Wikipedia

Stany Zjednoczone: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
WP:SK, zwalnianie z podawania hasła na stronach
m Wycofano edycje użytkownika 46.134.55.137 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to Matrek.
Znacznik: Wycofanie zmian
Linia 1:
{{inne znaczenia|Stanów Zjednoczonych Ameryki|[[Stany Zjednoczone (ujednoznacznienie)|inne znaczenia tej nazwy]]}}
{{Państwo infobox
|nazwa_oryginalna = United States of America
|nazwa_polska = Stany Zjednoczone Ameryki
|flaga_obraz = Flag of the United States.svg
|godło_obraz = Great Seal of the United States (obverse).svg
|nazwa_dopełniacz = Stanów Zjednoczonych
|dewiza = [[In God we trust]]{{u|infobox1}}
|dewiza_język = [[język angielski|angielski]]
|dewiza_polski = Ufamy Bogu
|lokalizacja_obraz = USA orthographic.svg
|konstytucja = [[Konstytucja Stanów Zjednoczonych]]
|państwo =
|język_urzędowy = brak na poziomie federalnym, ''de facto'' [[Język angielski|angielski]]
|język_używany = [[Amerykańska odmiana języka angielskiego|amerykański angielski]], [[język hiszpański|hiszpański]], [[język hawajski|hawajski]]
|stolica = [[Waszyngton]]
|ustrój_polityczny = [[System prezydencki|republika konstytucyjna]]
|typ_państwa = [[republika federalna]]
|głowa_państwa = [[Donald Trump]]
|głowa_państwa_opis = [[Prezydent Stanów Zjednoczonych|prezydent]]
|status_terytorium =
|zależne_od =
|głowa_terytorium =
|głowa_terytorium_opis =
|w_imieniu_tekst = Zastępca<br />głowy państwa
|w_imieniu_urząd = [[wiceprezydent Stanów Zjednoczonych|wiceprezydent]]
|w_imieniu = [[Mike Pence]]
|szef_rządu = [[Donald Trump]]
|szef_rządu_opis =
|w_imieniu_tekst2 = Zastępca<br />szefa rządu
|w_imieniu_urząd2 =
|w_imieniu2 = [[Mike Pence]]
|powierzchnia = 9 373 967
|powierzchnia_wód = 6,76%
|powierzchnia_miejsce = 4
|ludność = 326 079 000<ref name = Population_Clock>{{Cytuj stronę |url = httphttps://www.census.gov/popclock/ |tytuł = Population Clock | data dostępu = 2017-10-14|opublikowany=www.census.gov| język = en}}</ref>
|gęstość = 35
|gęstość_miejsce = 173
|ludność_rok = 2017
|narodowości =
|ludność_miejsce = 3
|pkb = 18 036,6 mld<ref name=IMF>Dane dotyczące PKB na podstawie szacunków [[Międzynarodowy Fundusz Walutowy|Międzynarodowego Funduszu Walutowego]] na rok 2015. {{cytuj stronę| url = http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2016/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=76&pr.y=14&sy=2014&ey=2021&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=111&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a= | tytuł = World Economic Outlook Database, October 2016 | autor = International Monetary Fund | język = en | data dostępu = 2016-10-10}}</ref> [[dolar amerykański|USD]]
|pkb_rok = 2015
|pkb_osoba = 56 084{{r|IMF}} [[dolar amerykański|USD]]
|pkb_ppp = 18 036,6 mld{{r|IMF}} [[Dolar międzynarodowy|dolarów międzynar.]]
|pkb_ppp_osoba = 56 084{{r|IMF}} [[Dolar międzynarodowy|dolarów międzynar.]]
|pkb_ppp_rok = 2015
|utworzenie_sposób = [[Niepodległość]]
|od_kogo = od [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]]
|utworzenie_data = 4 lipca 1776 (uznanie niepodległości 1783)
|likwidacja_sposób =
|przez_kogo =
|likwidacja_data =
|religia_dominująca = [[protestantyzm]]&nbsp;(52%) [[katolicyzm]] (23,9%)
|waluta_nazwa = 1 [[dolar amerykański]] = 100 [[cent]]ów (USD, $)
|waluta_symbol =
|UTC = –5 do –11 – zima<br />UTC –4 do –10 – lato
|hymn = <center>[[Plik:Star Spangled Banner instrumental.ogg]]</center>[[Hymn Stanów Zjednoczonych Ameryki|The Star-Spangled Banner]]
|hymn_nazwa_polska = Gwiaździsty sztandar
|kod_ISO = US
|domena = [[.us]] [[.gov]] [[.mil]] [[.edu]]
|kod_samochodowy = USA
|kod_samolotowy = N
|numer_kierunkowy = +1
|terytoria_zależne = Pacyfik: [[Baker (terytorium)|Baker]], [[Guam]], [[Howland]], [[Jarvis]], [[Johnston (terytorium USA)|Johnston]], [[Kingman (rafa)|Kingman]], [[Mariany Północne]], [[Midway]], [[Palmyra (terytorium)|Palmyra]], [[Samoa Amerykańskie]], [[Wake]]; Atlantyk: [[Wyspy Dziewicze Stanów Zjednoczonych|Wyspy Dziewicze]], [[Navassa]], [[Portoryko]]
|terytoria_autonomiczne =
|mapa_obraz = Us-map.png
|uwagi =
|commons = Category:United States
|wikinews = Kategoria:USA
|quote = Stany Zjednoczone
|wikisłownik = Stany Zjednoczone Ameryki
}}
'''Stany Zjednoczone''' ({{ang.|United States, US}}), '''Stany Zjednoczone Ameryki''' ({{ang.|United States of America, USA}}) – [[państwo]] [[federacja|federacyjne]] w [[Ameryka Północna|Ameryce Północnej]] graniczące z [[Kanada|Kanadą]] od północy, [[Meksyk]]iem od południa, [[Ocean Spokojny|Oceanem Spokojnym]] od zachodu, [[Ocean Arktyczny|Oceanem Arktycznym]] od północnego zachodu i [[Ocean Atlantycki|Oceanem Atlantyckim]] od wschodu.
Linia 97:
Główny podział na strefy klimatyczne stosowany w [[Klasyfikacja klimatów Köppena|systemie klasyfikacji]] [[klimat]]ów [[Wladimir Köppen|Köppena]] dzieli Stany Zjednoczone południkowo na część wschodnią i zachodnią<ref name=kkm1>{{cytuj stronę | url = http://www.plantmaps.com/koppen-climate-classification-map-united-states.php | tytuł = Interactive United States Köppen Climate Classification Map | opublikowany = PlantMap | język = en | data dostępu = 2017-09-22}}</ref>. Granica podziału przebiega wzdłuż [[Góry Skaliste|Gór Skalistych]].
 
