Kąkol polny: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
drobne merytoryczne |
uzupełnienia |
||
Linia 26:
; [[Liść|Liście]]: [[Ulistnienie]] naprzeciwległe, liście bez [[przylistek|przylistków]], zrośnięte nasadami<ref name=jasiewicz/>, równowąskolancetowate i zaostrzone. Osiągają 5–13 cm długości<ref name=firbank/> i 0,2–1 cm szerokości<ref name=jasiewicz/>. Odchylone są od łodygi pod kątem ostrym, małym zwłaszcza w przypadku roślin rosnących w dużych zagęszczeniach, przez co upodabniają się bardzo do zbóż<ref name=firbank/>.
; [[Kwiat]]y: Wyrastają pojedynczo tylko na szczytach łodyg i z kątów liści na szypułkach o długości zwykle 3–10 cm. W sumie na jednej roślinie zwykle jest ich od 1 do 10<ref name=firbank/>, najczęściej 2–3<ref name=jasiewicz/>, ale czasem nawet ponad 50<ref name=firbank/>. [[Kielich (botanika)|Kielich]] trwały, owłosiony, 10-nerwowy, składający się z walcowato-jajowatej rurki o długości ok. 2 cm i 5 zielonych, trójkątnych ząbków o długości do 3–5 cm (dłuższych od płatków)<ref name=firbank/>. Ząbki kielicha wydłużają się jeszcze podczas owocowania<ref name=jasiewicz/>. [[Korona kwiatu|Koronę]] tworzy 5 wolnych płatków o barwie od czerwonej do purpurowoliliowej (fioletoworóżowej<ref name=jasiewicz/>), u nasady białe z długim [[paznokieć (botanika)|paznokciem]], bez [[przykoronek|przykoronka]]<ref name=firbank/>. Paznokieć w dole wzmocniony dwoma podłużnymi listewkami<ref name=jasiewicz/>. Płatki korony są krótsze od działek kielicha, osiągają 2–3,5 cm długości. [[Pręcik (botanika)|Pręcików]] jest 10, o długości ok. 1 cm<ref name=firbank/>. [[Zalążnia]] jest jednokomorowa<ref name=jasiewicz/>. Szyjek [[Słupek|słupków]] jest 5 o długości 1 cm<ref name=firbank/>.
; [[Owoc]]: [[Torebka (botanika)|Torebka]] jajowata okryta rurką kielicha, otwierająca się 5 klapami<ref name=firbank/><ref name=jasiewicz/>. Zawiera ciemnobrunatne
; Gatunki podobne: Jedyny inny gatunek kąkola – [[kąkol wysmukły]] ''A. brachyloba'' rośnie w Grecji i Turcji, jest słabo owłosiony, ma wąską rurkę kielicha, podobnej długości jak ząbki kielicha i płatki dłuższe od ząbków kielicha<ref name=firbank/>.
== Biologia i ekologia ==
; Rozwój: [[Roślina jednoroczna]]. Kwiaty są [[przedprątność|przedprątne]], w zależności od obszaru występowania i populacji mogą kwitnąć w różnych terminach<ref name=firbank/>. Populacje środkowoeuropejskie zakwitają od czerwca do lipca (sierpnia<ref name="tymrakiewicz"/>) i zapylane są przez [[owadopylność|motyle]]<ref>{{Cytuj książkę|imię=Olga |nazwisko=Seidl |imię2=Józef |nazwisko2=Rostafiński |tytuł=Przewodnik do oznaczania roślin |miejsce=Warszawa |rok=1973 |wydawca= PWRiL}}</ref>. Nasiona dojrzewają równocześnie z nasionami zbóż, wśród których rośnie kąkol<ref name="tymrakiewicz"/>, tj. w sierpniu i wrześniu<ref name=henneberg/>. W glebie zachowują zdolność kiełkowania najwyżej przez jeden rok<ref>{{Cytuj książkę |imię=Horst |nazwisko=Klaasen |imię2=Joachim |nazwisko2= Freitag |tytuł=Profesjonalny atlas chwastów |wydawca= Limbergerhof|data=2004}}</ref>. Nasiona rozprzestrzeniane są głównie w wyniku zebrania owocujących roślin wraz z rośliną uprawianą. Jeśli owoce nie zostaną zebrane nasiona rozsiewają się zwykle w odległości do 1 m od rośliny macierzystej, wyrastając w takiej sytuacji w kolejnym roku w dużym zwarciu<ref name=firbank/>. Jeśli zebrane zostaną wraz ze zbożami - nasiona przedostają się do ziarniaków zbóż w czasie ich omłotu<ref name="mowszowicz_1990"/>. Wschody pojawiają się jesienią i wiosną<ref name="tymrakiewicz"/>. Liczba [[chromosom]]ów [[Diploid|2n]]= 48<ref>{{cytuj książkę |nazwisko=Rutkowski |imię=Lucjan |tytuł= Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej |rok=2006 |wydawca= Wyd. Naukowe PWN |miejsce= Warszawa |isbn= 83-01-14342-8}}</ref>.
