Busbecq: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Paweł Ziemian BOT (dyskusja | edycje)
m Dodaję nagłówek przed Szablon:Przypisy
infobox, drobne redakcyjne
Linia 1:
{{Biogram infobox
[[Plik:Busbecq.jpg|prawo|mały|217x217px|Rycina przedstawiająca Ogiera Ghiselin de Busbecqa, 1557, 12.3 × 8.8 cm autorstwa Melchiora Lorcka]]
|imię i nazwisko = Ogier Ghiselin de Busbecq
'''Ogier Ghiselin de Busbecq''', [[Łacina|łac.]]: '''Augerius Gislenius Busbequius'''; znany również jako '''Augier Ghislain de Busbecq''') (ur. 28 października 1522 r. w [[Comines]], zm. 1592 ) – XVI-wieczny, [[Belgia|belgijskim]] [[pisarz]], [[Ziołolecznictwo|zielarz]] i [[dyplomata]].
|imię i nazwisko org =
|grafika = Busbecq.jpg
[[Plik:Busbecq.jpg|prawo|mały|217x217px |opis grafiki = Rycina przedstawiająca Ogiera Ghiselin de Busbecqa, 1557, 12.3 × 8.8 cm autorstwa  Melchiora Lorcka]]
|data urodzenia = [[28 października]] [[1522]]
|miejsce urodzenia = [[Comines]]
|data śmierci = [[1592]]
|miejsce śmierci =
|zawód = [pisarz]], [[Ziołolecznictwo|zielarz]] i [[dyplomata]]
|odznaczenia =
|commons =
|www =
}}
'''Ogier Ghiselin de Busbecq''', [[Łacina|łac.]]: '''Augerius Gislenius Busbequius'''; znany również jako '''Augier Ghislain de Busbecq''') (ur. [[28 października]] [[1522]] r. w [[Comines]], zm. [[1592]] ) – XVI-wieczny, [[Belgia|belgijskimbelgijski]] [[pisarz]], [[Ziołolecznictwo|zielarz]] i [[dyplomata]].
 
Służył jako [[ambasador]] Imperium Osmańskiego w Konstantynopolu, o czym opublikował w 1581r. książkę pt. ''Itinera  Constantinopolitanum  et Amasianum, ''opisując swój pobyt tam. Książka została ponownie wydana w 1595 r. z innym tytułem  ''Turcicae epistolae ''( lub "Turkish Letters").
 
== Wczesne lata Życiorys==
=== Wczesne lata ===
Urodził się jako nieślubny [[syn]] &nbsp;''Seigneura de Busbecqa, &nbsp;''Georges Ghiselin i jego kochanki &nbsp;Catherine Hespiel, mimo że został później uznany jako prawowity syn<ref>{{Cytuj |tytuł = Academic Home |data dostępu = 2018-01-21 |opublikowany = search.eb.com |url = http://search.eb.com/eb/article-9018254 |język = en-US}}</ref>. Dorastał w zamku ''Busbecq'' (dzisiejsze ''Bousbecque'' na północy Francji). Studiował w Wervik i Comines - w tamtych czasach część Hiszpańska Flandria Zachodnia, prowincja Świętego Cesarstwa Rzymskiego.
 
Intelektualne dary, ofiarowane przez ojca pozwoliły mu rozpocząć wyższe studia w języku łacińskim na Uniwersytecie w Leuven, gdzie jego pobyt został odnotowany w 1536 roku pod imieniem ''Ogier Ghislain de Comines. ''Stamtąd udał się w podróż po wielu znanych uniwersytetach północnych Włoch, łącznie z Wenecją. &nbsp;
 
Podobnie jak jego ojciec i dziad, Busbecq zdecydował się rozwijać karierę w administracji publicznej. Rozpoczął pracę na dworze austriackiego monarchy Ferdynanda I około 1552 roku. W 1554 roku został wysłany do Anglii na ślub w Winchester angielskiej królowej Mary Tudor z Filipem II Habsburgiem.
 
