Gwara łódzka: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Paweł Ziemian BOT (dyskusja | edycje)
m Dodaję nagłówek przed Szablon:Przypisy
przypisy - drobne techniczne i redakcyjne
Linia 6:
 
== Przykłady ==
* „angielka” – 1) [[bułka paryska]]<ref name="fiż"/><ref name="GW">{{cytuj stronę r| url=http://serwisy.gazeta.pl/turystyka/1,50358,135621.html |tytuł=Słownik łódzko-polski. Łodzianizmy, czyli słowa i wyrażenia używane tylko w Łodzi |opublikowany=Gazeta Wyborcza |data=2001-02-13 fiż|data dostępu=2014-01-07SłownikGW}}</ref>; 2) określenie małej szklaneczki potocznie zwanej literatką,
* „bigiel” – [[deptak]], tłoczne miejsce, w szczególności zamknięta dla ruchu część [[ulica Piotrkowska w Łodzi|ulicy Piotrkowskiej w Łodzi]]<ref name="GWŁlis2015">{{cytuj pismo r| tytuł=''Słowo na piątek. Bigiel'' |czasopismo=„[[Gazeta Wyborcza]]”, dodatek „Magazyn Łódź” | oznaczenie= Piątek, 20 listopada 2015 | strony= 20<!GWŁ-- dwudziesta --> | miejsce=ŁódźBigiel201511}}</ref>
* „brzuszek” – surowy [[boczek]]{{Rr|GWSłownikGW}}
* „chechłać” – kroić tępym nożem
* „chęchy" lub „chynchy" - krzaki, zarośla<ref>{{Cytujr|tytuł=Łódź {{!}} Niemapa|data dostępu=2017-02-19|opublikowany=niemapa.pl|url=http://niemapa.pl/lodz/|język=pl-PL}}</ref>
* „drygle” – [[zimne nóżki]] (potrawa){{Rr|GWSłownikGW}}
* „ekspres” – [[zamek błyskawiczny]]
* „foliówka” – torebka, torba foliowa, [[reklamówka]]
* „galancie” – dużo, ładnie, dobrze
** „galanty” – spory, duży{{r|fiż}}
** „galanty” – spory, duży<ref name="fiż">{{Cytuj książkę | nazwisko = Wojciechowska | imię = Anna | tytuł = Fifka i żulik, czyli domowa kuchnia łódzka | wydawca = Centrum Inicjatyw na Rzecz Rozwoju Regio | miejsce = Łódź | rok = 2014 | strony = 119 | isbn = 9788393104437}}</ref>
* „krańcówka” – [[pętla (transport publiczny)|pętla]] lub przystanek końcowy linii komunikacji tramwajowej lub autobusowej<ref>{{Cytuj książkę r| imię=Danuta |nazwisko=Bieńkowska |imię2=Marek |nazwisko2=Cybulski |imię3=Elżbieta |nazwisko3=Umińska-Tytoń | tytuł = Słownik dwudziestowiecznej Łodzi | strony=220 | miejsce=Łódź |rok=2007 | wydawca= Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego | isbn=978-83-75-25095-4 krańcówka}}</ref>
* „lajpo” lub „limo” – zasinienie pod okiem od uderzenia
* „lebera” – [[Pasztetowa|wątrobianka]]{{Rr|GWSłownikGW}}
* „leberka” – [[pasztetowa]]{{Rr|GWSłownikGW|fiż}}<ref>Anna Wojciechowska, op. cit., s. 94</ref>
* „migawka” – [[bilet okresowy]] [[Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne - Łódź|MPK]]{{Rr|GWSłownikGW}} (obecnie bilety okresowe w Łodzi wydawane są w postaci elektronicznej na [[Karta zbliżeniowa|karcie miejskiej]], która również nazywa się Migawka)
* „na dworzu” – zamiast „na dworze” (''Jest ciepło na dworzu'')
* „po prosty” – często używane, zamiast „po prostu”
* „piekarz” – nalepka na chlebie
* „po czemu” – po ile
* „schodzić” – wysiadać z tramwaju{{r|GWKreja2000}}
* „schodzić” – wysiadać z tramwaju<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Kreja |autor link=Bogusław Kreja | imię = Bogusław | tytuł = Migawka na krańcówce | czasopismo = [[Gazeta Wyborcza|Gazeta Wyborcza Łódź]] |oznaczenie=nr 180, wydanie z dnia 3 sierpnia 2000| strony = 1 | cytat=„Kiedy słyszę «Czy pan schodzi?», wtedy wiem, że jestem w Łodzi - napisał [[Jan Sztaudynger]] o osobliwościach języka łodzian. W innych miastach z tramwaju nie schodzi się, lecz wysiada.”| url = http://www.archiwum.wyborcza.pl/Archiwum/1,0,1172473,20000803LO-DLO,Migawka_na_krancowce,.html}}</ref>
* „siajowe” – kiepskiej jakości{{Rr|GWSłownikGW}} (od imienia [[Szaja Rosenblatt|Szai Rosenblatta]])
* „towar” – określenie tkaniny{{Rr|GWSłownikGW}}, popularne wśród branży włókniarskiej
* „trambambula” – [[piłkarzyki]]
* „żulik” – chleb turecki z rodzynkami{{r|Bieńkowska-żulik|fiż}} (podłużny chlebek z rodzynkami podbarwiony [[kawa zbożowa|kawą zbożową]], słodzony miodem{{r|GWDmochowski2014}})
* „żulik” – chleb turecki z rodzynkami<ref>{{Cytuj książkę|autor=Danuta Bieńkowska, Marek Cybulski, Elżbieta Umińska-Tytoń | tytuł=Słownik dwudziestowiecznej Łodzi|strony=307|rozdział=hasło „żulik”|wydawca=Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego|isbn=978-83-75-25095-4}}</ref><ref>Anna Wojciechowska, op. cit., s. 114</ref> (podłużny chlebek z rodzynkami podbarwiony [[kawa zbożowa|kawą zbożową]], słodzony miodem<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Dmochowski | imię = Bohdan | tytuł = Żulik z pieca rodem | czasopismo = [[Express Ilustrowany]] | oznaczenie= NR 31/2014 | strony = 17 | issn = 0137-9097 | data = piątek, 7 lutego 2014 |cytat=„Z pieca rodem są też żuliki, nieznane na przykład w Warszawie podłużne chlebki podbarwiane kawą zbożową, słodzone miodem i nafaszerowane rodzynkami”}}</ref>)
 
