Kościół Ewangelicko-Reformowany w RP: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
→XVI wiek: czas |
→XVI wiek: grafika w środku zdania |
||
Linia 74:
XVI wiek był okresem największego rozkwitu [[Reformacja|Reformacji]] w [[Polska|Polsce]]. Po 1540 roku zaczęły do Polski przenikać nauki szwajcarskich reformatorów – [[Huldrych Zwingli|Huldrycha Zwingliego]] i [[Jan Kalwin|Jana Kalwina]]. Pierwsze nabożeństwo reformowane w 1550 roku odprawił [[Jakub Sylwiusz]] w [[Pińczów|Pińczowie]]. Na obszarze Rzeczypospolitej ukształtowały się 3 odrębne [[Jednota|Jednoty]]: Wielkopolska (głównie zbory [[bracia czescy|braci czeskich]]), Małopolska i Litewska (na terenie [[Wielkie Księstwo Litewskie|Wielkiego Księstwa Litewskiego]]), tworzące luźną federacją poszczególnych [[zbór|zborów]]. W [[Kraków|Krakowie]] działał prężny ośrodek humanistów kalwińskich. Szybko powstały zbory ewangelickie w dobrach magnackich, m.in.: Stadnickich, Szafrańców, Ossolińskich, Tarnowskich. Pierwszy [[synod]] protestancki odbył się w 1554 w [[Słomniki|Słomnikach]] pod Krakowem.
Początkowa współpraca z braćmi czeskimi stopniowo wygasła w wyniku oporu szlachty, niechętnej tej egalitarnej wspólnocie. W Wielkim Księstwie Litewskim rozwój kalwinizmu zapoczątkował w 1552 [[Szymon Zacjusz]] na dworze księcia [[Mikołaj Radziwiłł Czarny|Mikołaja Radziwiłła Czarnego]]. W następnym roku odbywały się nabożeństwa reformowane w pałacu książęcym w [[Wilno|Wilnie]]. Książę fundował pierwsze zbory. Inni magnaci litewscy poszli za tym przykładem. Po śmierci Mikołaja Radziwiłła Czarnego (1565), Jednota Litewska rozwijała się dalej pod protektoratem [[Mikołaj Radziwiłł Rudy|Mikołaja Radziwiłła Rudego]] (brata królowej [[Barbara Radziwiłłówna|Barbary Radziwiłłówny]]). Ten książę widział w kalwinizmie środek do usamodzielnienia [[Litwa|Litwy]] od Polski i poszerzenia swej władzy.
[[Plik:Religie w I Rz-plitej 1573.svg|thumb|328x328px|[[konfederacja warszawska (1573)|Największy zasięg kalwinizmu w Rzeczypospolitej Obojga Narodów około 1573]] {{colorbox|#b279b2}}]]
Pisarz i działacz [[Reformacja|Reformacji]] [[Jan Łaski (młodszy)|Jan Łaski]] stworzył zręby jednolitego ustroju kościelnego – synodalno-prezbiterialnego, który odpowiadał celom szlachty (synod w Książu, 1560). Od tego czasu nasiliła się walka z [[antytrynitaryzm]]em i jednocześnie współpraca z luteranami. W kwietniu 1570 na synodzie w Sandomierzu, przyjęto II Konfesję helwecką jako płaszczyznę porozumienia z innymi protestantami. W obliczu rosnącego zagrożenia ze strony [[kontrreformacja|kontrreformacji]] (tumulty w miastach, burzenie zborów, działalność jezuitów) przyjęto zasady [[konfederacja warszawska (1573)|konfederacji warszawskiej]] zawiązanej na sejmie konwokacyjnym w [[Warszawa|Warszawie]], w styczniu 1573, w celu zagwarantowania pokoju wyznaniowego i tolerancji. Konfederacja zapewniała wolność religijną wszystkim obywatelom. W 1591 w [[Wilno|Wilnie]] doszło do pogromu na wyznawcach kalwinizmu – tłum katolików spalił wtedy ich kościół, dom, przytułek i szkołę<ref>(red.) Steponas Maculevičius, Doloresa Baltrušiene, ''Znajomość z Litwą. Księga tysiąclecia. Tom pierwszy. Państwo'', Kraštotvarka, Kaunas, 1999, {{ISBN|9986-892-34-1}}, s. 39.</ref>. W 1595 skończyło się porozumienie z luteranami, które zastąpiła otwarta rywalizacja. Od tego czasu liczba wyznawców kalwinizmu o systematycznie spada.
=== XVII wiek ===
| |||