Kuc: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m Dodaję nagłówek przed Szablon:Przypisy |
dodane historyczne typy kuców |
||
Linia 5:
[[Plik:Kóngur í einn dag..jpg|thumb|250px|Stado kuców prowadzone przez jeźdźca]]
'''Kuce''' – niewielkie [[koń|konie]] o [[Wysokość w kłębie|wysokości w kłębie]] nieprzekraczającej 148 cm (149 cm przy mierzeniu konia w [[podkowa]]ch). Kuce wykazują zwykle właściwości swych dziko żyjących przodków, m.in. żywotność. Użytkowane są jako konie wszechstronne. Przy pracy odznaczają się wysoką wydajnością<ref name="haller.rasy.koni">{{cytuj książkę|autor=zob. Martin Haller|tytuł=Rasy Koni|wydawca=Oficyna Wydawnicza MULTICO|miejsce=Warszawa|data=1997|isbn=83-7073-121-X}}</ref>. W [[Europa|Europie]] i [[Ameryka Północna|Ameryce Północnej]] kuce wykorzystuje się przede wszystkim do [[jeździectwo|jazdy]] dla dzieci i młodzieży oraz [[Hipoterapia|hipoterapii]]. Poza tym, kuce pracują przy transporcie lekkich ładunków, w [[Cyrk (rozrywka)|cyrku]], w [[rekreacja|rekreacji]] jeździeckiej oraz [[Rajdy długodystansowe|rajdach konnych]].
== Historyczne typy kuców ==
Przed udomowieniem konia istniały łatwo dające się rozróżnić typy koni. Oznacza się je ogólnie przyjętymi cyframi od 1 do 4, zakłada się bowiem istnienie czterech typów pierwotnych koni. Wśród nich można wydzielić dwa typy o cechach kuców i dwa o cechach koni.<ref>{{Cytuj |autor = Marcin Haller |tytuł = Rasy koni |data = 2008 |isbn = 978-83-7073-428-2 |s = 12}}</ref>
=== Kuc typu 1 (północny) ===
Było to zwierzę średniej wielkości, mocne, dorastające do 120cm, występujące na obszarze od Europy Północnej do Wschodniej [[Azja|Azji]]. Warunki klimatyczne sprawiły, że zasiedliły także północną [[Hiszpania|Hiszpanię]], [[Irlandia|Irlandię]] i [[Azja Mniejsza|Azję Mniejszą]]. Jak wykazały wykopaliska z [[Alaska|Alaski]] i [[Teksas|Teksasu]], pochodziło ono od amerykańskie formy wyjściowej. Budowa kuców typu 1 była względnie jednolita, gdyż wskutek wędrownego trybu życia nie przystosowały się do jakiejś określonej przestrzeni życiowej. Budowa ciała kuców Północnych predestynowała je do życia w klimacie zimnym i wilgotnym, o skromnej ilości pokarmu. Mocne siekacze były ustawione tak, że umożliwiały pobieranie twardych traw i zdrewniałych łodyg, zęby trzonowe miały długie, mocne korzenie. Układ pokarmowy był przystosowany do wykorzystywania białka rodzinnego o malej wartości pokarmowej. Obszerne nozdrza umożliwiały ogrzanie wdychanego powietrza, a małe uszy i krótka trzewioczaszka nadawały głowie specyficzny wygląd, właściwy kucowi [[Kuc Exmoor|Exmoor]]. Rasę tę można uważać za przedstawiciela kuca czystego typu 1, gdyż ma wszystkie jego typowe cechy. Długa sierść miała barwę ciemnobrązową, rozjaśnioną w dole ciała, okolicach pyska i oczu. Latem sierść była gładka i krótka, zimą zaś tworzyła dwuwarstwowe futro z puchową podściółką, doskonale chroniące przed zimnem i wilgocią. Gęste, bujne i długie owłosienie stanowiło ochronę bardziej wrażliwych części ciała, np. włosy pokrywające rzep ogonowy chroniły region sromu. Silne, krótkie koniczyny o mocnych stawach i twardych, małych kopytach nosiły ciało w harmonijnym ruchu. Kuce poruszały się najczęściej energicznym [[Kłus (jeździectwo)|kłusem]], w ucieczce zaś stado biegło w zwartym szyku [[Galop (jeździectwo)|galopem]] lub szybkim kłusem.
