Julian Ursyn Niemcewicz: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
kat. |
ort. |
||
Linia 34:
Urodził się w Skokach koło Brześcia nad Bugiem 16 lutego 1758 (według A.J. Czartoryskiego – 16 lutego 1757)<ref>Według innych źródeł urodził się rok później (1758) – {{cytuj książkę | tytuł = Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut | rozdział = T. 5: Oświecenie | wydawca = Państwowy Instytut Wydawniczy | miejsce = Warszawa | rok = 1967 | strony = 388–424}}</ref>, jako syn Marcelego, podczaszego mielnickiego, i Jadwigi z Suchodolskich. Ochrzczony został w pobliskich Wistyczkach. Pochodził ze średniozamożnej rodziny szlacheckiej (później jednego z najbogatszych rodów Polesia). Dzieciństwo swe w większości spędził w rodzinnych Skokach oraz w Neplach i Adamkowie (pobliskie dobra jego dwóch stryjów). Będąc jeszcze dzieckiem (1764), odwiedził wraz z ojcem Warszawę podczas uroczystości koronacyjnych Stanisława Augusta.
W roku 1776 złożył egzamin końcowy w [[Szkoła Rycerska|warszawskim Korpusie Kadetów]] (naukę rozpoczął w roku 1770). Już wtedy okazał pierwsze zainteresowania literackie (''Wojna kobiet. Poemat heroikomiczny w 4 pieśniach''). Korpus Kadetów opuścił w sierpniu roku 1777, w stopniu podporucznika. Prawdopodobnie już kilka miesięcy później (grudzień 1777) został adiutantem dowódcy wojsk litewskich [[Adam Kazimierz Czartoryski|Adama Kazimierza Czartoryskiego]]. Wkrótce też zamieszkał przy Czartoryskim, początkowo w Warszawie, a następnie w Puławach. Za namową Czartoryskiego poświęcił się pracom przekładowym w zakresie literatury francuskiej. Towarzyszył mu w licznych podróżach po Europie. Zwiedził kolejno Holandię (1780), Austrię (1781), a następnie, w latach 1783–1785: Francję, Anglię, Niemcy, [[Włochy]], Sycylię i Maltę. W roku 1781 brał udział w otwarciu zreformowanej warszawskiej Szkoły Głównej Wielkiego Księstwa Litewskiego. W roku 1784 był mistrzem i członkiem loży wolnomularskiej ''Bouclier du Nord''. W tym samym roku wyjechał ponownie do Wilna, a 2 lata później (1786) przebywał na Wołyniu. W latach 1787–1788 podróżował do Paryża i Londynu, towarzysząc S.K. Potockiemu. Jako poseł inflancki [[Sejm Czteroletni|Sejmu Wielkiego]] (wybrany w roku 1788, brał w nim czynny udział)<ref>Kalendarzyk narodowy y obcy na rok ... 1792...., Warszawa 1791, s. 334.</ref>, aktywny członek [[Stronnictwo Patriotyczne|Stronnictwa Patriotycznego]] (od grudnia 1790), współautor (z [[Hugo Kołłątaj|Hugonem Kołłątajem]]) projektu [[Konstytucja 3 maja|Konstytucji 3 Maja]] (uczestniczył w potajemnych naradach). W 1791 był jednym z założycieli [[Zgromadzenie Przyjaciół Konstytucji Rządowej|Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji Rządowej]]. W tym okresie blisko współpracował z Komisją Edukacji Narodowej, a ponadto w lutym roku 1792 objął funkcję przewodniczącego Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych. Pełnił funkcję jednego z redaktorów „[[Gazeta Narodowa i Obca|Gazety Narodowej i Obcej]]” (od 1 stycznia 1791 do lipca 1792). Podczas wojny polsko-rosyjskiej 1792 przebywał w obozie księcia J. Poniatowskiego. Po zwycięstwie [[konfederacja targowicka|Targowicy]] przebywał na emigracji w Niemczech, początkowo w Lipsku, skąd jesienią 1792 wyjechał do Wiednia. W roku 1793 przebywał we Florencji, a na początku roku 1794 dotarł do Rzymu. Na emigracji aktywnie uczestniczył w przygotowaniach do insurekcji. Od czerwca 1794 był adiutantem i sekretarzem [[Tadeusz Kościuszko|Tadeusza Kościuszki]] podczas [[insurekcja kościuszkowska|insurekcji kościuszkowskiej]]. Ranny, został wzięty do niewoli po [[bitwa pod Maciejowicami|bitwie pod Maciejowicami]] (10 października 1794) i osadzony (grudzień 1794) w [[Twierdza
W grudniu 1796 uwolniony przez [[car]]a [[Paweł I Romanow|Pawła I]], razem z Kościuszką udał się przez Finlandię, Szwecję, Anglię do [[Stany Zjednoczone|Stanów Zjednoczonych]] (dotarł tam w sierpniu 1797), gdzie początkowo zamieszkał w Filadelfii. Podróżował po wschodnich stanach, spotkał sie z Waszyngtonem i Jeffersonem, a latem roku 1798 osiadł w Elizabethtown (stan New Jersey). 2 lipca 1800 w Essex poślubił Amerykankę, Susan Livingston Kean, córkę pierwszego wiceprezydenta Stanów Zjednoczonych (wdowę po Johnie Kean). W roku 1798 wybrany członkiem Amerykańskiego Towarzystwa Filozoficznego, a w 1806 otrzymał obywatelstwo amerykańskie. W latach 1802–1804 odwiedził Polskę (powrócił do Warszawy we wrześniu 1802 – bezpośrednią przyczyną przyjazdu była wiadomość o śmierci ojca), w 1807 wrócił do kraju. W 1809 został kawalerem [[Order Świętego Stanisława|Orderu Świętego Stanisława]]<ref>Zbigniew Dunin-Wilczyński, ''Order Św. Stanisława'', Warszawa 2006, s. 217.</ref>. W 1812 roku przystąpił do [[Konfederacja Generalna Królestwa Polskiego|Konfederacji Generalnej Królestwa Polskiego]]<ref>Dziennik Konfederacyi Jeneralnej Królestwa Polskiego. 1812, nr 1, s. 4.</ref>. Od 1822 osiadł w swych dobrach w podwarszawskim [[Ursynów|Ursynowie]] (które chciał nazwać nota bene ''Ameryka''), wprowadził tam nowoczesne metody ogrodnictwa i bez reszty oddał się tam twórczości literackiej. Jego warszawską siedzibą było mieszkanie w bocznej [[Oficyna|oficynie]] [[Pałac Potockich w Warszawie|pałacu Potockich]]. Urząd sekretarza senatu pełnił nie tylko w [[Księstwo Warszawskie|Księstwie Warszawskim]], ale i [[Królestwo Polskie (kongresowe)|Królestwie Kongresowym]].
| |||