; Siedlisko: [[chwast|Chwast segetalny]] – gatunek występujący niemal wyłącznie w [[agrocenoza|uprawach rolnych]]. Dawniej był pospolitym [[chwast]]em, głównie [[zboża|zbóż]], najczęściej [[Pszenica|pszenicy]] i [[żyto|żyta]]<ref name=firbank/>, zwłaszcza w [[Rośliny ozime|oziminach]]<ref name=jasiewicz/>. Rzadko rośnie w uprawach [[Rośliny strączkowe|roślin strączkowych]] i [[Rośliny okopowe|okopowych]]. Nigdzie już nie spotyka się go w środowisku naturalnym. Rzadko spotykany w sąsiedztwie pól – na przydrożach, w żywopłotach. W Szwecji obserwowany był na stromym, piaszczystym i erodującym stoku<ref name=firbank/>.
Linia 40:
: W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych [[gatunek charakterystyczny]] dla rzędu (O.) ''[[Centauretalia cyanii]]''<ref>{{cytuj książkę|imię=Władysław |nazwisko=Matuszkiewicz |tytuł=Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski|miejsce=Warszawa |rok=2006 |wydawca= Wyd. Naukowe PWN|isbn = 83-01-14439-4}}</ref>. Ze względu na znaczące zmiany w zbiorowiskach chwastów, jakie nastąpiły w ciągu minionego wieku, kompozycja gatunkowa zbiorowisk z udziałem kąkola także uległa w tym czasie zmianie<ref name=firbank/>. Kąkol bardzo źle znosi konkurencję [[Gorczyca biała|gorczycy białej]]. Młode rośliny kąkola zjadane są przez [[królik europejski|króliki]]. Nie jest znana [[mikoryza]] u tego gatunku<ref name=firbank/>.
; [[Rośliny trujące|Roślina silnie trująca]]: Cała roślina jest trująca, zarówno dla ludzi, jak i koni, bydła i świń<ref name=bohne>{{Cytuj książkę |imię=Burkhard |nazwisko=Bohne |imię2=Peter |nazwisko2=Dietze |tytuł=Rośliny trujące: 170 gatunków roślin ozdobnych i dziko rosnących |wydawca=Bellona, Spółka Akcyjna |miejsce=Warszawa |rok=2008 |isbn =978-83-11-11088-5}}</ref>. Nasiona (zwłaszcza [[zarodek]] i [[liścień|liścienie]]<ref name="mowszowicz_1990"/>) zawierają kwaśną [[
: Dawniej zatrucia mąką, chlebem i [[Kawa zbożowa|kawą zbożową]] zanieczyszczonymi kąkolem zdarzały się i miały charakter masowy. Współcześnie w krajach o wyższej kulturze rolnej zatrucia są rzadkie. Zdarzają się w przypadku zjedzenia nasion przez dzieci, zdarzały się także w wyniku dodania kąkolu do [[wódka|wódki]] (saponiny zwiększają resorpcję czyli działanie alkoholu)<ref name=henneberg/>.
== Zmienność ==
Linia 50 ⟶ 51:
== Zastosowanie ==
Nalewka z nasion stosowana jest w [[homeopatia|homeopatii]]<ref name=henneberg/>.
== Zagrożenia i ochrona ==
|