Podagrycznik pospolity: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
drobne redakcyjne |
uzupełnienie i szczegółowe uźródłowienie |
||
Linia 25:
[[Plik:Aegopodium podagraria - stem profile.jpg|mały|Przekrój ogonka liściowego i spodnia strona liści]]
[[Plik:20140701Aegopodium podagraria2.jpg|mały|Kwiatostan i chrząszcze wyjadające pyłek]]
'''Podagrycznik pospolity''' (''Aegopodium podagraria'' L.){{r|"checklist2002"}} – [[gatunek (biologia)|gatunek]] [[rośliny]] należący do rodziny [[selerowate|selerowatych]]. Nazwa polska pochodzi od tego, że dawniej leczono nim chorobę [[dna moczanowa]], potocznie zwaną podagrą((r|cincura}}. Nazwy zwyczajowe: barszlica, ger, giersz, kozia stopa, srocyna, śnitka, krzemionka{{r|notatnik}}.
== Rozmieszczenie geograficzne ==
Linia 37:
== Biologia i ekologia ==
; Rozwój: [[Bylina (botanika)|Bylina]], [[geofit]] i [[hemikryptofit]]{{r|rutkowski}}. Kwitnie od czerwca do lipca, [[kwiaty [[przedprątność|przedprątne]], [[owadopylność|owadopylne]]{{r|seidl}}. Na jego kwiatostanach zwykle przebywa wiele [[chrząszcze|chrząszczy]] odżywiających się pyłkiem{{r|notatnik}}. Silnie rozmnaża się wegetatywnie za pomocą kłączy{{r|cincura}}. Nasiona kiełkują słabo. Masa 1000 owoców wynosi 2,4 g. Na jednej roślinie wyrasta średnio 2800 owoców.
; [[Siedlisko (biologia)|Siedlisko]]: Wilgotne i świeże zarośla, lasy liściaste, ogrody, przydroża, nad brzegami wód. Często rośnie przy płotach. W [[agrocenoza|uprawach rolniczych]] i ogródkach jest uporczywym [[chwast]]em, gdyż odtwarza się nawet z niewielkich fragmentów kłącza. Odznacza się przy tym ogromną siłą konkurencyjną w stosunku do innych gatunków, dzięki czemu szybko opanowuje teren. Często tworzy całe łany. Jest [[gatunek wskaźnikowy|gatunkiem wskaźnikowym]] gleb bogatych w [[próchnica (gleba)|próchnicę]] i [[azot]]. Lubi miejsca zacienione{{r|cincura}}. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych [[gatunek charakterystyczny]] dla Cl. ''[[Querco-Fagetea]]'' i All. ''[[Aegopodion podagrariae]]''{{r|matuszkiewicz}}.
; Genetyka: Liczba chromosomów 2n=22 (rzadko), 42, 44{{r|rutkowski}}.
; Korelacje międzygatunkowe: Na podagryczniku pospolitym pasożytują niektóre gatunki grzybów: ''[[Erysiphe heraclei]]'' powodujący chorobę zwaną [[mączniak prawdziwy|mączniakiem prawdziwym]], ''[[Mycosphaerella podagrariae]]'' wywołujący [[plamistość liści]], szpetczak ''[[Protomyces macrosporus]]'' powodujący [[zniekształcenie (rośliny)|zniekształcenie liści]], grzybopodobny lęgniowiec ''[[Plasmopara crustosa]]'' wywołujący [[mączniak rzekomy|mączniaka rzekomego]] i ''[[Puccinia aegopodii]]'' wywołująca [[rdza (choroba)|rdzę]]. Na nadziemnych pędach żeruje pluskwiak ''[[Cavariella aegopodii]]'', chrząszcze ''[[Chrysolina oricalcia]]'', ''[[Phaedon tumidulus]]'' i ''[[Oomorphus concolor]]'', liście minowane są przez larwy muchówek ''[[Phytomyza obscurella]]'' i ''[[Cryptaciura rotundiventris]]'', w korzeniach żeruje larwa chrząszcza ''[[Liophloeus tessulatus]]''{{r|bioinfo}}.