Klimat części wschodniej zmienia się wraz z szerokością geograficzną<ref name=data.org>{{cytuj stronę | url = httphttps://en.climate-data.org/country/163/ | tytuł= Climate: United States of America | opublikowany = climate-data.org |język = en | data dostępu = 2017-09-22}}</ref><ref name=kkm2>{{cytuj stronę | url = httphttps://catalog.data.gov/dataset/koppen-climate-classification-for-the-conterminous-united-states/resource/e8671ef5-ff1d-4416-b72a-8f6abcdd8479 | tytuł= Koppen Climate Classification for the Conterminous United States | opublikowany = Data.gov |język = en | data dostępu = 2017-09-22}}</ref>. Część wschodnia od północy (rejon [[Wielkie Jeziora Północnoamerykańskie|Wielkich Jezior]], [[Dakota Północna]], [[Wisconsin]], [[Michigan]], stan [[Nowy Jork (stan)|Nowy Jork]] i wszystkie stany na wschód od stanu Nowy Jork oraz północna część [[Pensylwania|Pensylwanii]]) charakteryzują się klimatem [[Klasyfikacja klimatów Köppena#Klimat kontynentalny z ciepłym latem (Dfb, Dwb, Dsb)|''Dfb'']] (klimat wilgotny kontynentalny z łagodnym latem)<ref name=kkm1/>, następnie w środkowej części (wschodnia część [[Dakota Południowa|Dakoty Południowej]], [[Nebraska|Nebraski]] i [[Kansas]] oraz [[Iowa]], [[Illinois]], [[Indiana]], [[Missouri (stan)|Missouri]] oraz południowa część Pensylwanii) panuje klimat [[Klasyfikacja klimatów Köppena#Klimat kontynentalny z gorącym latem (Dfa, Dwa, Dsa)|''Dfb'']] (klimat wilgotny kontynentalny z gorącym latem)<ref name=kkm1/> oraz na południu ([[Oklahoma]], [[Kentucky]], [[Arkansas]], [[Tennessee]], [[Missisipi (stan)|Missisipi]], [[Alabama]], [[Georgia]], [[Karolina Północna]], [[Karolina Południowa]], [[Luizjana]], wschodnia część [[Teksas]]u oraz [[Floryda]] bez południowego krańca panuje klimat [[Klasyfikacja klimatów Köppena#Klimat subtropikalny (Ca, Cfa, Cwa)|''Dfb'']] (klimat wilgotny subtropikalny, bez pory suchej i z gorącym latem)<ref name=kkm1/>. Południowy kraniec Florydy oraz Hawaje wyróżniają się klimatem tropikalnym sawann ([[Klasyfikacja klimatów Köppena#Klimat sawann (Aw)|''Aw'']])<ref name=kkm1/><ref name=data.org/>.
 
