Kąkol polny: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m nominacja do DA |
drobne redakcyjne |
||
Linia 27:
== Rozmieszczenie geograficzne ==
Roślina nie występuje współcześnie nigdzie w naturze<ref name=firbank/>, ale przypisuje się jej pochodzenie z basenu [[Morze Śródziemne|Morza Śródziemnego]] i Azji<ref name="tischler">{{Cytuj książkę | autor = Wolfgang Tischler | tytuł = Agroekologia | wydawca = Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne | miejsce = Warszawa | strony=27, 165-167 | data = 1971}}</ref>. Jako gatunek rodzimy kąkol podawany jest z północnej Afryki (od [[Libia|Libii]] po [[Maroko]]), zachodniej i środkowej Azji (od Bliskiego Wschodu po [[Syberia|Syberię]], zachodnie [[Chiny]] i [[Afganistan]]) oraz południowej Europy<ref name=grin>{{Cytuj stronę |url=https://npgsweb.ars-grin.gov/gringlobal/taxonomydetail.aspx?id=1917 |tytuł=Taxon: Agrostemma githago L. | opublikowany= Germplasm Resources Information Network (GRIN) | data dostępu = 2018-03-17}}</ref>. Jeszcze w czasach prehistorycznych, w czasie [[neolit]]u gatunek wraz z uprawami zbóż rozprzestrzeniony został na północ do Europy Środkowej i Północnej<ref name=jasiewicz/><ref name="tischler"/>. Następnie już w czasach historycznych trafił na [[Wyspy Kanaryjskie]], do południowej Afryki, Ameryki Północnej i Południowej, Australii<ref name=grin/> i Nowej Zelandii<ref name="america">{{Cytuj stronę | url = http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=1&taxon_id=200007024 | tytuł = Agrostemma githago Linnaeus | praca = Flora of North America | opublikowany = eFloras.org | data dostępu = 2018-03-19}}</ref>.
== Morfologia ==
Linia 49:
=== Liczba chromosomów ===
[[Diploid|2n]] = 48<ref
=== Właściwości biochemiczne ===
Linia 66:
=== Fitosocjologia i relacje międzygatunkowe ===
W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych Europy Środkowej [[gatunek charakterystyczny]] dla rzędu (O.) ''[[Centauretalia cyanii]]''<ref>{{cytuj książkę|imię=Władysław |nazwisko=Matuszkiewicz |tytuł=Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski | strony = 447 | miejsce=Warszawa |rok=2006 |wydawca= Wyd. Naukowe PWN|isbn = 83-01-14439-4}}</ref>. Ze względu na znaczące zmiany w zbiorowiskach chwastów, jakie nastąpiły w ciągu minionego wieku, kompozycja gatunkowa zbiorowisk z udziałem kąkola także uległa w tym czasie zmianie<ref name=firbank/>. Kąkol bardzo źle znosi konkurencję [[Gorczyca biała|gorczycy białej]] i roślin uprawianych, jeśli rosną bardzo gęsto<ref name=firbank/>.
Młode rośliny kąkola zjadane są przez [[królik europejski|króliki]] i inne niewielkie [[ssaki]], także przez [[ptaki]] i [[ślimaki]], unikają natomiast kąkola zwierzęta domowe. Na roślinach stwierdzono żerowanie przedstawiciela [[ryjkowcowate|ryjkowcowatych]] – ''[[Hypera arator]]''. W kąkolu rozwijają się [[Owady minujące|larwy minujące]] owadów z gatunków: ''[[Amauromyza flavifrons]]'', ''[[Scaptomyza graminum]]'', ''[[Phorbia echinata]]'', ''[[Cnephasia incertana]]'', ''[[Cnephasia incerjectana|C. incerjectana]]'' i ''[[Rolnica tasiemka|Noctua pronuba]]''. Kąkol jest letnią rośliną żywicielską [[pluskwiaki|pluskwiaka]] ''[[Macrosiphum agrostemnium]]''. Deformacje kwiatów i całych roślin powodować może żerowanie [[Wciornastkowate|wciornastka]] ''[[Thrips atratus]]''. Na owocach kąkola stwierdzono także [[psotniki]] z rodzaju ''[[Ectopsocus]]''<ref name=firbank/>.
Linia 87:
Gatunek opisywany był od czasów średniowiecznych jako ''kąkolica''<ref name="kujawska">{{Cytuj książkę | autor = Monika Kujawska, Łukasz Łuczaj, Joanna Sosnowska, Piotr Klepacki | tytuł = Rośliny w wierzeniach i zwyczajach ludowych | wydawca = Polskie Towarzystwo Ludoznawcze | miejsce = Wrocław | data = 2016 | strony = 187-188 | isbn = 978-83-64465-29-1}}</ref>, ''kąkolnica czarnucha żytnia''<ref name="kluk">{{Cytuj książkę | autor = Krzysztof Kluk | tytuł = Dykcyonarz roślinny. Tom I | miejsce = Warszawa | data = 1805 | strony = 36}}</ref>, ''czarny kąkol'' (od barwy nasion)<ref name="kujawska"/>, ''czarnucha, firletka kąkol, kąkolnica polna, kąkolnica pospolita''<ref name=majewski/>. W pierwszych wydaniach „Roślin polskich” (1924) opisany został jako ''kąkolnica kąkol''<ref name="szafer">{{Cytuj książkę | autor = Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński, Bogumił Pawłowski | tytuł = Rośliny polskie | wydawca = Książnica-Atlas | miejsce = Lwów, Warszawa | data = 1924 | strony = 226}}</ref>. Zwracano uwagę na powszechne mylenie ''kąkola'', która to nazwa pierwotnie oznaczała [[życica|życicę]] (''Lolium'') z ''kąkolnicą/kąkolicą'' (''Agrostemma'')<ref name="kluk"/><ref name="kujawska"/>. Kąkolem i kąkolnicą zwano też inny chwast – [[Czarnuszka (roślina)|czarnuszkę]] (''Nigella'')<ref name=majewski>{{cytuj książkę|imię=Erazm |nazwisko=Majewski |tytuł=Słownik nazwisk zoologicznych i botanicznych polskich. T. II |miejsce=Warszawa |rok=1894 |strony=360 |wydawca=Nakładem autora}}</ref>.
