Stanisław Radkiewicz: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Aight 2009 (dyskusja | edycje) drobne techniczne |
m drobne merytoryczne, drobne redakcyjne, poprawa linków (m.in. sowiecki-radziecki - nie zmieniamy) |
||
Linia 1:
{{Polityk infobox
|polityk = Stanisław Radkiewicz
|data urodzenia = [[19 stycznia]] [[1903]]▼
|miejsce urodzenia = [[Rozmierki]]<ref>[https://katalog.bip.ipn.gov.pl/informacje/1037?katalog=4 Stanisław Radkiewicz BIP IPN]</ref>, [[gubernia grodzieńska]], [[Imperium Rosyjskie]]
|data śmierci = [[13 grudnia]] [[1987]]▼
|miejsce śmierci = [[Warszawa]], [[Polska Rzeczpospolita Ludowa|Polska]]
|grafika = [[Plik:Stanisław Radkiewicz 1947.jpg|185px]]
▲ |data urodzenia = 19 stycznia 1903
|od = [[22 lipca]] [[1944]]
▲ |data śmierci = 13 grudnia 1987
|
|następca = ''funkcja zlikwidowana''
|2 funkcja = [[Minister]] [[Państwowe gospodarstwo rolne|
|2 partia = [[Polska Zjednoczona Partia Robotnicza]]
|
|2 do = kwietnia [[1956]]
|2 następca = [[Mieczysław Moczar]]
|odznaczenia = {{order|OOP|KKG}} {{order|OSP|1}} {{order|OKG|2}} [[Plik:POL Medal Za udział w walkach w obronie władzy ludowej BAR.png|40px|Medal „Za udział w walkach w obronie władzy ludowej”]] {{order|MZW}}
▲ |2 funkcja = [[Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego|Minister bezpieczeństwa publicznego]]
▲ |2 partia = [[Polska Partia Robotnicza]] / [[Polska Zjednoczona Partia Robotnicza]]
|commons = Category:Stanisław Radkiewicz
}}
[[Plik:Stanisław Radkiewicz - Ruta Radkiewicz - Cmentarz Wojskowy na Powązkach (159).JPG|thumb|200px|Nagrobek Stanisława Radkiewicza i Ruty Radkiewicz]]
'''Stanisław Radkiewicz''' (ur. [[19 stycznia]] [[1903]] w Rozmierkach<ref>[
== Życiorys ==
Pochodził z rodziny [[Chłopi|chłopskiej]]<ref>Ryszard Terlecki, ''Miecz i tarcza komunizmu. Historia aparatu bezpieczeństwa w Polsce 1944-1990'', Kraków 2007, s. 9.</ref>, był synem Franciszka i Pauliny z Lenczewskich. Ukończył 3 klasy szkoły powszechnej. W 1915, wraz z rodziną, został wywieziony przez wycofującą się [[Armia Imperium Rosyjskiego|armię carską]] w głąb
W 1933 zatrzymany przez [[Policja Państwowa|policję]] jako sekretarz Komitetu Centralnego KZMP wyrzekł się na piśmie partii komunistycznej i zobowiązał się do zaniechania wszelkiej działalności politycznej. Fakt ten w okresie późniejszym określił [[Jakub Berman]] jako „pewną słabość” bez wielkiego znaczenia, a „dającą gwarancję jego lojalności jako ministra bezpieczeństwa”<ref>[[Marek Łatyński]], ''Nie paść na kolana. Szkice o opozycji w latach czterdziestych'', wyd. II rozszerzone, Wrocław 2002, Wyd. [[Zakład Narodowy im. Ossolińskich|Towarzystwo Przyjaciół Ossolineum]], {{ISBN|83-7095-056-6}}, s. 93 przyp. 123. Informację tę, pierwotnie w: [[Zbigniew Błażyński]], ''Mówi Józef Światło. Za kulisami bezpieki i partii 1940-1955'', Londyn 1985, wyd. [[Polska Fundacja Kulturalna]], {{ISBN|0850651808}}, s. 14-15, potwierdza [[Aleksander Kochański]], w 1948 prowadzono w tej sprawie przeciw Radkiewiczowi śledztwo partyjne. Por. ''Sprawozdanie stenograficzne z posiedzenia Komitetu Centralnego Polskiej Partii Robotniczej 31 sierpnia-3 września 1948 r.'' (opr. Aleksander Kochański), Pułtusk-Warszawa 1998 wyd. [[Akademia Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora w Pułtusku|Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku]], [[Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych]], {{ISBN|83-909208-4-0}}, s. 236 i następne. Por. też [[Czesław Kozłowski]], ''Namiestnik Stalina'', Warszawa 1993, wyd. BGW, {{ISBN|8370662331}}, s. 53.