Tatarzy w Polsce: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Linia 23:
Najczęściej byli to uchodźcy polityczni należący do starszyzny tatarskiej [[Złota Orda|Złotej Ordy]] i [[Półwysep Krymski|Krymu]], przyjmowani szczególnie chętnie przez księcia [[Witold Kiejstutowicz|Witolda]] i osadzani na ziemi jako ludność zobowiązana do służby wojskowej (na ogół w odrębnych [[Jazda tatarska|chorągwiach tatarskich]]). Takim zbiegiem szukającym schronienia u Witolda był chan Złotej Ordy, [[Tochtamysz]], który uciekł na Litwę przed swoim przeciwnikiem w 1395 roku. W wyniku wypraw Witolda na [[Półwysep Krymski|Krym]] na Litwie osiedlono wielu Tatarów, sojuszników i jeńców, którzy zamieszkali wokół [[Troki|Trok]] oraz nad rzeką [[Waka (rzeka)|Waką]]. W 1409 roku na Litwę uciekli z wojskiem synowie [[Tochtamysz]]a prowadzeni przez [[Dżalal ad-Din]]a, który walczył u boku Witolda pod [[Bitwa pod Grunwaldem|Grunwaldem]]. W wojnie z Krzyżakami w 1414 roku brał udział tatarski oddział [[Betsub-ułan]]a, młodszego syna [[Tochtamysz]]a. W latach 30. XV w. emigracja tatarska przeżywała swoje apogeum. Tatarzy osiedlani byli w okolicach Trok, Wilna, Kowna, Lidy, Krewy, Nowogródka i Grodna. Osadnictwo zwiększali tatarscy jeńcy wojenni, którzy przez kolejnych władców osadzani byli we wsiach tatarskich na Litwie. Ostatnie grupy emigrantów politycznych z Tatarszczyzny przybyły do Wielkiego Księstwa na początku XVI wieku.
 
Otrzymywane przez Tatarów hospodarskich, czyli pochodzących z arystokracji tatarskiej, liczne przywileje zapewniły im zachowanie pewnej autonomii i muzułmańskiej religii, rody (np. Glińscy, Szyryńscy, Barancewicze) otrzymywały herby i nadania ziemskie w zamian za służbę wojskową. Wraz ze starszyzną przybywali na Litwę tzw. Tatarzy-kozacy nie należący do rodów arystokratycznych, którzy parali się rolnictwem. Obie grupy otrzymały przywileje od Zygmunta II Augusta w latach 1561 i 1568, Stefana Batorego w 1576 roku, Zygmunta III Wazy w 1609 roku i Władysława IV w 1634 roku. Kolejną grupą społeczną byli płacący [[Podatek pogłównypodłówny|pogłównepodłówne]] tzw. Tatarzy miejscy, osiedleni na przedmieściach miast, których nie obejmowały królewskie i sejmowe przywileje. Według obliczeń historyków w XVI wieku ziemie Wielkiego Księstwa zamieszkiwało 3000-4000 Tatarów. Na przełomie XV i XVI wieku w wojsku polsko-litewskim pojawiły się pierwsze [[Rota (oddział)|roty]] tatarskie. W wyniku wojen z Moskwą część Tatarów przeniosła się do dóbr magnackich na Ukrainie.
 
W II połowie XVII i XVIII wieku szlachta tatarska w znacznym stopniu się spolonizowała, zaś Tatarzy w miastach ulegli wpływom [[Białoruś|białoruskim]]. W 1673 roku, z powodu negowania ich szlachectwa, część Tatarów polsko-litewskich przeszła na stronę armii [[sułtan]]a [[Mehmed IV|Mehmeda IV]], jednak wkrótce większość z nich wróciła na stronę polsko-litewską. W wyniku postanowień [[rozejm w Żurawnie|rozejmu w Żurawnie]] lipkowie mieli wrócić pod panowanie tureckie. Osiedli w pobliżu [[Kamieniec Podolski|Kamieńca Podolskiego]], posiłkując załogę turecką przeciw Polsce<ref>[[Kazimierz Jarochowski]], [http://zbc.uz.zgora.pl/dlibra/doccontent?id=14186 Dzieje panowania Augusta II od śmierci Jana III do chwili wstąpienia króla Karola XII na ziemię polską], Poznań 1856, s. 197.</ref>.