Klimat zachodniej części Stanów Zjednoczonych jest bardziej skomplikowany i w większym stopniu uzależniony jest od wyniesienia ponad poziom morza, oraz odległości od Oceanu Spokojnego<ref name=kkm1/>. Tereny leżące na wschód od gór [[Sierra Nevada (Stany Zjednoczone)|Sierra Nevada]] oraz [[Góry Kaskadowe|Gór Kaskadowych]] znajdują się w ich [[Cień opadowy|cieniu opadowym]]<ref>{{cytuj stronę | url = httphttps://www.nationalgeographic.org/encyclopedia/rain-shadow/ | tytuł = Rain shadow | opublikowany = National Geographic | język = en | data dostępu = 2017-09-22}}</ref> przez co charakteryzują się najczęściej zimnym, półsuchym klimatem stepowym [[Klasyfikacja klimatów Köppena#Klimat stepów (BS)|''BS'']])<ref name=kkm1/><ref name=data.org/>. Natomiast tereny w tej części położone na znacznych wysokościach (zachodnia część [[Kolorado (stan)|Kolorado]], [[Wyoming]], zachodnia [[Montana]] oraz centralna cześć stanu [[Nevada]] mają klimat wilgotny kontynentalny z łagodnym latem, bądź (najwyżej położone) klimat subarktyczny [[Klasyfikacja klimatów Köppena#Klimat kontynentalny subarktyczny / borealny (Dfc, Dwc, Dsc)|''Dfc'']]<ref name=kkm1/><ref name=data.org/>. Na terenach tego obszaru o stosunkowo niskim położeniu względem poziomu morza dominuje zimny klimat pustynny (''BWh'') a tylko południe wzdłuż granicy z Meksykiem (od [[Las Vegas]] w Nevadzie do południa [[Arizona|Arizony]] i południowo-wschodniej [[Kalifornia|Kalifornii]] panuje subtropikalny klimat pustynny (''BWh'')<ref name=kkm1/><ref>{{cytuj stronę | url = http://www.blueplanetbiomes.org/sonoran_desert_climate.htm | tytuł= Sonoran Desert Climate | język = en | data dostępu = 2017-09-22}}</ref>.
 
Na Alasce dominuje klimat kontynentalny subarktyczny ([[Klasyfikacja klimatów Köppena#Klimat kontynentalny subarktyczny / borealny (Dfc, Dwc, Dsc)|''Dfc'']]) z nieznacznymi fragmentami ''Dsc'' i ''Dwc'' oraz a także z klimatem arktycznym, tundry na północnych krańcach ([[Klasyfikacja klimatów Köppena#Klimat tundry (ET)|''ET'']])<ref name=kkm1/>.
Linia 131:
Dopiero ok. 500 lat później w 1492 wyprawa [[Krzysztof Kolumb|Krzysztofa Kolumba]] dotarła m.in. na plaże [[Portoryko]]. W prawie tym samym czasie (1497, 1498), [[Giovanni Caboto]] (John Cabot), [[Republika Wenecka|wenecki]] żeglarz [[Włosi|włoskiego]] pochodzenia w służbie króla [[Anglia|Anglii]], opływał [[Kanada|kanadyjskie]] i amerykańskie wybrzeża, szukając [[Przejście Północno-Zachodnie|Przejścia Północno-Zachodniego]] do [[Indie|Indii]], lądując m.in. w dzisiejszym stanie [[Maine]], lecz ginąc na morzu w drodze powrotnej, opodal Islandii. Niemniej, jego żegluga stała się podstawą prawną roszczeń Anglii do ziem Ameryki Północnej, w tym obszarów po części stanowiących Wybrzeże Wschodnie dzisiejszego terytorium Stanów Zjednoczonych. Niedługo potem, w 1542, Kalifornia została „odkryta” przez żeglarza [[Portugalczycy|portugalskiego]] [[Juan Rodriguez Cabrillo|Juana Rodrígueza Cabrillo]], który służył królowi [[Hiszpania|Hiszpanii]]. Kraina ta była ludnie zamieszkana przez rozmaitych Indian.
 