W drugiej połowie XX wieku ustalona została jedna nazwa zwyczajowa gatunku – ''kąkol polny''<ref>{{cytuj książkę|imię=Zbigniew| nazwisko=Mirek |imię2=Halina |nazwisko2=Piękoś-Mirkowa |imię3=Adam |nazwisko3=Zając |imię4=Maria |nazwisko4=Zając |rok=2002 |tytuł=Vascular plants of Poland - a checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski |wydawca=IB PAN | strony=25 | isbn = 83-85444-83-1}}</ref><ref name=jasiewicz/><ref>{{Cytuj książkę | autor = Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński, Bogumił Pawłowski | tytuł = Rośliny polskie | wydawca = Państwowe Wydawnictwo Naukowe | miejsce = Warszawa | data = 1988 | strony=129 | isbn = 83-01-05287-2}}</ref><ref name=rutkowski>{{Cytuj książkę | autor = Lucjan Rutkowski | tytuł = Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej | wydawca = Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce = Warszawa | data = 1998 | strony = 148 | isbn = 83-01-12218-8}}</ref>.
Naukowa nazwa rodzajowa ''Agrostemma'' utworzona została przez [[Karol Linneusz|Karola Linneusza]] od [[język grecki|greckich]] słów oznaczających w przenośni „roślinę polną nadającą się na wianki” (''agros'' = pole i ''stemma'' = wianek, wieniec). Nazwa gatunkowa ''githago'' jest średniowieczną nazwą łacińską kąkolu, powstałą w wyniku złożenia łacińskiego słowa ''gith'' lub ''git'' odnoszącego się do [[Czarnuszka (roślina)|czarnuszki]] i łacińskiego przyrostka ''-ago''. Nazwa ta zainspirowana mogła być podobieństwem kształtu i barwy nasion tych roślin<ref>{{Cytuj książkę | autor = Marian Rejewski | tytuł = Pochodzenie łacińskich nazw roślin polskich | wydawca = Marian Rejewski | miejsce = Warszawa | data = 1996 | strony = 19, 77 | isbn = 83-05-12868-7}}</ref>.
Linia 116:
== Uprawa ==
Roślina jest łatwa w uprawie, może się sama rozsiewać i utrzymywać przez wiele lat w ogrodzie<ref name="murdoch"/>.
; Wymagania: Najlepiej rośnie w pełnym słońcu, w miejscach osłoniętych od wiatru, na glebach dobrze przepuszczalnych<ref name="hachette">{{Cytuj książkę | tytuł = Jednoroczne i cebulowe | wydawca = Hachette Livre Polska Sp. z o.o. | miejsce = Warszawa | data = 2004 | strony = 115 | isbn = 83-7184-368-2}}</ref>. Na glebach ubogich kwitnie obficie, a zasilanie nawozami może osłabić kwitnienie<ref name="murdoch"/>.
; Rozmnażanie: Przez wysiew nasion od marca, po ustąpieniu mrozów, w rowkach o głębokości 1 cm. Siewki się przerywa w kwietniu tak by uzyskać odstępy 15–30 cm między roślinami. Źle znoszą przesadzanie. Nasiona można wysiewać także jesienią (w październiku) do pojemników, które zimować powinny pod osłonami. Kwiaty wysiane jesienią szybciej zakwitają<ref name="murdoch"/>. Ponieważ zwłaszcza młode rośliny łatwo się pokładają warto kąkola sadzić w grupach, w których rośliny stanowią sobie wzajemnie osłonę i podporę<ref name="hachette"/>.
; Pielęgnacja: Rośliny rosnące w miejscach odsłoniętych wymagać mogą podpór, ponieważ bez nich łatwo się pokładają<ref name="hachette"/><ref name="murdoch"/>. Nie zaleca się nawożenia, natomiast wskazane jest podlewanie w okresach suszy, jednak takimi ilościami wody, by ta nie stagnowała w miejscach uprawy kąkola. W zależności od preferencji można pozwolić kąkolowi rozsiewać się samodzielnie w miejscu uprawy lub można osłaniać owoce torebkami i zbierać nasiona<ref name="murdoch"/> ewentualnie wykopywać rośliny tuż po przekwitnieniu, w celu uchronienia się przed ich rozsianiem<ref name="hachette"/>.
| |||