</ref>. Ponownie aresztowany w 1937 przez pół roku przebywał w areszcie. Po rozwiązaniu KPP przez [[Międzynarodówka Komunistyczna|Międzynarodówkę Komunistyczną (Komintern)]] przebywał w Warszawie, pracując m.in. na budowach jako robotnik. Cieszył się specjalnymi względami [[Józef Stalin|Józefa Stalina]], gdyż obok [[Jakub Berman|Jakuba Bermana]] miał pełnomocnictwa do likwidacji istniejących jeszcze komórek organizacyjnych KPP.
Po
15 sierpnia 1943 wstąpił do [[Polskie Siły Zbrojne w ZSRR (1943–1944)|Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR (Armii Berlinga)]], został zastępcą dowódcy [[2 Pułk Artylerii Lekkiej (LWP)|2 Pułku Artylerii Lekkiej]] [[2 Warszawska Dywizja Piechoty|2 Dywizji Piechoty]]. Od października 1943 w miejscowości Biełoomut w [[Obwód moskiewski|obwodzie moskiewskim]], niedaleko [[Moskwa|Moskwy]] nadzorował formowanie jednostki [[Polski Samodzielny Batalion Specjalny|Polskiego Samodzielnego Batalionu Szturmowego]]<ref>[[Ryszard Terlecki]], ''Miecz i tarcza komunizmu. Historia aparatu bezpieczeństwa w Polsce 1944–1990'', Kraków 2007, s. 10.</ref>.
W 1944 należał do Zarządu Głównego [[Związek Patriotów Polskich|Związek Patriotów Polskich]], był również od lutego 1944 zastępcą sekretarza tajnego [[Centralne Biuro Komunistów Polskich|Centralnego Biura Komunistów Polskich]] przy [[Komitet Centralny Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego|KC WKP(b)]], w tymże roku wstąpił do [[Polska Partia Robotnicza|Polskiej Partii Robotniczej]]
Po powołaniu [[Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego|Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego]] stanął na czele wchodzącego w jego struktury [[Resort Bezpieczeństwa Publicznego|Resortu Bezpieczeństwa Publicznego]], piastował to stanowisko od 21 lipca do 31 grudnia 1944. Najważniejsze stanowiska w kierowanym przez niego resorcie objęli funkcjonariusze [[NKWD|Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych]] (NKWD) i [[Kujbyszewiacy|absolwenci kursów w Kujbyszewie]] oraz członkowie PPR, oraz [[Gwardia Ludowa|Gwardii Ludowej]] i [[Armia Ludowa|Armii Ludowej]] z okresu [[Okupacja niemiecka ziem polskich (1939–1945)|okupacji niemieckiej]]. Po przekształceniu PKWN w [[Rząd Tymczasowy Rzeczypospolitej Polskiej|Rząd Tymczasowy]], a RBP w [[Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego]], został awansowany do stopnia generała brygady i objął stanowisko ministra. Jego zastępcami byli również obywatele radzieccy i członkowie WKP(b): [[Mieczysław Mietkowski]] i [[Roman Romkowski]], którzy odgrywali w MBP kluczową rolę, kierując jego najważniejszymi pracami. W 1947 mianowany generałem dywizji.▼