W 1565 roku Hiszpański żeglarz [[Pedro Menéndez de Avilés]] założył [[St. Augustine (Floryda)|St. Augustine]] na Florydzie, pierwszą stałą, przetrwałą do dziś osadę Europejczyków na terenie Stanów Zjednoczonych. Przez następne 235 lat była stolicą hiszpańskiej Florydy<ref>{{cytuj stronę |url= httphttps://fcit.usf.edu/florida/lessons/augustine/augustine.htm | tytuł = Florida's Historic Places: St. Augustine | opublikowany = College of Education, University of South Florida | język = en| data dostępu = 2017-05-06}}</ref>.
 
Natomiast pierwsi koloniści z Anglii, po stosunkowo trwałej osadzie na obszarze Stanów Zjednoczonych, założyli ufortyfikowaną kolonię [[Jamestown (Wirginia)]] w 1607. Jednak osada ta, podatna na ataki Indian i głód, nie przetrwała i została ostatecznie po latach ewakuowana.
Linia 357:
* [[Komunistyczna Partia Stanów Zjednoczonych]] („Communist Party USA”){{col-break}}
{| class="wikitable"
|+Podział mandatów w Kongresie USA<ref>[httphttps://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/us.html World Factbook].</ref>
|-
! align="center"| Nazwa
Linia 411:
===== Wolność prasy i mediów =====
* W raporcie „Freedom of the Press 2004” (Freedom House) Stany Zjednoczone znalazły się w kategorii państw „Wolne” na 17 miejscu na 193 ze wskaźnikiem 13 w 100-stopniowej skali. Źródło: [http://web.archive.org/web/20070714164231/http://www.freedomhouse.org/template.cfm?page=203&year=2004 „Freedom of the Press 2004” (od s. 18)]
* W rankingu „Press Freedom Index 2017” organizacji [[Reporterzy bez Granic]], USA są na 43. miejscu na 179<ref>[httphttps://rsf.org/ranking 2017 World Press Freedom Index].</ref>.
 
==== System karny ====
Linia 516:
[[Plik:M1-A1 Abrams 1.jpg|mały|[[M1 Abrams|M1]]]]
{{Osobny artykuł|United States Armed Forces}}
Siły zbrojne Stanów Zjednoczonych są jedną z najsilniejszych, najnowocześniejszych i najdroższych armii świata<ref>{{cytuj stronę|url = http://www.businessinsider.com/the-worlds-most-powerful-militaries-2014-12?IR=T |tytuł= The 35 Most Powerful Militaries In The World | autor = Jeremy Bender, Skye Gould |opublikowany = Business Insider Inc|język= en | data dostępu = 2017-05-06}}</ref><ref>{{cytuj stronę|url = http://www.worldsrichpeople.com/most-expensive-and-biggest-armies-in-the-world.html |tytuł= 5 Biggest & Most Expensive Armies in the World| język= en | data dostępu = 2017-05-06}}</ref>, przy czym Stany Zjednoczone wydają na armię ponad 4% swojego PKB poprzez budżet, podczas gdy na przykład Niemcy 1,5%. Według rankingu ''[[Global Firepower]]'' (2014) amerykańskie siły zbrojne stanowią 1. siłę militarną na świecie z rocznym budżetem na cele obronne w wysokości 612,5 mld dolarów (USD)<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.globalfirepower.com/country-military-strength-detail.asp?country_id=United-States-of-America | tytuł = United States of America | opublikowany = [[Global Firepower]] | język = en | data dostępu = 2014-08-09}}</ref>.
 
