Uniwersytet Lwowski: Różnice pomiędzy wersjami

 

=== Uniwersytet im. Iwana Franki (1940–1941) ===

* W styczniu 1940 dekretem Prezydium Rady Najwyższej [[Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka|Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej]] uniwersytetowi nadano nazwę ''Lwowski Państwowy Uniwersytet im. [[Iwan Franko|Iwana Franki]]'', a na uczelnię sprowadzono 45 pracowników naukowych z [[Kijów|Kijowa]] i [[Charków|Charkowa]]<ref>[[Włodzimierz Bonusiak]], ''Kto zabił profesorów lwowskich?'', Rzeszów 1989, s. 16–17.</ref><ref name=autonazwa1>[[Adam Redzik]] [http://www.lwow.com.pl/rocznik/prawo39-45.html ''Wydział Prawa Uniwersytetu Lwowskiego w latach 1939–1945''], Rocznik Lwowski 2004, Instytut Lwowski, Warszawa 2004, ISSN 1230-0829.</ref>. Wprowadzono sowiecki system organizacji, likwidując ostatecznie Wydział Teologiczny i szereg katedr w ramach istniejących wydziałów<ref>Na przykładzie organizacji Wydziału Prawa – w zarządzeniu o organizacji wydziału z dnia 3 stycznia 1940 r. przewidziano na nim sześć katedr. Zlikwidowano między innymi katedry: prawa rzymskiego, prawa kościelnego, prawa handlowego, statystyki i prawa prywatnego międzynarodowego. Zmieniono jednocześnie dziekana, powierzając to stanowisko docentowi Petrowi Niedbajło. Prodziekanem został natomiast dotychczasowy dziekan (od 5 grudnia) Wołodymyr Werhanowskyj. Adam Redzik [http://www.lwow.com.pl/rocznik/prawo39-45.html ''Wydział Prawa Uniwersytetu Lwowskiego w latach 1939–1945''], Rocznik Lwowski 2004, Instytut Lwowski, Warszawa ISSN 1230-0829.</ref>. Od 3 stycznia 1940 r. uniwersytet składał się z pięciu wydziałów: Wydziału Historycznego, Wydziału Prawa, Wydziału Filologicznego, Wydziału Fizyko-Matematycznego i Wydziału Przyrodniczego, przy czym liczba katedr była niewielka, a Wydział Historyczny prowadził tylko jeden kierunek studiów{{r|autonazwa1}}. Nauka w szkołach wyższych miała być bezpłatna<ref>Uczelnie lwowskie były w tym zakresie wyjątkiem na terenie ZSRR, gdzie w 1939 wprowadzono wysokie czesne za studia wyższe. [[Grzegorz Hryciuk]]: ''Polacy we Lwowie 1939–1944. Życie codzienne.'', Warszawa 2000, Wyd. [[Książka i Wiedza]], {{ISBN|83-05-13148-3}}, s. 132.</ref> i odbywać się w języku ukraińskim i rosyjskim, z zezwoleniem w niektórych przypadkach na wykładanie w języku polskim<ref>Grzegorz Hryciuk: ''Polacy we Lwowie 1939–1944. Życie codzienne.'', Warszawa 2000, Wyd. Książka i Wiedza, {{ISBN|83-05-13148-3}}, s. 129.</ref>{{r|autonazwa2}}. Do czerwca 1941 uniwersytet funkcjonował częściowo z przedwojenną polską kadrą naukową, niejednokrotnie pozbawioną katedr i zdegradowaną w ramach struktury Uniwersytetu<ref>Zarządzenie z 3 stycznia 1940 o organizacji Wydziału Prawa zawierało spis wszystkich etatowych pracowników naukowych wydziału, których przyjęto do pracy. Jednocześnie wydano dokument, na którym umieszczono nazwiska profesorów, docentów i asystentów Wydziału Prawa, którzy nie zostali zakwalifikowani jako pracownicy etatowi. Na liście tej znaleźli