▲Po powołaniu [[Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego|Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego]] stanął na czele wchodzącego w jego struktury [[Resort Bezpieczeństwa Publicznego|Resortu Bezpieczeństwa Publicznego]], piastował to stanowisko od 21 lipca do 31 grudnia 1944. Najważniejsze stanowiska w kierowanym przez niego resorcie objęli funkcjonariusze [[NKWD
Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego pod kierownictwem Radkiewicza rozwijała się bardzo szybko, stanowiąc główne narzędzie terroru, zastraszania społeczeństwa oraz zwalczania szpiegostwa i prowadzenia [[wywiad (instytucja)|wywiadu]]. W kwietniu 1945 było już 12 tys. funkcjonariuszy bezpieczeństwa, a w grudniu 1945 – 24 tys. Apogeum rozwoju MBP miało miejsce w roku 1953, gdy liczebność funkcjonariuszy bezpieczeństwa przekroczyła 33 tys. W ramach MBP istniały będące służbą specjalną Departamenty MBP i sieć [[Urząd Bezpieczeństwa|Urzędów Bezpieczeństwa]] do szczebla [[powiat]]u, oraz podporządkowane MBP: [[Milicja Obywatelska]] (w grudniu 1945 – 70 tys. w 1953 - 47,5 tys.), [[Ochotnicza Rezerwa Milicji Obywatelskiej]] (125 tys.), [[Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego]] (41 tys.), [[Wojska Ochrony Pogranicza]] (32 tys.), [[Służba Więzienna|Straż Więzienna]] (10 tys.), [[Państwowa Straż Pożarna|Zawodowa Straż Pożarna]] i inne jednostki organizacyjne i służby<ref>[[Henryk Dominiczak]], ''Organy bezpieczeństwa PRL 1944–1990'', Warszawa 1997, [[Bellona (wydawnictwo)|Wydawnictwo Bellona]], {{ISBN|8311087431}} s.27.</ref><ref>[[Krzysztof Szwagrzyk]] (red.) ''Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza'', tom I, 1944-1956 = [[Instytut Pamięci Narodowej]], Warszawa 2005, {{ISBN|83-89078-94-5}} , s. 20. [http://arch.ipn.gov.pl/ftp/pdf/Aparat_kadra_kier_tom%20I.pdf wersja elektroniczna]</ref>. MBP zajmowało się m.in. zwalczaniem [[Reakcyjne podziemie|niepodległościowych organizacji konspiracyjnych]], [[Kościół katolicki w Polsce|Kościoła katolickiego]] (i innych wyznań religijnych), legalnych partii niekomunistycznych (m.in. [[Polskie Stronnictwo Ludowe (1945–1949)|Polskie Stronnictwo Ludowe]] i [[Stronnictwo Pracy]]) i kontrolą wszystkich organizacji społecznych i gospodarczych. Szczególną rolę pełnili doradcy sowieccy z NKWD, którzy sprawowali nieformalny nadzór nad funkcjonowaniem całego resortu.▼
▲Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego pod kierownictwem Radkiewicza rozwijała się bardzo szybko, stanowiąc główne narzędzie terroru, zastraszania społeczeństwa oraz zwalczania szpiegostwa i prowadzenia [[wywiad (instytucja)|wywiadu]]. W kwietniu 1945 było już 12 tys. funkcjonariuszy bezpieczeństwa, a w grudniu 1945 – 24 tys. Apogeum rozwoju MBP miało miejsce w roku 1953, gdy liczebność funkcjonariuszy bezpieczeństwa przekroczyła 33 tys. W ramach MBP istniały będące służbą specjalną Departamenty MBP i sieć [[Urząd Bezpieczeństwa|Urzędów Bezpieczeństwa]] do szczebla [[powiat]]u, oraz podporządkowane MBP: [[Milicja Obywatelska]] (w grudniu 1945 – 70 tys. w 1953 - 47,5 tys.), [[Ochotnicza Rezerwa Milicji Obywatelskiej]] (125 tys.), [[Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego]] (41 tys.), [[Wojska Ochrony Pogranicza]] (32 tys.), [[Służba Więzienna|Straż Więzienna]] (10 tys.), [[Państwowa Straż Pożarna|Zawodowa Straż Pożarna]] i inne jednostki organizacyjne i służby<ref>[[Henryk Dominiczak]], ''Organy bezpieczeństwa PRL 1944–1990'', Warszawa 1997, [[Bellona (wydawnictwo)|Wydawnictwo Bellona]], {{ISBN|8311087431}} s.27.