Zdarzają się również [[germanizm]]y – [[łom (narzędzie)|łom]] to „brecha” lub „breszka”, torebka uformowana z kawałka szarego papieru zwiniętego w rożek (mogąca służyć jako np. opakowanie na cukierki) to „tytka”<ref>{{cytuj książkęr|rozdział=hasło „tytka” |autor=Danuta Bieńkowska, Marek Cybulski, Elżbieta Umińska-Tytoń tytka|tytuł=Słownik dwudziestowiecznej Łodzi |strona=284 |wydawca=Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego |miejsce=Łódź, 2007 |isbn=9788375250954fiż}}</ref><ref name="fiż"/> – oraz [[rusycyzm]]y („stać za czymś” w znaczeniu „stać po coś”, „bystro” w znaczeniu „prędko, szybko”).
 
== Gwary dzielnicowe ==
Linia 37:
 
== Zobacz też ==
{{wikisłownikWikisłownik|Indeks:Polski - Regionalizmy łódzkie|opis=Regionalizmy łódzkie}}
* [[gwara]]
* [[gwara miejska]]
 
== Przypisy ==
{{Przypisy}} |
 
** „galanty” – spory, duży<ref name="fiż">{{Cytuj książkę | nazwisko = Wojciechowska | imię = Anna | tytuł = Fifka i żulik, czyli domowa kuchnia łódzka | wydawca = Centrum Inicjatyw na Rzecz Rozwoju Regio | miejsce = Łódź | rok = 2014 | strony = 94 (ad. „leberka”), 119 (ad. „galanty”), 114 (ad. „żulik”) | isbn = 9788393104437}}</ref>
 