Wojska są rozlokowane na całym świecie. Według obecnie obowiązującej doktryny, Stany Zjednoczone muszą być w stanie prowadzić dwie wojny jednocześnie w różnych miejscach świata.
Linia 534:
* Grupy rasowe: ludność biała 72,4%(w tym Latynosi, których populacja stanowi 16,3% całego społeczeństwa), [[Afroamerykanie|ludność czarna]] 12,6%, Azjaci 4,8%, Indianie i rdzenni mieszkańcy Alaski ([[Aleuci]], [[Inuit]] i [[Inuit|Yupik]]) 0,9%, [[Hawajczycy]] i wyspiarze Pacyfiku 0,2%, inni 9,1% (2010).
* Wyznania: [[protestantyzm]] 51,3%, [[Kościół łaciński|rzymski katolicyzm]] 23,9%, [[mormoni]]zm 2%, [[judaizm]] 1%, [[islam]] 0,6%, inne 5,1%, ateizm/brak wyznania 16,1% (2007).
* Piśmienność: 99% populacji w wieku powyżej 15 lat jest piśmienna<ref>{{cytuj stronę|url = http://www.indexmundi.com/united_states/literacy.html |tytuł= United States Literacy | opublikowany = IndexMundi | język = en | data dostępu = 2017-05-06}}</ref><ref>{{cytuj stronę | url = http://www.nationsencyclopedia.com/WorldStats/CIA-World-Factbook-Literacy.html | tytuł= Literacy - The World Factbook - CIA | język = en | data dostępu = 2017-05-06}}</ref>.
 
== Gospodarka ==
Linia 550:
Stany Zjednoczone są największą gospodarką świata pod względem [[produkt krajowy brutto|PKB]]<ref>{{Cytuj stronę |url = http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2017/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=49&pr.y=13&sy=2017&ey=2017&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=512%2C672%2C914%2C946%2C612%2C137%2C614%2C546%2C311%2C962%2C213%2C674%2C911%2C676%2C193%2C548%2C122%2C556%2C912%2C678%2C313%2C181%2C419%2C867%2C513%2C682%2C316%2C684%2C913%2C273%2C124%2C868%2C339%2C921%2C638%2C948%2C514%2C943%2C218%2C686%2C963%2C688%2C616%2C518%2C223%2C728%2C516%2C836%2C918%2C558%2C748%2C138%2C618%2C196%2C624%2C278%2C522%2C692%2C622%2C694%2C156%2C142%2C626%2C449%2C628%2C564%2C228%2C565%2C924%2C283%2C233%2C853%2C632%2C288%2C636%2C293%2C634%2C566%2C238%2C964%2C662%2C182%2C960%2C359%2C423%2C453%2C935%2C968%2C128%2C922%2C611%2C714%2C321%2C862%2C243%2C135%2C248%2C716%2C469%2C456%2C253%2C722%2C642%2C942%2C643%2C718%2C939%2C724%2C644%2C576%2C819%2C936%2C172%2C961%2C132%2C813%2C646%2C199%2C648%2C733%2C915%2C184%2C134%2C524%2C652%2C361%2C174%2C362%2C328%2C364%2C258%2C732%2C656%2C366%2C654%2C734%2C336%2C144%2C263%2C146%2C268%2C463%2C532%2C528%2C944%2C923%2C176%2C738%2C534%2C578%2C536%2C537%2C429%2C742%2C433%2C866%2C178%2C369%2C436%2C744%2C136%2C186%2C343%2C925%2C158%2C869%2C439%2C746%2C916%2C926%2C664%2C466%2C826%2C112%2C542%2C111%2C967%2C298%2C443%2C927%2C917%2C846%2C544%2C299%2C941%2C582%2C446%2C474%2C666%2C754%2C668%2C698&s=NGDPD&grp=0&a=|tytuł = 5. Report for Selected Countries and Subjects , Gross domestic product, current prices |opublikowany = World Economic Outlook Database, April 2017 |język = en|data dostępu = 2017-05-06}}</ref>. PKB Stanów Zjednoczonych wynosi około 14 bilionów dolarów (14,12 bln USD w 2009 według danych Banku Światowego). Pod względem PKB per capita zajmują ósmą pozycję (46 tys. USD), a po zmierzeniu parytetem siły nabywczej czwartą. Pod względem [[wskaźnik rozwoju społecznego|wskaźnika rozwoju społecznego]] zajmują 12. pozycję na 177 państw, a pod względem [[wskaźnik ubóstwa społecznego|wskaźnika ubóstwa społecznego]], który uwzględnia 18 najlepiej rozwiniętych krajów świata, 16. miejsce (przed Irlandią i Włochami).
 
