Handel ludźmi: Różnice pomiędzy wersjami

Do roku 2010 polski Kodeks Karny nie zawierał definicji handlu ludźmi. Korzystano wtedy z regulacji prawa międzynarodowego. Legalna definicja tego zjawiska w polskim prawie karnym uregulowana została dopiero w nowelizacji z dnia 8 września 2010 roku. Zgodnie z art. 115 § 22 Kodeksu Karnego<ref name=":0">''Ustawa z dnia 6 czerwca 1997r. - Kodeks Karny (Dz.U. z 1997r. Nr 90 Poz. 527 ze zm.), str. 46''</ref> handel ludźmi stanowi werbowanie, transport, dostarczanie, przekazywanie, przechowywanie lub przyjmowanie osoby przy użyciu m.in. przemocy, groźby, uprowadzenia lub podstępu. Zazwyczaj głównym celem tego procederu jest wykorzystanie ofiary do pracy przymusowej, niewolnictwa, żebractwa, pornografii, a nawet pozyskania tkanek, komórek lub narządów należących do ofiary. Należy zaznaczyć przy tym, iż nawet jeśli proceder odbywa się za zgodą ofiary, stanowi on [[przestępstwo]]. W przypadku ofiar małoletnich nie jest wymagane używanie przemocy, groźby, uprowadzenia, podstępu czy też nadużycia stosunku zależności. Nie jest konieczne również udzielanie korzyści majątkowych. Wystarczy, że osoba małoletnia stała się obiektem werbunku, transportu, przekazywania lub przyjmowania. Ofiara tego przestępstwa, poza nielicznymi wyjątkami, nie godzi się na wykorzystanie albo przynajmniej nie akceptuje skali wykorzystania<ref>Departament Legalności Zatrudnienia; Państwowa Inspekcja Pracy, "[http://www.migrant.info.pl/tl_files/artykuly/Handel%20ludzmi.pdf Zjawisko Handlu Ludźmi w Polsce]", 2015, s.1</ref>.▼

W Kodeksie Karnym przewidziana została również zbrodnia, polegająca na powodowaniu przez sprawcę oddania ofiary w stan [[Niewolnictwo|niewolnictwa]] oraz utrzymywania jej we wspomnianym stanie. Legalną definicję niewolnictwa reguluje art. 115 § 23 Kodeksu Karnego<ref name=":0" />. Zgodnie z jego treścią o niewolnictwie mówi się, mając na myśli stan zależnym, w którym człowiek traktowany jest jak przedmiot własności. Podstawowa różnica między niewolnictwem a handlem ludźmi polega na tym, iż w pierwszym przypadku proceder ten zawsze odbywa się bez zgody ofiary<ref name=":1">E. Sielewończuk, "[http://szczecin.pr.gov.pl/pokrzywdzeni/handel-ludzmi Nie bądź towarem! Nie daj się sprzedać]!", Szczecin, 2010</ref>.▼

Zarówno handel ludźmi, jak i niewolnictwo stanowią przestępstwa, w związku z czym podlegają karze. Jej wysokość w przypadku pierwszego zjawiska określa art. 189a Kodeksu Karnego.<ref>Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 roku - Kodeks Karny (Dz. U. z 1997r. Nr 90 Poz. 557), s. 70</ref> Proceder handlu ludźmi zagrożony jest karą od 3 lat pozbawienia wolności, co oznacza, że czyn ten stanowi [[Zbrodnia|zbrodnię]] – jest to przestępstwo bardzo groźne i stanowiące zagrożenie dla porządku prawnego. Zgodnie z powyższym, handel ludźmi stanowi także czynienie przygotowań do dokonania tego przestępstwa oraz niezawiadomienie stosownych organów ścigania w przypadku posiadania wiarygodnych informacji na temat przygotowania, usiłowania lub dokonania przestępstwa. Przestępstwo to jest ścigane z urzędu, co oznacza, że nie jest wymagana zgoda ofiary na wszczęcie postępowania. Na jego mocy przestępstwo handlu ludźmi zagrożone jest karą pozbawienia wolności od lat 3, natomiast czynności zmierzające do jego przygotowania podlegają karze pozbawienia wolności na okres od 3 miesięcy do 5 lat<ref name=":1" />.▼

Handel ludźmi narusza prawa do wolności przysługujące każdemu człowiekowi na mocy [[Konstytucja RP|Konstytucji RP]]. Godzi on w prawo „do decydowania o sobie, o swoim życiu, o wyborze miejsca pobytu i sposobu postępowania”<ref name=":1" />. Człowiek jest traktowany jak przedmiot posiadający wartość handlową, która wyznacza jego przydatność do celów obranych przez sprawców. Najczęściej jest to eksploatacja seksualna lub ekonomiczna, w tym praca przymusowa, żebractwo, zmuszanie do kradzieży lub popełniania innych przestępstw, przymusowe pobieranie organów<ref name=":1" />.▼