Zachowanie zwierząt było typowe dla życia w ścisłej wspólnocie w nieprzyjaznym środowisku. Kuce te były raczej pozbawione agresji, spały i pasły się blisko siebie, co było wynikiem silnego instynktu stadnego. U współczesnego kuca jest to postrzegane jako wady: przylepność, niechęć do pozostawania samemu i odłączania się od stada.<ref>{{Cytuj |autor = Marcin Haller |tytuł = Rasy koni |data = 2008 |isbn = 978-83-7073-428-2 |s = 12-13}}</ref>
=== Kuc typu 2 ===
Wzdłuż późnonocnej granicy zasięgu koni żyły zwierzęta większe, doskonale przystosowane do zimnego klimatu. Ich występowanie w długich okresach ograniczało się do strefy pozbawionej lodu. Zdolność do radzenia sobie w trudnych warunkach sprawiła, że małe grupy kuców pozostawały wierne swojemu rejonowi. Miały one 140-170cm wysokości w kłębie, były bardziej masywne i mocniejsze, niż kuce typu 1, ale o podobnej budowie ciała. Podobnie jak tamte przystosowane do skąpego pożywienia i surowego klimatu, byty jednak mniej ruchliwe. Mimo przebywania w jednym rejonie, wyodrębniły się spośród nich różne formy: zwierzęta małe i duże, stepowe i leśne. Uzębienie kuców typu 2. było bardzo silne, zdolne do rozdrobnienia nawet zamrożonego pokarmu. Przewód pokarmowy pracował bardzo wydajnie i jeśli można tak powiedzieć, oszczędnościowo. Dobrym wykorzystywaniem paszy odznaczają się także dzisiejsze [[Koń zimnokrwisty|konie zimnokrwiste]]. Długa, nieco garbonosa głowa sprzyjała ogrzaniu-wdychanego powietrza, a wąskie nozdrza i szpary powiek dawały dobrą ochronę przed śniegiem i mrozem. Beczkowaty, długi tulów (cechy sprzyjające dobremu wykorzystaniu paszy), stroma łopatka i spadzisty zad stanowiły przystosowanie do ruchu w stępie i krótkim kłusie na niepewnym, śliskim podłożu. Owłosienie zimą było bardzo długie i gęste, choć grzywa i ogon nie były tak bujne jak u kuca północnego. Na terenie leśnym bowiem byłoby to niepotrzebne, a nawet niekorzystne. Umaszczenie było prawdopodobnie siwobrązowe lub brązowe z ciemną pręgą grzbietową i ciemnym pręgowaniem kończyn, a w zimie wyraźnie jaśniejsze lub zgoła białe. Zwierza żyły w małych grupach prowadzonych przez klacze stojące najwyżej w hierarchii. Konkurowanie o pasze i agresja przypuszczalnie nie występowały. Zwierzęta te były raczej flegmatyczne. Rozpoznawszy w porę zagrożenie, kuce wycofywały się i zamierały w bezruchu lub uciekały szybkim stępem albo kłusem. Przedstawiciele tego typu są przypuszczalnie przodkami [[Kuc jukacki|kuca jakuckiego]] i [[Highland (rasa koni)|Highland]]. [[Koń Przewalskiego]] mógł być z nim blisko spokrewniony.<ref>{{Cytuj |autor = Martin Haller |tytuł = Rasy Koni |data = 2008 |isbn = 978-83-7073-428-2 |s = 13-14}}</ref>
== Kuce w sporcie jeździeckim ==
| |||