</ref><ref>[[Krzysztof Szwagrzyk]] (red.) ''Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza'', tom I, 1944-1956 = [[Instytut Pamięci Narodowej]], Warszawa 2005, {{ISBN|83-89078-94-5}} , s. 20. [http://arch.ipn.gov.pl/ftp/pdf/Aparat_kadra_kier_tom%20I.pdf wersja elektroniczna]</ref>. MBP zajmowało się m.in. zwalczaniem [[
Od grudnia 1945 do 1948 był członkiem [[Biuro Polityczne KC PPR|Biura Politycznego KC PPR, a od grudnia 1948 był członkiem [[Polska Zjednoczona Partia Robotnicza|Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej]] i jej [[Komitet Centralny Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej|Komitetu Centralnego]] (1948–1957) oraz [[Biuro Polityczne Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej|Biura Politycznego KC PZPR]] (1948–1955). Od 24 lutego 1949 był członkiem [[Komisja Bezpieczeństwa KC PZPR|Komisji Bezpieczeństwa KC PZPR]], nadzorującej instytucje [[Organy bezpieczeństwa państwa|bezpieczeństwa państwa]] prowadzące represje czasów [[Bolesław Bierut|Bolesława Bieruta]] i [[stalinizm]]u. Pełnił mandat poselski do [[Krajowa Rada Narodowa|Krajowej Rady Narodowej]], na [[Posłowie na Sejm Ustawodawczy (1947–1952)|Sejm Ustawodawczy]] oraz na [[Sejm PRL]] [[Posłowie na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej I kadencji|I kadencji]].▼
▲Od grudnia 1945 do 1948 był członkiem [[Biuro Polityczne KC PPR|Biura Politycznego KC PPR]], a od grudnia 1948 był członkiem [[Polska Zjednoczona Partia Robotnicza|Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej]] i jej [[Komitet Centralny Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej|Komitetu Centralnego]] (1948–1957) oraz [[Biuro Polityczne Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej|Biura Politycznego KC PZPR]] (1948–1955). Od 24 lutego 1949 był członkiem [[Komisja Bezpieczeństwa KC PZPR|Komisji Bezpieczeństwa KC PZPR]], nadzorującej instytucje [[Organy bezpieczeństwa państwa|bezpieczeństwa państwa]] prowadzące represje czasów [[Bolesław Bierut|Bolesława Bieruta]] i [[stalinizm]]u. Pełnił mandat poselski do [[Krajowa Rada Narodowa|Krajowej Rady Narodowej]], na [[Posłowie na Sejm Ustawodawczy (1947–1952)|Sejm Ustawodawczy]] oraz na [[Sejm PRL]] [[Posłowie na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej I kadencji|I kadencji]].
9 grudnia 1954 odwołany ze stanowiska Ministra BP, a w lipcu 1955 nakłoniony by zrezygnował z członkostwa w Biurze Politycznym KC PZPR. Mimo że doszło do procesów m.in. Romana Romkowskiego, [[Józef Różański|Józefa Różańskiego]] i [[Anatol Fejgin|Anatola Fejgina]], Stanisław Radkiewicz pozostał całkowicie bezkarny. Po złożeniu tzw. [[samokrytyka|samokrytyki]] został mianowany na [[Państwowe gospodarstwo rolne|ministra Państwowych Gospodarstw Rolnych]]. W maju 1957 usunięty z KC PZPR i z partii. Od 1958 dyrektor departamentu i inwestycji w [[Urząd Rezerw Państwowych|Urzędzie Rezerw Państwowych]], w latach 1963–1968 dyrektor generalny. W 1968 przeszedł na emeryturę.
| |||