Ośmiotysięcznik: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m Dodaję nagłówek przed Szablon:Przypisy |
|||
Linia 3:
[[Plik:Everest kalapatthar crop.jpg|thumb|Mount Everest]]
'''Ośmiotysięcznik''' – popularne wśród [[himalaizm|himalaistów]], jak również miłośników gór i [[geografia|geografów]], określenie [[szczyt (geografia)|szczytu]], którego wierzchołek wznosi się na 8000 lub więcej metrów [[Wysokość bezwzględna|nad poziom morza]]. Ze względu na zastosowane kryterium [[Minimalna deniwelacja względna|wybitności]] wynoszące minimum 500 metrów<ref>[http://wyborcza.pl/1,75248,14479047,Szesc_nowych_osmiotysiecznikow_.html Sześć nowych ośmiotysięczników?] Gazeta Wyborcza 22.08.2013.</ref> przyjmuje się, iż na [[Ziemia|Ziemi]] znajduje się czternaście głównych ośmiotysięczników – 10 w [[Himalaje|Himalajach]] i 4 w [[Karakorum]]. Wśród nich wyróżnia się pięć tak zwanych wysokich ośmiotysięczników, czyli [[Mount Everest]], [[K2]], [[Kanczendzonga]], [[Lhotse]] i [[Makalu]], mające ponad lub prawie 8500 metrów. Niezwykłe znaczenie 8000 metrów występuje tylko w [[układ SI|układzie metrycznym miar]]. W [[Jednostki imperialne|anglosaskim układzie]] miar, wysokości szczytów
Zdobywanie ośmiotysięczników jest trudne, ryzykowne i długotrwałe ze względu na panujące tam warunki i konieczność [[Aklimatyzacja|aklimatyzacji]]. Na wysokości 8000 metrów [[ciśnienie atmosferyczne]] oraz [[ciśnienie cząstkowe]] jest znacznie niższe niż na poziomie morza. Powoduje to zmniejszenie [[Gradient stężeń roztworów|gradientu]] między [[tętnica]]mi a [[Miocyt|komórkami mięśniowymi]], upośledzając tym samym dowóz [[tlen]]u do intensywnie pracującego organizmu. Obszary leżące powyżej 8000 m n.p.m. nazywane są strefą śmierci, gdyż człowiek nie jest w stanie przeżyć na tej wysokości dłużej niż kilka dni. Nawet wyrównywanie niedoboru tlenu w organizmie przez korzystanie z [[Butla tlenowa (wspinaczka)|butli tlenowej]], nie pozwala na dłuższe przebywanie w strefie śmierci. Bardzo niskie ciśnienie przyczynia się bowiem do zmniejszenia zdolności przyłączania tlenu do [[Hemoglobina|hemoglobiny]], co z kolei powoduje [[obrzęk płuc]], a nawet [[obrzęk mózgu]]. Inne objawy [[Choroba wysokościowa|choroby wysokościowej]] mogą pojawić się już znacznie niżej. Dodatkowo powyżej 8000 metrów organizm nie potrafi przyswajać pożywienia i jego [[Bilans energetyczny organizmów żywych|bilans energetyczny]] jest ujemny. To wszystko spowodowało, że pierwsze wejście człowieka na wierzchołek szczytu ośmiotysięcznego miało miejsce dopiero w 1950 roku ([[Annapurna]]). Wcześniej jednak osiągano i przekraczano granicę ośmiu tysięcy metrów, na przykład podczas prób zdobycia Everestu przez wyprawy brytyjskie w latach 20. XX wieku.
== Pierwsze wejścia ==
Na
{| class="wikitable sortable" width="100%"
! Lp.
Linia 22:
| 1
| align=left| [[Mount Everest]]
| [[Mount Everest#Wysokość szczytu|8850]]<ref>{{Cytuj stronę|url = http://www.britannica.com/EBchecked/topic/197160/Mount-Everest|tytuł = Hasło w Encyklopedii Brittanica|autor = |
| {{dts|29|5|1953}}
| {{Flaga|NZL}} [[Edmund Hillary]]<br />{{Flaga|NPL}} [[Tenzing Norgay]]
Linia 58:
| {{Flaga|FRA}} [[Lionel Terray]]<br />{{Flaga|FRA}} [[Jean Couzy]]
| {{dts|9|2|2009}}
| {{Flaga|KAZ}} [[Dienis Urubko|Denis Urubko]]<br />{{Flaga|ITA}} [[Simone Moro]]
|-
| 6
Linia 90:
| {{Flaga|AUT}} [[Hermann Buhl]]
| {{dts|26|2|2016}}
| {{Flaga|PAK}} [[Muhammad Ali (wspinacz)|Muhammad Ali]]<br />{{Flaga|ESP}} [[Alex Txikon]]<br />{{Flaga|ITA}} [[Simone Moro]]<ref>{{Cytuj stronę |
|-
| 10
Linia 122:
| {{Flaga|AUT}} [[Joseph Larch]]<br />{{Flaga|AUT}} [[Fritz Moravec]]<br />{{Flaga|AUT}} [[Hans Willenpart]]
| {{dts|2|2|2011}}
| {{Flaga|KAZ}} [[Dienis Urubko|Denis Urubko]]<br />{{Flaga|ITA}} [[Simone Moro]]<br />{{Flaga|USA}} [[Cory Richards]]
|-
| 14
Linia 227:
|-
|15
|[[Dienis Urubko|Denis Urubko]]
|2000–2009
|{{Państwo|KAZ}}
Linia 340:
|-
|34
|[[Peter Hámor]]<ref>{{Cytuj stronę |
|1998–2017
|{{Państwo|SVK}}
|-
|35
|[[Òscar Cadiach]]<ref>{{Cytuj stronę |
|1984–2017
|{{Państwo|ESP}}
|wszystkie wejścia bez użycia butli tlenowych
|}
Linia 356 ⟶ 355:
=== Polska Korona Himalajów i Karakorum kobiet ===
[[Plik:K2-big.jpg|thumb|[[K2]] – drugi co do wysokości ośmiotysięcznik]]
18 maja 2009 roku, po wejściu [[Kinga Baranowska|Kingi Baranowskiej]] na Kanczendzongę, Polska została pierwszym krajem, którego przedstawicielki zdobyły wszystkie 14 ośmiotysięczników<ref name=osiem>{{cytuj stronę |
{| class="wikitable"
| |||