=== Na dworze osmańskim ===
W 1554 roku i ponownie w 1556 roku Ferdynand mianował go ambasadorem Imperium Osmańskiego pod rządami Sulejmana Wspaniałego. Przez większość swojego pobytu w Konstantynopolu jego zadaniem były negocjacje traktatów granicznych pomiędzy jego pracodawcą (przyszłym Świętym Cesarstwem Rzymskim) a Sułtanem o sporne terytorium Transylwanii. Nie odnosił sukcesów w swej misji od momentu, w którym Rüstem Pasza został sułtańskim wezyrem, jednakże ostatecznie osiągnął porozumienie z jego następcą Semiz Ali Paszą. &nbsp;
[[Plik:Turkish letters-cover.jpg|lewo|mały|240x240px|Strona tytułowa ''Turcicae epistolae'', 1595r.]]
Podczas jego pobytu w Konstantynopolu napisał swoje najlepiej znane prace, m.in. &nbsp;''Turkish Letters, ''zbiór osobistej korespondencji ze swoim przyjacielem, węgierskim dyplomatą Mikołajem Michaultem we Flandrii, a także jedną z pierwszych na świecie literaturę podróżniczą. Listy te opisywały jego przygody związane z osmańską polityką i pozostały głównym źródłem dla studentów, opisującym XVI-wieczny osmański dwór. Opisał również z olbrzymimi szczegółami rośliny i zwierzęta, które napotkał w Turcji. Jego listy zawierały również jedyne zachowaną listę słów krymskiego gotyku, germańskiego dialektu, używanego niekiedy w niektórych odizolowanych regionach Krymu<ref>{{Cytuj |autor = Considine, John (John P.) |tytuł = Dictionaries in early modern Europe : lexicography and the making of heritage |data = 2008 |isbn = 9780521886741 |miejsce = Cambridge, UK |wydawca = Cambridge University Press |oclc = 174449768 |url = https://www.worldcat.org/oclc/174449768}}</ref>. &nbsp;
 
Busbecq odkrył prawie kompletną kopię &nbsp;''Res Gestae Divi Augusti, ''opisującą życie i czyny rzymskiego cesarza Augusta w &nbsp;[[Czyny boskiego Augusta|Monumentum Ancyranum]] w Ankarze. Rozpoznał jej pochodzenie podczas czytania Swetoniusza i opublikował jej fragmenty w swojej książce ''Turkish Letters''<ref>{{Cytuj |autor = Edward Seymour Forster |tytuł = The Turkish Letters of Ogier Ghiselin de Busbecq: Poems |data = 2005-06-01 |data dostępu = 2018-01-21 |isbn = 9780807130711 |wydawca = LSU Press |url = https://books.google.com/books?id=AnynLQ_cgjYC&printsec=frontcover&dq=The+Turkish+Letters+of+Ogier+de+Busbecq&ei=Fxt8S--AF5P8M6nGubsH&cd=1#v=onepage&q=&f=false |język = en}}</ref>.
 
Był zapalonym kolekcjonerem. Nabywał wartościowe rękopisy, rzadkie monety i ciekawe przedmioty różnego rodzaju. Pośród jego najbardziej znanych odkryć była VI-wieczna kopia &nbsp;Dioskurydesa ''De Materia Medica, ''kompedium ziół leczniczych. Po namowie Busbecqusa cesarz zakupił to dzieło. Manuskrypt w chwili obecnej jest znany jako &nbsp;''Vienna Dioscurides. ''Jego pasja do zielarstwa sprawiła, że wysłał cebulki tureckich tulipanów swojemu przyjacielowi Charles'owi de L’Écluse, który przystosował te kwiaty do uprawy na terenach &nbsp;Niderlandów. Busbecq'owi przypisuje się także sprowadzenie do północnej europy bzu (choć jest to dyskusyjne), a także &nbsp;kozy angorskiej.
 
