Rzeczownik: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Pan Szaman (dyskusja | edycje) Nie podano opisu zmian Znaczniki: usuwanie dużej ilości tekstu (filtr nadużyć) VisualEditor |
m Wycofano edycje użytkownika Pan Szaman (dyskusja). Autor przywróconej wersji to WTM. Znacznik: Wycofanie zmian |
||
Linia 1:
'''Rzeczownik''' – <!--określenie ''wyraz odpowiada na pytanie'' jest niepoprawne logicznie, ma charakter dydaktyczny - prosimy nie dodawać go do tekstu. Prosimy nie opierać się na podręcznikach szkolnych. Pisząc tylko o języku polskim, prosimy wyraźnie to zaznaczać - najlepiej zaś pisać w możliwie szerokim kontekście -->samodzielna [[syntaktyka (językoznawstwo)|składniowo]] i [[semantyka (językoznawstwo)|semantycznie]] odmienna [[część mowy]] nazywająca rzeczy, obiekty, miejsca, osoby, czynności, organizmy, zjawiska, pojęcia abstrakcyjne. Rzeczownik w języku polskim pełni funkcję głównie [[Podmiot (językoznawstwo)|podmiotu]] w [[zdanie|zdaniu]], może też pełnić funkcję [[dopełnienie (językoznawstwo)|dopełnienia]], [[okolicznik]]a, [[przydawka|przydawki]] lub [[orzecznik]]a. Może odmieniać się przez [[liczba (językoznawstwo)|liczby]] i [[przypadek|przypadki]], występuje w [[rodzaj gramatyczny|rodzajach]]. Odmianę rzeczowników przez przypadki określa się mianem [[Deklinacja (językoznawstwo)|deklinacji]]. Istnieje także grupa rzeczowników całkowicie nieodmiennych (np. ''atelier, kiwi, bikini, taxi, kakadu, kamikaze'' itp.). Rzeczownik tworzy związki składniowe i semantyczne z rzeczownikami (zaimkami rzeczownymi), przymiotnikami (zaimkami przymiotnymi), liczebnikami (zaimkami liczebnymi) i czasownikami lub (rzadko) przysłówkami (zaimkami przysłówkowymi).
W większości języków istnieje jakiś system klasyfikacji rzeczowników. Systemy te to zwykle system [[rodzaj gramatyczny|rodzajów]] (niewielka zamknięta liczba kategorii mająca duży wpływ na inne konstrukcje języka) lub system [[licznik (językoznawstwo)|liczników]] (duża otwarta liczba kategorii mająca ograniczony wpływ na inne konstrukcje, np. przy liczeniu) albo [[klasa nominalna|klasy]]. Większość [[języki indoeuropejskie|języków indoeuropejskich]] ma system rodzajów - od 2 ([[język włoski|włoski]], [[język francuski|francuski]], [[język hiszpański|hiszpański]]), przez 3 ([[łacina]], [[język niemiecki|niemiecki]]) do nawet 5 ([[język polski|polski]]). Języki [[język japoński|japoński]] oraz [[język chiński|chiński]] są przykładami języków z systemem liczników. Pewne zmiany zachodzące we współczesnym [[język angielski|angielskim]] można zinterpretować jako przejście od systemu rodzajów (który prawie zanikł) do systemu liczników (które odgrywają coraz większą rolę w języku).
== Język polski ==
=== Podział rzeczowników ===
W języku polskim rzeczowniki według kategorii [[desygnat]]ów przyjęło się dzielić na:
* '''abstrakcyjne''' – określają desygnaty nieuchwytne zmysłami: uczucia, spostrzeżenia, pojęcia, różnego typu uogólnienia, nazwy cech i czynności, oddzielone od konkretnego przypadku ich zaistnienia w rzeczywistości, np.: ''myśl, tęsknota, błękit, kształt'';
* '''konkretne''' – należą do nich rzeczowniki określające wszystkie zjawiska i przedmioty rozpoznawane przez człowieka przy użyciu [[zmysł]]ów, np.: ''dom, pies, cień, szum, zapach''. Rzeczowniki te można podzielić na:
** '''nieżywotne''', np.: ''kosz, piernik, szpilka''. Gramatyka do rzeczowników nieżywotnych zalicza także nazwy roślin, np.: ''żonkil, lipa'';
Linia 12 ⟶ 14:
Przynależność rzeczowników do grupy żywotnych lub nieżywotnych, osobowych i nieosobowych wpływa na ich odmianę.
Rzeczowniki można podzielić także na:
* '''[[Nazwa własna|własne]]''' – zawsze pisane wielką literą, to nazwy, imiona lub określenia konkretnych miejsc (np.: Warszawa), przedmiotów (np.: Szczerbiec), osób (np.: Jan z Kolna, Bolesław Krzywousty, Hubal), zwierząt i roślin (np.: ''dąb Bartek, krowa Mućka''), książek i publikacji (np.: ''Ludzie bezdomni, Władca pierścieni, Gazeta Polska''), organizacji, stowarzyszeń, instytucji (np.: ''Uniwersytet Warszawski, I Liceum Ogólnokształcące, Prawo i Sprawiedliwość''), zjawisk (np.: ''huragan Katrina'');
* '''[[Nazwa pospolita|pospolite]]''' – takie, które nie są nazwą własną<ref name="Bąk160">{{Cytuj książkę
| nazwisko = Bąk
| imię = Piotr
| tytuł = Gramatyka języka polskiego : zarys popularny
| data = 1995
| wydawca = Wydawnictwo "Wiedza Powszechna"
| miejsce = Warszawa
| isbn = 83-214-0923-7
| strony = 160-166 }}</ref>.
=== Liczba rzeczownika ===
Linia 18 ⟶ 32:
Nie zawsze liczba gramatyczna rzeczownika zgadza się z liczbą opisywanych jednostek. '''Rzeczowniki zbiorowe''', choć występują w liczbie pojedynczej, opisują większą liczbę przedmiotów, np.: ''zboże, młodzież, brzezina''. '''Rzeczowniki jednostkowe''' odwołują się w liczbie pojedynczej do jednego desygnatu: ''człowiek, książka''. Niektóre rzeczowniki posiadają jednocześnie znaczenie zbiorowe i jednostkowe, np.: ''ziarno'' może być rozumiane jako pojedyncze nasiono, ale też jako cały zapas ziarna.
W wyjątkowych przypadkach zdarza się, że znaczenie rzeczownika zależnie jest od liczby: ''srebro'' w liczbie pojedynczej to metal szlachetny, w liczbie mnogiej (''srebra'') to wyroby ze srebra, srebrna zastawa stołowa<ref name="Bąk160"
Przeważająca większość rzeczowników posiada zarówno liczbę pojedynczą, jak i mnogą. Jednak niektóre z nich występują tylko w liczbie mnogiej ('''[[plurale tantum|pluralia tantum]]'''), np.: ''chrzciny, sanie'', inne tylko pojedynczej ('''[[Singulare tantum|singularia tantum]]'''), np.: ''miłość'' (rozumiana jako uczucie).
| |||