I. Ziemie Ruskie. Ruś Czerwona” strony 4 i 135.</ref><ref>Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa [http://www.wbc.poznan.pl/publication/7989 Regestr Poborowy/Ziemie Ruskie/Ruś Czerwona].</ref>.
 
W 1650 roku w Dybkowie została zbudowana forteca „Sieniawa” nazwana od nazwiska jej założyciela [[Mikołaj Hieronim Sieniawski|Mikołaja Sieniawskiego]], a w latach 1664–1680 wzniesiono fortyfikacje. Miasto zostało założone w 1672 roku, a w 1676 roku Sieniawa otrzymała prawa miejskie. Następnym właścicielem był syn założyciela [[Adam Mikołaj Sieniawski]], którego córka [[Zofia Czartoryska z Sieniawskich]] została w 1731 roku poślubiona za [[August Aleksander Czartoryski|Augusta Czartoryskiego]]. Od 1734 r. Sieniawa stała się własnością Czartoryskich. W latach 1772–1918 miejscowość znajdowała pod zaborem [[austria]]ckim.
Linia 53:
W 1924 została założona [[Niezależna Partia Chłopska]] w Sieniawie; w 35. rocznicę tego wydarzenia listopadzie 1959 odbyły się uroczystości we wsi, w tym odsłonięcie tablicy pamiątkowej<ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Uroczystość w Sieniawie | czasopismo = [[Nowiny (dziennik rzeszowski)|Nowiny]] | strony = 7 | data = Nr 277 z 17 listopada 1959 | url = http://www.pbc.rzeszow.pl/dlibra/docmetadata?id=3075}}</ref>.
 
W 1990 roku była ogólnopolska reforma samorządu terytorialnego i przywrócono urząd [[Burmistrzburmistrz]]a. Po 1990 roku burmistrzami Miasta i Gminy Sieniawa byli: [[Franciszek Woś]] i Wacław Mikulski, a od 2006 roku burmistrzem jest [[Adam Woś]].
 
== Kościół ==
Tereny te w średniowieczu należały do parafii Jarosławskiejjarosławskiej, jednak z powodu dalekiej odległości kapłani Jarosławscyjarosławscy nie mogli należycie wykonywać swych obowiązków. Dlatego [[Jan Kostka]] i [[Zofia ze Sprowy Odrowąż]] chcąc umożliwić ludności polskiej i katolickiej korzystanie z sakramentów świętych i uchronić przed przechodzeniem na miejscowe prawosławie (ludność polska częstoniekiedy przechodziła do miejscowych cerkwi), w 1571 roku ufundowali kościół w [[Dybków|Dybkowie]] i postarali się, aby na miejscu zamieszkał kapłan, który początkowo nie posiadał określonej dotacji. W 1602 roku została erygowana parafia w Dybkowie; w 1624 roku podczas najazdu tatarskiego kościół został zniszczony. Następny kościół zbudowano w 1629 roku, a 6 sierpnia 1629 roku [[Katarzyna Sieniawska]] przywilejem w Brzeżanach określiła prawo tego kościoła i nadała uposażenie dla plebana w Dybkowie: ''[[Dziesięcina]] ze zbóż [[folwark]]u w Dybkowie, 10 złp z folwarków w Cieplicach i Lubienie (Rudka); pleban otrzymał grunta, pola, ogrody i łąki, a także korzystał z młyna w Lubieniach (Rudce). Pleban miał też wyznaczone [[Meszne (opłata)|Mesznemeszne]] z Dybkowa, Cieplic, Dobrej i Lubień (Rudki). Ludność była wolna od zobowiązań na rzecz króla, był w Dybkowie wójt i szkoła<ref>Podkarpacka Biblioteka Cyfrowa [http://www.pbc.rzeszow.pl/dlibra/docmetadata?id=5436 Dzieje Parafii Jarosławskiej] strony 146-147.</ref>.''
 
W 1676 roku Sieniawa otrzymała prawa miejskie, a następnie zbudowano drewniany kościół i od tego czasu Sieniawa posiada dwa kościoły. Na miejscu drugiego kościoła w latach 1719–1749 został zbudowany murowany kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, a w 1754 roku dobudowano klasztor dla Dominikanówdominikanów. Pierwszy kościół (fara) w 1744 roku był już mocno zniszczony i w 1753 roku zbudowano murowany pw. św. [[Jan Chrzciciel|Jana Chrzciciela]], który został [[Poświęcenie kościoła|konsekrowany]] w 1777 roku przez biskupa przemyskiego [[Wacław Hieronim Sierakowski|Wacława Hieronima Sierakowskiego]]. W 1772 roku Sieniawa znalazła się pod Austriackimaustriackim zaborem. Austriacy prowadzili politykę ingerencji w sprawy kościoła, dlatego w 1788 roku skasowali klasztor Dominikanówdominikanów (przenieśli się do Jarosławia na miejsce skasowanego klasztoru Jezuitówjezuitów), a kościół zmieniony na parafialny<ref name="Historia">[http://www.sieniawa.pl/Site?param=23 Historia kościołów w Sieniawie].</ref>.
 
Pierwszy kościół został w 1778 roku przez Austriaków zamieniony na cerkiew pw. Podwyższenia Krzyża Świętego, parochia greckokatolicka Sieniawa posiadała też cerkiew filialną w Rudce. [[Schematyzm Greckokatolickiej Eparchii Przemyskiej]] na rok 1830 tak wzmiankował parochię: (''Sieniawa Oppid. Parochia. Eccl. ad Exalt. S. Crucis. Patronus Titl. Cels. Princeps Adamus Czartoryski. Parochus Cyprianus Chotyniecki natus 1803, ord. 1826. In Matre cum Dybkow †, Num. Anim. Gr. Cath. 464. Filiali Wyliwa 310. Rudka c. Eccl. ad Obdormit. B.M.V. 390. Summa 1164.'')<ref>[http://mtg-malopolska.org.pl/images/skany/diecezje/diecezja_przem_grek_1830_djvu/diecezja_przem_grek_1830_028_0001.djvu Schematismus Universi Venerabilis Cleri Dioeceseos Graeco Catholicae Premisliensis pro Anno Domini MDCCCXXX] str. 28 [dostęp 2017-01-25]</ref>. Parochia istniała do 1945 roku.
 
Kościół parafialny rzymskokatolicki został [[Poświęcenie kościoła|konsekrowany]] 10 września 1890 roku przez biskupa sufragana przemyskiego [[Jakub Glazer|Jakuba Glazera]]. Podczas I wojny światowej kościół został zniszczony, w 1923 roku został odbudowany. W 1952 roku zbudowano ołtarz główny, a trzy lata później ołtarze boczne; w 1954 roku Stanisław Jakubczyk wykonał polichromie<ref name="Historia" />. Obecnie parafia Sieniawa posiada kościoły filialne w Piganach i Leżachowie. Parafia przynależy do [[Dekanat Sieniawa|Dekanatudekanatu Sieniawskiegosieniawskiego]].
 
Na początku XIX wieku wzmiankowana była w [[Schematyzm Diecezji Przemyskiej|Schematyzmach Diecezji Przemyskiej]] z lat 1810–1820 kaplica pałacowa, której kapelanem był ks. Jan Krasnodębski: (''Capella ad Aulam Cellisimi Princip Czartoryski'')<ref name="Schematyzm"/>.