=== Życie po Turcji ===
Wrócił z Turcji w 1562 roku, obejmując stanowisko doradcy na dworze [[Ferdynand I Habsburg|cesarza Ferdynanda]] w [[Wiedeń|Wiedniu]] i opiekuna wnuków i synów przyszłego [[Maksymilian II Habsburg|cesarza Maksymiliana II]]. Busbecq zakończył swoją karierę jako opiekun &nbsp;[[Elżbieta Habsburg (1554–1592)|Elżbiety]] Habsburg, córki Maksymiliana i wdowy francuskiego króla [[Karol IX Walezjusz|Karola IX]]. Wciąć jednak służył &nbsp;[[Monarchia Habsburgów|monarchii Austriackiej]], obserwując rozwój francuskich wojen religijnych, prowadzonych w imieniu &nbsp;[[Rudolf II Habsburg|Rudolfa II]] &nbsp;Habsburga. Wreszcie, w 1592 roku, kiedy jego życie dobiegało kresu, postanowił opuścić swoją rezydencję w &nbsp;[[Mantes-la-Jolie|Mant]]<nowiki/>es &nbsp;niedalego &nbsp;[[Paryż]]a &nbsp;i udał się do swojej rodzinnej [[Flandria Zachodnia|Zachodniej Flandrii]], jednakże został pobity i okradziony przez członków [[Liga Katolicka (Francja)|ligi katolickiej]] w okolicy [[Rouen]]. Zmarł kilka dni później. Jego ciało pochowano w zamkowej kaplicy w [[Saint-Germain-sous-Cailly]] w pobliżu miejsca jego śmierci, a jego serce zostało zabalsamowane i wysłany do rodzinnego grobowca w [[Bousbecque]].
 
== Przypisy ==
Linia 27 ⟶ 41:
 
== Bibliografia ==
* ''Itinera Constantinopolitanum et Amasianum'' (1581), później opublikowanej jako &nbsp;''A. r. Busbequii D. legationis Turcicae epistolae quattor'' - znane w języku angielskim jako ''Turkish Letters''. Od początku 20-go wieku, tłumaczenie na język angielski jest dostępne jako {{ISBN|0-8071-3071-0}}.
* ''Epistolae ad Rudolphum II. Imperatorem e Gallia scriptae'' &nbsp;(1630) – pośmiertne wydanie listów Busbecquesa, adresowanych do &nbsp;[[Rudolf II Habsburg|Rudolfa II]] &nbsp;Habsburga z dokładnym opisem życia i polityki francuskiego dworu.
* Vier brieven over het gezantschap naar Turkije (Legationis Turcicae epistolae quatuor), Ogier Ghiselin Van Boesbeeck. Tłumaczenie Michael Goldsteen, Wstęp i uwagi Zweder von Martels. Dostępny {{ISBN|90-6550-007-3}} (uitgeverij Verloren, Hilversum, Netherlands)
* ''Les écritures de l'ambassade: les Lettres turques d'Ogier Ghiselin de Busbecq. Traduction annotée et étude littéraire. &nbsp;''PhD Thesis of Dominique ARRIGHI, Sorbonne, Paris, 2006.
* Ogier Ghiselin de Busbecq. Les Lettres Turques, translation into French by Dominique ARRIGHI, Honoré Champion, Champion Classiques collection, {{ISBN|978-2-7453-2038-4}}, introduction by Gilles Veinstein, Ottoman history professor at Collège de France.<br />
* tłumaczenia na angielski jako ''The Life and Letters of Ogier Ghiselin de Busbecq'', 1881, przez Forster i Daniell jest dostępna online za darmo [[Iarchive:lifelettbusbecq01forsuoft|Tom 1]] [[Iarchive:lifeandletterso00danigoog|Tom 2]]
Linia 48 ⟶ 62:
* [http://www.france-pittoresque.com/perso/46b.htm Biografia Ogier Ghiselin de Busbecq] {{lang|fr}}
* [http://sourcebooks.fordham.edu/halsall/mod/1555busbecq.asp Fragmenty ''Turkish Letters'']
* [https://web.archive.org/web/20070609152949/http://home.planet.nl/%7Egolds067/boesbeeck.htm Holenderski tłumaczenie &nbsp;Turkish Letters]
 
{{Kontrola autorytatywna}}