Kąkol polny: Różnice pomiędzy wersjami

'''Kąkol polny''' (''Agrostemma githago'' [[Karol Linneusz|L.]]) – [[gatunek (biologia)|gatunek]] [[rośliny]] z rodziny [[goździkowate|goździkowatych]]. Pochodzi z [[Azja Zachodnia|zachodniej]] i [[Azja Środkowa|środkowej Azji]], [[Europa Południowa|południowej Europy]] i [[Afryka Północna|Afrykipółnocnej PółnocnejAfryki]]. Został szeroko rozprzestrzeniony wraz z uprawami zbóż, w których rośnie jako [[chwast]]. W przeszłości był pospolity i problematyczny jako roślina trująca (powodował masowe zatrucia). Współcześnie staje się coraz rzadszy i wymaga ochrony dla zachowania. Bywa uprawiany jako roślina ozdobna. W przeszłości wykorzystywany był także w [[ziołolecznictwo|ziołolecznictwie ludowym]] i odgrywał pewną rolę w obrzędowości ludowej.

; Pokrój: [[Roślina zielna]] o [[Łodyga|łodydze]] prosto wzniesionej, mocnej<ref name=jasiewicz/>, pojedynczej lub rozgałęziającej się, osiągającej od 5 do 150 cm wysokości (najczęściej 30–80 cm<ref name="mowszowicz_1990">{{Cytuj książkę | autor = Jakub Mowszowicz | tytuł = Rośliny trujące | wydawca = Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne | miejsce = Warszawa | data = 1990 | strony = 30 | isbn = 83-0204161-0}}</ref>). Cała roślina jest przylegająco i miękko owłosiona długimi i krótkimi, białymi włoskami<ref name=jasiewicz/><ref name=firbank>{{Cytuj pismo | autor = L. G. Firbank | tytuł = Agrostemma githago L. (Lychnis Githago (L.) Scop.) | czasopismo = Journal of Ecology | wolumin = 76, 4 | strony = 1232-1246 | data = 1988 | url = http://www.jstor.org/stable/2260645}}</ref>. Z powodu owłosienia ma szarozielony kolor<ref name=jasiewicz>{{Cytuj książkę | autor = Adam Jasiewicz (red.) | tytuł = Flora Polski. Rośliny naczyniowe. T. III | wydawca = Instytut Botaniki im W. Szafera PAN | miejsce = Kraków | data = 1992 | strony = 269 | isbn = 83-85444-06-8}}</ref>. [[Korzeń]] jest wrzecionowaty, silnie rozgałęziony i osiąga podobną długość jak pęd nadziemny<ref name=jasiewicz/>.

; [[Liść|Liście]]: [[Ulistnienie]] naprzeciwległe, liście bez [[przylistek|przylistków]], zrośnięte nasadami<ref name=jasiewicz/>, równowąskolancetowate i na końcach zaostrzone. Osiągają 5–13 cm długości<ref name=firbank/> i 0,2–1 cm szerokości<ref name=jasiewicz/>. ZMają wyraźną centralną wiązkąwiązkę przewodzącą<ref name=china/>. Liście odchylone są od łodygi pod kątem ostrym, małym zwłaszcza w przypadku roślin rosnących w dużych zagęszczeniach, przez co upodabniają się bardzo do zbóż<ref name=firbank/>.

; [[Kwiat]]y: Wyrastają pojedynczo tylko na szczytach łodyg i z kątów liści na szypułkach o długości zwykle 3–10 cm. W sumie na jednej roślinie zwykle jest ich od 1 do 10<ref name=firbank/>, najczęściej 2–3<ref name=jasiewicz/>, ale czasem nawet ponad 50<ref name=firbank/>. [[Kielich (botanika)|Kielich]] trwały, owłosiony, 10-nerwowy, składający się z walcowato-jajowatej rurki o długości ok. 2 cm i 5 zielonych, trójkątnych ząbków o długości do 3–5 cm (dłuższych od płatków)<ref name=firbank/>. Ząbki kielicha wydłużają się jeszcze podczas owocowania<ref name=jasiewicz/>. [[Korona kwiatu|Koronę]] tworzy 5 wolnych płatków o barwie od czerwonej do purpurowoliliowej (fioletoworóżowej<ref name=jasiewicz/>), u nasady białe z długim [[paznokieć (botanika)|paznokciem]], bez [[przykoronek|przykoronka]]<ref name=firbank/>. Paznokieć w dole wzmocniony jest dwoma podłużnymi listewkami<ref name=jasiewicz/>. Płatki korony są krótsze od działek kielicha, osiągają 2–3,5 cm długości. [[Pręcik (botanika)|Pręcików]] jest 10, o długości ok. 1 cm<ref name=firbank/>. [[Zalążnia]] jest jednokomorowa<ref name=jasiewicz/>. Szyjek [[Słupek|słupków]] jest 5 o długości 1 cm<ref name=firbank/>.