Również między stanami występują bardzo duże różnice: PKB per capita w stanie [[Missisipi (stan)|Missisipi]] w 2014 roku wyniósł ponad 31,5 tys. dolarów, a w stanie [[Delaware]] ponad 60,5 tys. dolarów<ref>{{cytuj stronę | url = httphttps://www.opendatanetwork.com/entity/0400000US28/Mississippi/economy.gdp.per_capita_gdp?year=2014 | tytuł = The GDP per capita of Mississippi| opublikowany = Open Data Network | język = en | data dostępu = 2017-10-27 }}</ref>. [[Współczynnik Giniego|Wskaźnik Giniego]]<ref>[http://archive.is/ixxyQ The Guardian, Paul Harris, Witajcie w Bogatystanie].</ref>, czyli poziom rozpiętości w dochodach, wynosi 46,9 (w 2001 wynosił on 40, a w latach siedemdziesiątych w niektórych stanach nawet 37) i jest to wynik porównywalny do Chin i Turcji, niższy niż w krajach Ameryki Południowej, Hongkongu i Afryce (ponad 50, czasem 60), ale wyższy niż w Polsce, Szwajcarii, Kanadzie (34–32), a znacznie wyższy niż w Niemczech, Francji i Skandynawii (23–28).
 
Średni dochód gospodarstwa domowego Azjatów wynosi 59 tys., gospodarstwa domowego przedstawicieli białej rasy 50 tys., latynoskiego gospodarstwa domowego 33 tys., a gospodarstwa domowego przedstawicieli czarnej rasy 30 tys. 17% gospodarstw domowych w 2005 uzyskiwało dochody powyżej 100 tys., a 20% mniej niż 19 tys., uznawanych za granicę ubóstwa<ref>[http://www.gazetawyborcza.pl/1,75517,3573854.html Gazeta Wyborcza, Aleksander Kaczorowski, Ehrenreich, Barbara: Za grosze].</ref>. Import w 2006 wynosił 1 bilion 869 miliardów dolarów (1. miejsce na świecie przed mniej ludnymi Niemcami z importem 916 miliardów 400 milionów), a eksport wynosił 1 bilion 24 miliardy (2. miejsce za Niemcami z eksportem wynoszącym 1 bilion 133 miliardów dolarów).
Linia 608:
 
== Transport ==
Stany Zjednoczone mają rozbudowaną sieć autostrad, w znakomitej większości o statusie międzystanowym. Ich długość wynosi 77 tys. kilometrów (2. miejsce na świecie za [[Autostrady w Chinach|Chinami]]). W okolicach miast drogi mają wszystkie betonowe zabezpieczenia, a w rejonach słabo zaludnionych są zazwyczaj ogrodzone. Nawierzchnia skrajna jest zazwyczaj rowkowana poprzecznie, aby akustycznie ostrzec kierowcę, że zbacza z drogi. Minimum stanowią dwa pasy w jednym kierunku, które czasem rozszerzają się nawet do dziewięciu. Ważną rolę pełni także transport lotniczy i towarowy kolejowy. Stany Zjednoczone mają największą na świecie sieć linii kolejowych – ich łączna długość wynosiła 226 612&nbsp;km (dane z 2005 według [httphttps://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/us.html World Factbook]). Mniejsze znaczenie niż w Europie ma transport publiczny.
 
{{mapa lokalizacyjna
|mapa = USA
|rozmiar = 1200
|wyrównanie = center
|podpis = <span style="border-bottom:1px solid #dadada; padding-bottom:2px; ">'''Porty lotnicze w Stanach Zjednoczonych''' OAK – Oakland, SFO – San Francisco, SJC – San Jose, MOD – Modesto, LGB – Long Beach, SNA – Santa Ana, LAX – Los Angeles, ONT – Ontario, MDW – Chicago-Midway, ORD – Chicago-O’Hare, CID – Cedar Rapids, BMI – Bloomington, IND – Indianapolis, GRR – Grand Rapids, DCA – Waszyngton-Reagan-National, IAD – Waszyngton-Dulles, BWI – Baltimore, PVD – Warwick, JFK – Nowy Jork-JFK, LGA – Nowy Jork-LaGuardia, EWR – Newark, PCT – Princeton</span>
|punkty mapy =
{{mapa lokalizacyjna/punkt|33°33′50″N 86°45′08″W|pozycja=top|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=8|opis=Birmingham}}
Linia 760:
 