się: [[Juliusz Makarewicz (prawnik)|Juliusz Makarewicz]], [[Kamil Stefko]], [[Roman Longchamps de Bérier]], [[Ludwik Ehrlich]], [[Mieczysław Honzatko]], [[Wacław Osuchowski]], [[Maurycy Allerhand]], [[Tadeusz Bigo]], [[Wilhelm Rappé]], [[Wojciech Hejnosz]], [[Kazimierz Hoffman (prawnik)|Kazimierz Hoffman]], [[Zdzisław Thullie]], [[Józef Kokoszka]], [[Tadeusz Blumenfeld]], [[Adam Lang]], [[Adam Ostrowski (prawnik)|Adam Ostrowski]], [[Władysław Rębisz]] (już wówczas aresztowany i zamordowany przez NKWD), [[Bronisław Walaszek]], [[Franciszek Zachariasiewicz]], [[Stanisław Zarzyka]], [[Mieczysław Pojnar]], [[Józef Paszkowski (prawnik)|Józef Paszkowski]], [[Henryk Gréb]], [[Józef Giebułtowicz]], [[Eugeniusz Bautro]], [[Zbigniew Rzepka]] i [[Roman Demianowski]]. Adam Redzik [http://www.lwow.com.pl/rocznik/prawo39-45.html ''Wydział Prawa Uniwersytetu Lwowskiego w latach 1939–1945''], Rocznik Lwowski 2004, Instytut Lwowski, Warszawa ISSN 1230-0829. Profesorowie: Maurycy Allerhand i Roman Longchamps de Bérier zostali jakiś czas później przywróceni do pracy. Tamże.</ref><ref>[[Karolina Lanckorońska]], ''Wspomnienia wojenne 22 IX 1939–5 IV 1945'', Kraków: Wydawnictwo Znak, 2002, {{ISBN|83-240-0077-1}}. s. 17–59 [http://www.lwow.com.pl/karolina.html wersja elektroniczna rozdziału]. Karolina Lanckorońska, wykładowca Uniwersytetu Lwowskiego do wiosny 1940 (zagrożona aresztowaniem przez [[NKWD]] przekroczyła następnie sowiecko-niemiecką linię demarkacyjną z fałszywym paszportem) opisuje szczegółowo przebieg i mechanizm [[Sowietyzacja|sowietyzacji]] (w tym szczególnie [[Ukrainizacja|ukrainizacji]]) Uniwersytetu Lwowskiego.</ref>. Na przełomie 1939/1940 na uczelni wprowadzono nowe programy – identyczne z sowieckimi, bądź programy przejściowe<ref name="autonazwa3">Grzegorz Hryciuk: ''Polacy we Lwowie 1939–1944. Życie codzienne.'', Warszawa 2000, Wyd. Książka i Wiedza, {{ISBN|83-05-13148-3}},s. 131.</ref>. W lutym 1940 r., zgodnie z sowieckim schematem organizacji szkolnictwa wyższego, z uniwersytetu wydzielony został ostatecznie Wydział Lekarski, z którego utworzono odrębną uczelnię – Instytut Medyczny. W czerwcu 1940 na uniwersytecie było 76 katedr<ref>Powołano nowe katedry, na Wydziale Prawa: historii państwa i prawa narodów ZSRR, sowieckiego prawa państwowego, prawa kołchozowego i medycyny sądowej. W czerwcu 1940 r. na Wydziale Prawa było dziewięć katedr, z czego trzema kierowali Polacy. Wśród pozostałej kadry nauczającej, Polaków (w tym polskich Żydów) było sześciu, natomiast Ukraińców dziesięciu. Łącznie na Wydziale zatrudnionych było 25 pracowników naukowych, z czego dziewięciu było Polakami. Adam Redzik [http://www.lwow.com.pl/rocznik/prawo39-45.html ''Wydział Prawa Uniwersytetu Lwowskiego w latach 1939–1945''], Rocznik Lwowski 2004, Instytut Lwowski, Warszawa ISSN 1230-0829.</ref>. Kontynuatorem polityki ukrainizacji Uniwersytetu po 3 września 1940 r. został Heorhyj Byczenko – nowy rektor uczelni, powołany na to stanowisko po odwołaniu Marczenki{{r|autonazwa1}}.