== Zastosowanie
; [[Rośliny ozdobne|Roślina ozdobna]]: Gatunek czasami uprawiany, głównie jako [[roślina okrywowa]]. Może rosnąć w miejscach zacienionych (np. pod drzewami). Używa się do tego celu przeważnie [[kultywar|odmian ogrodowych]] o ozdobnych, plamistych liściach. Dzięki bardzo ekspansywnemu wzrostowi szybko pokrywa teren, utrudniając rozwój chwastów{{r|az}}.
; Roślina jadalna: Jako pożywienie wykorzystywali go starożytni Rzymianie, zjadany był w Szecji, Szwajcarii, także w Polsce. Z młodych liści można na wiosnę sporządzać [[sałatka|sałatkę]] o aromatycznym, nieprzyjemnym i gorzkim smaku, ale zawierającą cenne [[witaminy]]. Starsze liście można gotować. Według [[Łukasz Łuczaj|Łukasza Łuczaja]] nadaje się do spożycia tylko w ostateczności{{r|luczaj}}.
; Roślina kosmetyczna: Ze świeżego [[ziele|ziela]] można sporządzać oczyszczające [[maseczka kosmetyczna|maseczki kosmetyczne]]. Działają one rozgrzewająco i poprawiają oddychanie skóry{{r|notatnik}}.
; [[Rośliny lecznicze|Roślina lecznicza]]: Dawniej leczono zielem [[dna moczanowa|dnę moczanową]]. Okładano nim także rany{{r|cincura}}.
* Surowiec: ziele i korzeń zawierające m.in.: [[białko|białka]], [[tłuszcze]], [[witamina A|prowitaminę A]], [[witamina C|witaminę C]].
* Działanie i zastosowanie: Roślina posiada działanie słabe uspokajające, moczopędne, przeciwzapalne{{r|luczaj}}. Herbata z suszonych liści podagrycznika (1 łyżeczka na 1 szklankę wrzątku, parzyć pod przykryciem przez 15 minut, przecedzić i w razie potrzeby pić 3-4 razy dziennie po 2/3 szklanki) to lek zalecany w kuracji podagry, żylaków odbytu, stanów zapalnych nerek i pęcherza, pomocniczo w kamicy nerkowej oraz na poprawę przemiany materii. Świeże liście przykładane na rany powodują szybsze ich gojenie się. Sokiem wyciśniętym z nich można nacierać miejsca ukąszeń przez owady.
; Roślina paszowa: Pasza z tej rośliny jest nieszkodliwa dla zwierząt, jednak mało pożywna i wodnista. Bydło zjada ją niechętnie{{r|seidl}}.
; Inne zastosowania: Z wysuszonych kwiatostanów sporządzano dawniej barwnik do farbowania tkanin na cytrynowo{{r|notatnik}}.