{{mapa lokalizacyjna
|mapa = Hawaje
|rozmiar = 400
|wyrównanie = left
|podpis = <span style="border-bottom:1px solid #dadada; padding-bottom:2px; ">'''Porty lotnicze w Stanach Zjednoczonych na Hawajach'''</span>
|punkty mapy =
{{mapa lokalizacyjna/punkt|19°43′13″N 155°02′54″W|pozycja=left|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=8|opis=Hilo}}
Linia 770:
 
{{mapa lokalizacyjna
|mapa = Alaska
|rozmiar = 400
|wyrównanie = left
|podpis = <span style="border-bottom:1px solid #dadada; padding-bottom:2px; ">'''Porty lotnicze w Stanach Zjednoczonych na Alasce'''</span>
|punkty mapy =
{{mapa lokalizacyjna/punkt|61°10′28″N 149°59′47″W|pozycja=left|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=8|opis=Anchorage}}
Linia 874:
16,1% Amerykanów nie należało do żadnej wspólnoty religijnej, spośród których najliczniejsi byli niesprecyzowani i wolnomyśliciele, rzadziej natomiast [[ateizm|ateiści]].
 
W Stanach Zjednoczonych powstał także [[Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich]], którego członkowie nazywani są mormonami od uznawanej przez nich za świętą obok [[Biblia|Biblii]] [[Księga Mormona|Księgi Mormona]], wierzący, iż Chrystus po zmartwychwstaniu objawił się Indianom. Jest to jeden z najbogatszych Kościołów na świecie, gdyż jego wierzący członkowie są zobowiązani płacić 10% podatku od dochodu na jego rzecz<ref>{{cytuj stronę | url = httphttps://www.lds.org/topics/tithing?lang=eng | tytuł = Tithing | opublikowany = The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints | język = en | data dostępu = 2017-05-06}}</ref>, a ponadto podobnie jak wiele innych kościołów w Stanach Zjednoczonych działalność w wielu obszarach zwolniona jest od opodatkowania<ref>{{cytuj stronę | url = httphttps://www.bloomberg.com/news/articles/2012-07-18/how-the-mormons-make-money | tytuł= How the Mormons Make Money | opublikowany = Bloomberg | język = en | data dostępu = 2017-05-06}}</ref>. Kościół pieniądze przeznacza na budowę i utrzymanie kościołów, broszury, książki rozdawane za darmo, szkoły i misje na całym świecie. W stanie [[Utah]] stanowią oni ponad 70% ludności, a w sąsiednich stanach nawet 30%, co powoduje istnienie specyficznej kultury: wydawane tam są mormońskie książki i powieści, produkowane są mormońskie filmy itd.
 
Inną charakterystyczną wspólnotą są [[amisze]], żyjący bez prądu, ubierający się na czarno i jeżdżący wyłącznie konnymi powozami. Charakterystyczni są także protestanccy fundamentaliści biblijni, którzy traktują Biblię jako jedyny i nieomylny autorytet. W Stanach Zjednoczonych znajduje się również [[Biuro Główne Świadków Jehowy|Biuro Główne]] koordynujące działalność społeczności [[Świadkowie Jehowy|Świadków Jehowy]] na całym świecie (Nowy Jork, Brooklyn).
Linia 912:
* [[The Economist]]: [http://www.economist.com/theworldin/international/displayStory.cfm?story_id=3372495&d=2005 Quality of Life Index 2005], ranking 111 państw
* [[Transparency International]]: [http://www.transparency.org/pressreleases_archive/2004/2004.10.20.cpi.en.html Wskaźnik Percepcji Korupcji 2004], ranking 146 państw
* [[Reporterzy bez Granic]]: [httphttps://index.rsf.org/#!/ Wskaźnik Wolności Prasy 2015], ranking 167 państw.
 
== Zobacz też ==
Linia 957:
* [http://www.census.gov/hhes/www/ US Census Bureau] {{lang|en}} – statystyka domowa i ekonomiczna.
* [http://nationalatlas.gov/ Atlas Narodowy USA]. {{lang|en}}
* [httphttps://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/us.html CIA World Factbook, dane o USA] {{lang|en}}
 
; Inne
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Stany_Zjednoczone”