* Sowieckie władze uczelni przeprowadziły pomiędzy 25 listopada a 2 grudnia 1939 egzaminy wstępne przy przyjmowaniu na I rok studiów, wprowadzając kryteria społeczno-polityczne („klasowe”) oraz narodowościowe<ref>Analogiczne do tzw. ''[[Punkty za pochodzenie|punktów za pochodzenie]]'' w czasach PRL.</ref>. Kryteria ograniczały dostęp do studiów Polakom, preferując Ukraińców i Żydów. Jednocześnie rektor wydawał zarządzenia, mocą których na Wydział Prawa przyjmowano osoby powiązane z administracją sowiecką lub [[NKWD]]. Jesienią 1939 i na początku 1940 z uczelni usunięto, lub sama zrezygnowała znaczna część polskich studentów<ref>„Po styczniowych ''reformach'' liczba studiujących na uniwersytecie Polaków znacznie się zmniejszyła. Studenci nie stawiali się na zajęcia, protestując w ten sposób przeciwko ukrainizacji uniwersytetu. Skutkiem tego wykreślano ich z list studentów, co stawało się przyczyną powołania do służby w [[Armia Czerwona|Armii Czerwonej]]. Należy tu podkreślić, że legitymacja studencka była przepustką do względnego spokoju, gdyż studenci nie byli powoływani do wojska.”; [[Adam Redzik]] [http://www.lwow.com.pl/rocznik/prawo39-45.html ''Wydział Prawa Uniwersytetu Lwowskiego w latach 1939–1945''], Rocznik Lwowski 2004, Instytut Lwowski, Warszawa ISSN 1230-0829.</ref>. W konsekwencji na Uniwersytecie liczba studentów w roku akademickim 1939/1940 spadła radykalnie: z 3900 po zakończeniu zapisów do 1835 w marcu 1940 roku. Analogicznie było w roku akademickim 1940/1941. Wśród studentów uniwersytetu już na przełomie 1939/40 przeważać zaczęli studenci żydowscy. W marcu 1940 r. na I roku Uniwersytetu studiowało 304 Żydów, 289 Ukraińców i 108 Polaków. Na ogółem 1835 studentów Uniwersytetu Lwowskiego w marcu 1940 studiowało 697 Żydów (37,98%), 617 Polaków (33,62%), 493 Ukraińców (26,87%), 20 Rosjan, 7 Białorusinów i 1 Czech. Na początku 1941 r. na 1617 studentów było 715 Żydów (44,21%), 540 Ukraińców (33,40%) i 362 Polaków (22,39%)<ref>[[Grzegorz Hryciuk]]: ''Polacy we Lwowie 1939–1944. Życie codzienne.'', Warszawa 2000, Wyd. [[Książka i Wiedza]], {{ISBN|83-05-13148-3}}, s. 132–133.</ref>. W roku akademickim 1940/41 zajęcia odbywały się już w całości według zasad obowiązujących na innych uniwersytetach sowieckich. Nie wszyscy jednak wykładali w języku ukraińskim, część profesorów prowadziła zajęcia po polsku. W marcu 1941 r. rektor Byczenko poinformował wykładających w języku polskim, że jeśli do września 1941 nie zaczną prowadzić zajęć w języku ukraińskim, stracą pracę<ref>[[Jan Draus]],'' Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie 1939–1944'' w: ''Historia – Społeczeństwo – Wychowanie. Księga pamiątkowa dedykowana prof. J. Miąso.'' red. [[Kalina Bartnicka]], [[Joanna Schiller-Walicka|Joanna Schiller de Schildenfeld]], Pułtusk-Warszawa 2004, {{ISBN|83-88067-94-X}}, s. 80.</ref>. ''Wbrew groźnym zapowiedziom i naciskom władz uczelni wykłady, seminaria, ćwiczenia prowadzone przez polskich nauczycieli akademickich aż do 1941 r. odbywały się po polsku. Na ogół odmowa wykładania w języku ukraińskim nie powodowała poważniejszych reperkusji. Nawet wykręcanie się od udziału w obowiązkowych kursach języka ukraińskiego nie prowadziło do „groźniejszych konsekwencji”''{{r|autonazwa3}}.