; Chwast: Podagrycznik jest trudnym do zwalczenia chwastem w cienistych ogrodach. Rozplenia się szybko za pomocą kłączy i rozłogów. Plewienie jest mało skuteczne, gdyż kłącza są łamliwe i łatwo odrastają z nich nowe rośliny.▼
== Szkodliwość i zwalczanie ==
▲
== Uprawa ==
Podagrycznik pospolity może być uprawiany pod drzewami, jako [[roślina okrywowa]]. Uprawia się go też na rabatach, nie należy jednak sadzić go w ziemi w sąsiedztwie innych roślin ozdobnych, gdyż ze względu na swój ekspansywny wzrost łatwo zagłuszy je, a za pomocą kłączy szybko rozprzestrzenia się i wkrótce może zająć całą działkę. Z tego względu zaleca się uprawianie go na miejscach, gdzie nie zagraża innym roślinom (np. pod drzewami), uprawę w pojemnikach, a jeśli w ziemi to na odrębnych rabatach, lub odizolowanie go od innych roślin zakopanymi w glebie pasami izolującymi. Jest bardzo łatwy w uprawie, ale stosowanie go w roli rośliny okrywowej wymaga dużej rozwagi, łatwiej bowiem założyć jego uprawę, niż ją zlikwidować
== Przypisy ==
{{Przypisy|
<ref name=apweb>{{cytuj stronę |url=http://www.mobot.org/MOBOT/research/APweb/ | tytuł=Angiosperm Phylogeny Website | data dostępu=2010-05-01 | autor = Stevens P.F. | rok=2001– | język=en}}</ref>
<ref name=az>{{Cytuj książkę |nazwisko=Geoff Burnie i inni |tytuł=Botanica. Rośliny ogrodowe |wydawca=Könemann |data=2005 |isbn=83-8331-1916-0
<ref name=bioinfo>{{Cytuj stronę | url = http://www.bioinfo.org.uk/html/Aegopodium_podagraria.htm| tytuł = Aegopodium podagraria L. (Ground Elder, Ground-elder, Goutweed, Bishop’S Weed)|autor = Malcolm Storey | praca = BioInfo (UK) | data dostępu = 2018-03-04}}</ref>
<ref name=cincura>{{Cytuj książkę|tytuł=Pospolite rośliny środkowej Europy |wydawca=Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne |miejsce=Warszawa |rok=1990 |imię=František |nazwisko=Činčura |imię2=Viera |nazwisko2=Feráková |imię3=Jozef |nazwisko3=Májovský |imię4=Ladislav |nazwisko4=Šomšák |imię5=Ján |nazwisko5=Záborský |inni=Jindřich Krejča, Magdaléna Záborská (ilustracje)|isbn = 83-09-01473-2}}</ref>
<ref name="checklist2002">{{VascularPlantsPoland|2002}}</ref>
<ref name=discover>{{Cytuj stronę |url=http://www.discoverlife.org/search.html|tytuł=Discover Life Maps|data dostępu =2018-03-04}}</ref>
<ref name=luczaj>{{Cytuj książkę |nazwisko=Łuczaj |imię=Łukasz | |tytuł=Dzikie rośliny jadalne Polski. Przewodnik survivalowy |wydawca= Chemigrafia |data=2004 |isbn= 83-904633-5-0}}</ref>
<ref name=matuszkiewicz>{{cytuj książkę|imię=Władysław |nazwisko=Matuszkiewicz |tytuł=Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski|miejsce=Warszawa |rok=2006 |wydawca= Wyd. Naukowe PWN|isbn = 83-01-14439-4}}</ref>
<ref name=notatnik>{{Cytuj stronę |url=http://www.notatnikrolnika.pl/index.php/podagrycznik-pospolity.html |tytuł=Notatnik rolnika. Podagrycznik pospolity|data dostępu =2018-03-04}}</ref>
<ref name=nowinski>{{Cytuj książkę|autor=[[Marian Nowiński]]|tytuł=Chwasty łąk i pastwisk|miejsce=Warszawa |rok=1966 |wydawca= Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne}}</ref>
<ref name=rutkowski>{{Cytuj książkę |nazwisko=Rutkowski |imię=Lucjan |tytuł= Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej |rok=2006 |wydawca= Wyd. Naukowe PWN |miejsce= Warszawa |isbn= 83-01-14342-8}}</ref>
<ref name=seidl>{{Cytuj książkę|imię=Olga |nazwisko=Seidl |imię2=Józef |nazwisko2=Rostafiński |tytuł=Przewodnik do oznaczania roślin |miejsce=Warszawa |rok=1973 |wydawca= PWRiL}}</ref>
}}
{{Zastrzeżenia|medycyna}}
[[Kategoria:Rośliny lecznicze]]
| |||