Żmudź: Różnice pomiędzy wersjami

[[Plik:Lopaiciai. 2007-06-12.jpg|thumbmały|leftlewo|165px|Krajobraz Żmudzi w [[Rejon retowski|rejonie retowskim]]]]

W maju 1409 z inspiracji Witolda i [[Władysław Jagiełło|Jagiełły]] na Żmudzi wybuchło ponowne powstanie, a Witold przysłał swego namiestnika [[Rumbold Wolimuntowicz|Rumbolda]]<ref>{{cytuj książkę | nazwisko = Kuczyński| imię = Stefan| tytuł =Wielka wojna z Zakonem Krzyżackim w latach 1409–1411 | wydawca = MON| miejsce = Warszawa| rok = 1955| strony =83–87}}</ref>. Po [[Bitwa pod Grunwaldem|bitwie pod Grunwaldem]] Jagiełło i Witold podpisali w 1411 roku z zakonem krzyżackim [[Pokój toruński 1411|pokój toruński]], w którym Krzyżacy zrzekli się Żmudzi na czas życia Witolda. Po jego śmierci Żmudź miała wrócić do zakonu.

Po pierwszym pokoju toruńskim, w roku 1413, mocą [[Unia horodelska|unii horodelskiej]] pomiędzy [[Korona Królestwa Polskiego|Koroną Polską]] a Litwą ustanowione zostało Księstwo Żmudzkie, które zostało włączone do Wielkiego Księstwa Litewskiego jako [[starosta|starostwo]] z zachowaniem pewnych odrębnych przywilejów. W tym samym roku Żmudź przyjęła chrzest. Starostwem żmudzkim zarządzali [[Starostowie generalni żmudzcy|starostowie]]. W konsekwencji przyjęcia chrztu w 1417 powstała [[diecezja żmudzka]] ze stolicą w [[Wornie|Miednikach]].

W 1440 roku Żmudź pod przywódcą Dowmonta, zwolennika [[Michał Bolesław Zygmuntowicz|Michajłuszki]] (syna Zygmunta Kiejstutowicza), wykazując tendencje separatystyczne, wystąpiła przeciwko Kazimierzowi Jagiellończykowi, który w 1441 roku spacyfikował buntownicze nastroje uznając jej autonomię w zakresie administracji i sądownictwa<ref name=autonazwa3>{{cytuj|autor=Maria Bogucka|tytuł=Kazimierz Jagiellończyk|miejsce=Warszawa|data=1978|s=25}}</ref><ref name="Ochmański111">{{cytuj|autor=Jerzy Ochmański|tytuł=Historia Litwy|miejsce=Wrocław|data=1982|s=111}}</ref>. Na mocy postanowienia Kazimierza Jagiellończyka Żmudź miała być traktowana na równi z województwami [[Województwo wileńskie (I Rzeczpospolita)|wileńskim]] i [[Województwo trockie|trockim]], i przestała być traktowana tylko jako starostwo żmudzkie (jakim była od 1413 r.), przywrócono jej status [[Księstwo Żmudzkie|księstwa]] (łac. ''Ducatus Samogitiae''), księciem został Kazimierz Jagiellończyk. [[Władcy Polski]] zachowali, przywrócony w 1441 roku, tytuł książąt żmudzkich (''duces Samogitiae'') do roku 1795.

[[Zygmunt II August]] nadał w 1557 r. ustawę ekonomiczną o nazwie ''Sprawa Włoczna'', na podstawie której [[Piotr Chwalczewski]] dokonał reformy określonej jako [[pomiara włóczna]].

Żmudź miała prawo delegowania do Senatu Rzeczypospolitej trzech senatorów większych (krzesłowych), którymi byli: [[Biskupi żmudzcy|biskup żmudzki]], starosta żmudzki i kasztelan żmudzki. Starosta żmudzki zajmował miejsce w Senacie między wojewodami łęczyckim a brzesko-kujawskim. Mianował go król Polski z kandydatów wybranych przez żmudzką szlachtę. Sejmiki odbywały się w [[Rosienie|Rosieniach]], na których obierano trzech posłów na Sejm i czterech deputatów do Trybunału Litewskiego (po dwóch na kadencję wileńską i ruską). Żmudź była podzielona na dwa okręgi sądowe (''repartycye'') z siedzibą w Rosieniach i [[Telsze|Telszach]] (później [[Szawle|Szawlach]]), w których mieściły się [[sąd ziemski]] i [[sąd grodzki]].

W czasie [[Powstanie listopadowe|powstania listopadowego]] miały miejsce liczne wystąpienia Żmudzinów przeciwko okupacji rosyjskiej: 26 marca 1831 powstańcy opanowali [[Rosienie]], 28 marca [[Telsze]], [[Szawle]], 2 kwietnia Janów, 7 kwietnia, rozbrajając rosyjskie garnizony i tworząc własne struktury administracji. W Rosieniach powołano Rząd Tymczasowy, na którego czele stanęli: [[Juliusz Gruszewski]], [[Józef Rymkiewicz]] i Ignacy Staniewicz. [[Ezechiel Staniewicz]] został naczelnikiem powiatu rosieńskiego.

[[Plik:ŠiauliaiChaimas Frenkelis Villa - panoramio (31).jpg|thumb|[[Szawle]]]]

[[Kategoria:HistoriaPolskie Łotwykrainy historyczne]]