Handel ludźmi jest przestępstwem charakteryzującym się wielością działań i różnorodnością form wykorzystania. Z uwagi na to często w stosunku do ofiar handlu ludźmi są popełniane czyny zabronione ścigane z artykułów dotyczących przestępstw na tle seksualnym oraz przestępstw przeciwko wolności. Do tych przestępstw kwalifikuje m.in. czyny zawarte w  art. 191 kk - stosowanie przemocy lub groźby bezprawnej w celu zmuszenia innej osoby do określonego zachowania; art. 191a kk - utrwalenie wizerunku nagiej osoby lub osoby w trakcie czynności seksualnej poprzez użycie przemocy, groźby, podstępu; art. 203 kk - doprowadzenie innej osoby do uprawiania prostytucji z użyciem przemocy, groźby bezprawnej, podstępu lub wykorzystania stosunku zależności lub krytycznego położenia; art. 204 §1 kk - nakłanianie innej osoby do uprawiania prostytucji lub ułatwianie uprawiania prostytucji w celu osiągnięcia korzyści majątkowej; art. 204 §2 - czerpanie korzyści majątkowych z uprawiania prostytucji przez inną osobę; art. 204 §3 - nakłanianie małoletniego do uprawiania prostytucji lub ułatwianie mu uprawiania prostytucji w celu osiągnięcia korzyści majątkowej bądź czerpanie korzyści majątkowych z uprawiania prostytucji przez małoletniego<ref name=":2">Departament Legalności Zatrudnienia; Państwowa Inspekcja Pracy, "[http://www.migrant.info.pl/tl_files/artykuly/Handel%20ludzmi.pdf Zjawisko Handlu Ludźmi w Polsce]", 2015, s. 4</ref>.▼

W toku czynności zmierzających do popełnienia omawianego czynu często popełniane są takie przestępstwa jak art. 264 §1 i 2 kk - przekraczanie oraz organizowanie przekraczania granicy państwowej RP wbrew przepisom; art. 270 §1 kk - podrabianie dokumentów; art. 275 §1 kk - kradzież lub zatrzymanie dokumentu tożsamości; art. 276 kk - niszczenie lub ukrywanie dokumentu<ref name=":3">Departament Legalności Zatrudnienia; Państwowa Inspekcja Pracy, "[http://www.migrant.info.pl/tl_files/artykuly/Handel%20ludzmi.pdf Zjawisko Handlu Ludźmi w Polsce]", 2015, s. 5</ref>.▼

W latach 2013-2015 nastąpił wzrost<ref>MSWiA, "''Handel ludźmi w Polsce"'', 2015</ref> ilości przypadków handlu ludzi do pracy przymusowej w stosunku do innych rodzajów handlu ludźmi. Nowego wymiaru w kontekście ścigania handlu ludźmi nabierają również zachowania [[Penalizacja|penalizowane]] w kodeksie karnym, jako przestępstwa przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową. Art. 218 §1a kk - złośliwe lub uporczywe naruszania praw pracowniczych; art. 220 §1-3 kk - narażanie zdrowia albo życia pracownika; art. 221 kk - niezawiadomienie o wypadku przy pracy. Ponadto, w roku 2012r. weszła w życie ustawa z dnia 15 czerwca 2012r. o skutkach powierzania wykonywania pracy cudzoziemcom przebywającym wbrew przepisom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. W ustawie określone są sankcje dla podmiotów powierzających wykonywanie pracy cudzoziemcowi przebywającemu bez ważnego dokumentu uprawniającego do pobytu na terytorium RP oraz zasady dochodzenia roszczeń z tytułu wynagrodzenia i związanych z nim świadczeń przez [[Cudzoziemiec|cudzoziemca]]<ref>Departament Legalności Zatrudnienia; Państwowa Inspekcja Pracy, "[http://www.migrant.info.pl/tl_files/artykuly/Handel%20ludzmi.pdf Zjawisko Handlu Ludźmi w Polsce]", 2015, s. 4-5</ref>.▼

Najczęstszymi ofiarami pracy przymusowej w Polsce stają się cudzoziemcy w wieku 20-50 lat. Zdecydowana większość to mężczyźni z [[Wykształcenie zawodowe|wykształceniem zawodowym]] bądź średnim. Na podstawie zgromadzonego materiału ustalono, że wszystkie ofiary były bezrobotne i raczej bezradne społecznie. Nie bez znaczenia jest również fakt, że ofiary pracy przymusowej w Polsce pochodzą z ubogich państw o dużej skali bezrobocia i gdzie wynagrodzenie za pracę jest niskie. W wielu przypadkach ofiary miały na utrzymaniu rodziny w kraju swojego pochodzenia. [[Ofiara przestępstwa|Ofiary]] chcąc przyjechać do Polski często musiały zadłużyć się w swoim kraju, aby pokryć koszty transportu i pośredników organizujących pracę w Polsce<ref name=":2" />.▼