[[Roślina jednoroczna]]. Kwiaty są [[przedprątność|przedprątne]] – najpierw dojrzewają [[pylnik]]i, które pękają i eksponują [[pyłek]]. Następnie pylniki te są odrzucane i [[znamię (botanika)|znamię]] staje się gotowe na przyjęcie pyłku. GdyW totym nie nastąpi [[zapylenie krzyżowe]]czasie kolejne pręciki wydłużają się, otwierają i jeśli wcześniej nie doszło do [[zapylenie krzyżowe|zapylenia krzyżowego]] dokonują [[Samopylność|samozapylenia]]. W zależności od obszaru występowania i populacji mogąkąkole kwitnąćkwitną w różnych terminach<ref name=firbank/>. Populacje środkowoeuropejskie zakwitają od czerwca do lipca (rzadko kwitną do sierpnia<ref name="tymrakiewicz"/>). Kwiaty są [[owadopylność|owadopylne]] – zapylane są najczęściej przez [[bzygowate]] i inne [[muchówki]]<ref name=firbank/>, rzadziej przez [[motyle]]<ref name=seidl>{{Cytuj książkę|imię=Olga |nazwisko=Seidl |imię2=Józef |nazwisko2=Rostafiński |tytuł=Przewodnik do oznaczania roślin |miejsce=Warszawa |rok=1973 |wydawca= PWRiL}}</ref><ref name=firbank/>, [[pszczoły]]<ref name=kluk/> i inne [[błonkoskrzydłe]]<ref name=firbank/>. W czasie kwitnienia kwiaty są eksponowane zwykle ponad otaczającym zbożem<ref name=firbank/>.

Nasiona dojrzewają pow ciągu ok. 33 dniachdni od zapylenia<ref name=firbank/> równocześnie z nasionami zbóż, wśród których rośnie kąkol<ref name="tymrakiewicz"/>, tj. w sierpniu i wrześniu i wtedy torebki się otwierają<ref name=henneberg/>. Na jednej roślinie powstać może do 2,5<ref name="nowak">{{Cytuj książkę | autor = Sylwia Nowak, Arkadiusz Nowak, Andrzej Jermaczek | tytuł = Zagrożone chwasty polne Opolszczyzny i ich ochrona | wydawca = Wydawnictwo Klubu Przyrodników | miejsce = Świebodzin | data = 2013 | isbn = 978-83-63426-07-1}}</ref>–3 tysięcy nasion<ref name=firbank/>. Po ich dojrzeniu rośliny zamierają<ref name=firbank/>. W glebie nasiona zachowują zdolność kiełkowania na ogół przez jeden rok<ref>{{Cytuj książkę |imię=Horst |nazwisko=Klaasen |imię2=Joachim |nazwisko2= Freitag |tytuł=Profesjonalny atlas chwastów |wydawca= Limbergerhof|data=2004}}</ref>. Według niektórych źródeł jeszcze po 5 latach przebywania w glebie jednak zdolność do kiełkowania zachować jednak miało 10% nasion<ref name="woznica1">{{Cytuj książkę | autor = Zenon Woźnica | tytuł = Herbologia | wydawca = Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne | miejsce = Poznań | data = 2208 | strony = 75 | isbn = 978-83-09-99007-9}}</ref>,. podczas gdy nasionaNasiona przechowywane bez gleby po takim5 czasielatach kiełkowały jeszczekiełkują w 62%<ref name="domanska21">{{Cytuj książkę | autor = Helena Domańska | tytuł = Chwasty i ich zwalczanie | wydawca = Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne | miejsce = Warszawa | data = 1980 | strony = 21}}</ref>. Nasiona rozprzestrzeniane są głównie w wyniku zebrania owocujących roślin wraz z rośliną uprawianą. Jeśli owoce nie zostaną zebrane nasiona rozsiewają się zwykle w odległości do 1 m od rośliny macierzystej, wyrastając w takiej sytuacji w kolejnym roku w dużym zwarciu. Rzadko przenoszone bywają przez ptaki<ref name=firbank/>. Jeśli zebrane zostaną wraz ze zbożami – nasiona przedostają się do ziarniaków zbóż w czasie ich omłotu<ref name="mowszowicz_1990"/><ref name="tischler"/>.

Zimujące rozety są różnej wielkości,. pędPęd na wysokość rosnąć zaczyna rosnąć w kwietniu<ref name=firbank/>.

W medycynie[[ziołolecznictwo|ziołolecznictwie ludowejludowym]] wykorzystywano gotowane liście kąkola do czyszczenia i leczenia [[Wrzód|wrzodów]] i innych chorób skórnych. Dla powstrzymania krwawienia trzymano korzeń kąkola pod językiem. Nasion używać miano jako środka moczopędnego i do „pędzenia miesięcznego”<ref name=kluk/>. Dawniej także przy [[Żółtaczka (medycyna)|żółtaczce]] i [[Glistnica|glistnicy]]<ref>{{Cytuj książkę | autor = Witaold Poprzęcki | tytuł = Ziołolecznictwo | wydawca = Spółdzielnia Pracy Dziennikarzy | miejsce = Warszawa | data = 1989 | strony = 256-257 | isbn = 83-00-02498-0}}</ref>. Kąkol stosowano także do leczenia [[Nieżyt nosa|kataru]] – po utłuczeniu moczono go w occie, suszono i wąchano<ref name="kujawska"/><ref name="paluch">{{Cytuj książkę | autor = Adam Paluch | tytuł = Zerwij ziele z dziewięciu miedz | wydawca = Polskie Towarzystwo Ludoznawcze | miejsce = Wrocław | data = 1989 | isbn = 80-81}}</ref>. Na [[Pokucie|Pokuciu]] kobiety piły [[napar]] z kąkola przy białych upławach<ref name="paluch"/>.