<ref name="SłownikGW">{{cytuj stronę | url=http://serwisy.gazeta.pl/turystyka/1,50358,135621.html |tytuł=Słownik łódzko-polski. Łodzianizmy, czyli słowa i wyrażenia używane tylko w Łodzi |opublikowany=Gazeta Wyborcza |data=2001-02-13 |data dostępu=2014-01-07}}</ref>
 
<ref name="GWŁ-Bigiel201511">{{cytuj pismo | tytuł=''Słowo na piątek. Bigiel'' |czasopismo=„[[Gazeta Wyborcza]]”, dodatek „Magazyn Łódź” | oznaczenie= Piątek, 20 listopada 2015 | strony= 20<!-- dwudziesta --> | miejsce=Łódź}}</ref>
 
<ref name="niemapa">{{Cytuj stronę |url=http://niemapa.pl/lodz/ |tytuł=Łódź {{!}} Niemapa |opublikowany=niemapa.pl |data dostępu=2017-02-19 }}</ref>
 
<ref name="Bieńkowska-krańcówka">{{Cytuj książkę | imię=Danuta |nazwisko=Bieńkowska |imię2=Marek |nazwisko2=Cybulski |imię3=Elżbieta |nazwisko3=Umińska-Tytoń | tytuł = Słownik dwudziestowiecznej Łodzi | strony=220 | miejsce=Łódź |rok=2007 | wydawca= Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego | isbn=978-83-75-25095-4 }}</ref>
 
<ref name="Bieńkowska-żulik">{{Cytuj książkę|autor=Danuta Bieńkowska, Marek Cybulski, Elżbieta Umińska-Tytoń | tytuł=Słownik dwudziestowiecznej Łodzi|strony=307|rozdział=hasło „żulik”|wydawca=Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego|isbn=978-83-75-25095-4}}</ref>
 
<ref name="Bieńkowska-tytka">{{cytuj książkę|rozdział=hasło „tytka” |autor=Danuta Bieńkowska, Marek Cybulski, Elżbieta Umińska-Tytoń |tytuł=Słownik dwudziestowiecznej Łodzi |strona=284 |wydawca=Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego |miejsce=Łódź, 2007 |isbn=9788375250954}}</ref>
 
* „schodzić” – wysiadać z tramwaju<ref name="GWKreja2000">{{Cytuj pismo | nazwisko = Kreja |autor link=Bogusław Kreja | imię = Bogusław | tytuł = Migawka na krańcówce | czasopismo = [[Gazeta Wyborcza|Gazeta Wyborcza Łódź]] |oznaczenie=nr 180, wydanie z dnia 3 sierpnia 2000| strony = 1 | cytat=„Kiedy słyszę «Czy pan schodzi?», wtedy wiem, że jestem w Łodzi - napisał [[Jan Sztaudynger]] o osobliwościach języka łodzian. W innych miastach z tramwaju nie schodzi się, lecz wysiada.”| url = http://www.archiwum.wyborcza.pl/Archiwum/1,0,1172473,20000803LO-DLO,Migawka_na_krancowce,.html}}</ref>
 
* „żulik” – chleb turecki z rodzynkami<ref>{{Cytuj książkę|autorname=Danuta Bieńkowska, Marek Cybulski, Elżbieta Umińska-Tytoń | tytuł=Słownik dwudziestowiecznej Łodzi|strony=307|rozdział=hasło „żulik”|wydawca=Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego|isbn=978-83-75-25095-4}}</ref><ref>Anna Wojciechowska, op. cit., s. 114</ref> (podłużny chlebek z rodzynkami podbarwiony [[kawa zbożowa|kawą zbożową]], słodzony miodem<ref"GWDmochowski2014">{{Cytuj pismo | nazwisko = Dmochowski | imię = Bohdan | tytuł = Żulik z pieca rodem | czasopismo = [[Express Ilustrowany]] | oznaczenie= NR 31/2014 | strony = 17 | issn = 0137-9097 | data = piątek, 7 lutego 2014 |cytat=„Z pieca rodem są też żuliki, nieznane na przykład w Warszawie podłużne chlebki podbarwiane kawą zbożową, słodzone miodem i nafaszerowane rodzynkami”}}</ref>)
 
}}
 
{{Gwary polskie}}