Bazylika Najświętszej Maryi Panny Anielskiej w Dąbrowie Górniczej: Różnice pomiędzy wersjami

|zabytek = A/1623/96 z dnia 29 marca 1996

|funkcja świątyni = [[kościół parafialny]]

|miejscowość = [[Dąbrowa Górnicza]]

|adres =

== Pierwszy kościół ==

Pierwsza świątynia we wsi Stara Dąbrowa nosząca wezwanie św. Aleksandra była budowana w latach 1875-1877. W dniu 29 lipca 1875 roku, założono kamień węgielny pod budowę kościoła, którego głównym budowniczym był ks. [[Grzegorz Augustynik]]. Ceglaną jednonawową budowlę z dwiema wieżami w części frontowej wzniesiono na podstawie projektów Juliana Polcera. Budowę zakończono 4 grudnia 1877 r. Był to kościół filialny parafii pw. Świętej Trójcy w Będzinie. 18 października 1885 r. został konsekrowany przez biskupa [[Diecezja kielecka|kieleckiego]] [[Tomasz Teofil Kuliński|Tomasza Teofila Kulińskiego]]. Jest to kościół który przylega do północnej nawy obecnej bazyliki pełniący funkcję kaplicy pw. św. Aleksandra.

 

== Rozbudowa świątyni ==

Już po wybudowaniu kościoła św. Aleksandra okazało się, że jest on za ciasny. Ówczesny opiekun świątyni, ksiądz Dutkiewicz, rozpoczął starania o pozwolenie na budowę drugiego kościoła w górnej części Dąbrowy. Władze złożyły propozycję na zgodę, pod warunkiem zamiany już wybudowanego kościoła na cerkiew prawosławną. Ksiądz Dutkiewicz nie zgodził się na tak postawiony warunek, i w wyniku publicznych krytyk przez niego wygłaszanych, musiał uciekać z Dąbrowy przed władzami. Dotarł do Ameryki, skąd słał środki na budowę nowego kościoła. Ostatecznie podjęto rozbudowę kościoła św. Aleksandra, na co zgodziły się władze. Rozebrano dwie wieże w przedniej części kościoła i praktycznie wybudowano nowy kościół, połączony ze starym, zamienionym w obszerną [[kaplica|kaplicę]]. Udział w finansowaniu budowy mieli wszyscy robotnicy dąbrowscy, bowiem zakłady pracy przez kilka lat, potrącały im składkę na budowę kościoła. Kamień węgielny pod budowę kościoła założono 2 sierpnia 1898 r. Poświęcił go dziekan będziński, ksiądz Leopold Dobrzański. Wybudowany według projektu Józefa Stefana Pomian-Pomianowskiego, w stylu [[neogotyk|neogotyckim]], halowym, z poprzeczną kaplicą św. Aleksandra (dawnym kościołem). Kościół posiada układ trójnawowy z 2 dwoma transeptami, trzema wieżami w fasadzie zachodniej i dwiema bocznymi. Powstała świątynia o wymiarach: długość 68 m, szerokość 30 m, wysokość wewnątrz 30 m i wieżach. Wieża główna o wysokości 86 m z krzyżem jest dominującym elementem w krajobrazie miasta i sprawia imponujące wrażenie. Zakończona jest stalowym hełmem pokrytym blachą miedzianą. Wewnątrz wieży głównej znajduje się kilka poziomów. Najwyższym jest pomost widokowy z balkonami, z których można podziwiać przepiękną panoramę miasta. Nieco poniżej znajduje się pomost, na którym najważniejszym (dzisiaj już nie używanym) elementem, jest skrzynia z piaskiem, mająca za zadanie wyhamowanie ogromnych wag zegara w przypadku urwania się któregoś z elementów. Oryginalne ciężarki wag niestety zaginęły w niewyjaśnionych okolicznościach. Zastosowano elementy zastępcze, by zegar mógł pracować. Następnym poziomem jest pomost zegarowy. Znajduje się tutaj mechanizm, który został przywieziony z zachodniej części kraju. Jest to stary mechanizm, który po renowacji odmierza czas do dzisiaj. Poprzednio raz na tydzień za pomocą korby, trzeba było nakręcić zegar, czyli podnieść pod strop trzy ciężkie wagi. Takie jednorazowe nakręcenie wystarczało na tygodniowe działanie. Obecnie jest zastosowany nowoczesny układ elektroniczny, dbający o poprawne wskazywanie godziny. Kolejnym pomostem jest dzwonnica. Oryginalnie był tu komplet dzwonów spiżowych z 1934 r., podobno ofiarowanych przez stoczniowców z [[Gdynia|Gdyni]], jednak w wyniku działań wojennych, Niemcom udało się część dzwonów zdjąć i wywieźć. Do dzisiaj możemy słuchać jednego z nich o imieniu Stefan. Obok wiszą stalowe dzwony odlane w Hucie Bankowej w 1947 r. Całość konstrukcji dzwonnicy wykonana jest z drewnianych podpór oraz metalowych zawiesin. Wszystkie dzwony są kompletne (posiadają dusze). Następnym pomostem, jest kolejny poziom balkonowy. Tarasy widokowe są mniej więcej na 2/3 wysokości wież bocznych. Schodzimy na poziom stropu bazyliki. To typowa [[gotyk|gotycka]] konstrukcja. Elementy dachu pokrywającego budynek [[bazylika|bazyliki]] nie opierają się na kopułach, lecz na specjalnie opracowanych podporach drewnianych. Sklepienia kopuł tworzą niezależną konstrukcję, na które nie działają żadne siły nacisku przenoszone poprzez konstrukcję dachu. Na tym poziomie znajdują się również przejścia do obydwu wież bocznych. Najniższą częścią wieży głównej, jest wejście krętymi metalowymi schodami na drewniany balkon chóru.

 

 

== Łaskami słynąca figura NMP Anielskiej ==

 

== Wnętrze ==

Wnętrze tworzy niemal w całości jednolity neogotycki wystrój który tworzą ołtarze, ambona, konfesjonały o architektonicznych formach. Wielki ołtarz główny posiada bogatą dekorację malarską i rzeźbiarską. Dominantą jest obraz umieszczony pośrodku ołtarza: przedstawienie [[Trójca Święta|Trójcy Świętej]] w otoczeniu aniołów i świętych: św. Józefa i [[Święty Joachim|św. Joachima]], [[Franciszek z Asyżu|św. Franciszka]] i św. Klary oraz rzeźba cudownej figury [[Maria z Nazaretu|Maryi]] z Dzieciątkiem. Po bokach figury [[Rozalia z Palermo|św. Rozalii]] i [[Antoni Padewski|św. Antoniego z Padwy]]. Ponadto dzieło zdobią mniejsze figury archaniołów: [[Archanioł Gabriel|Gabriela]], [[Archanioł Michał|Michała]] i [[Archanioł Rafał|Rafała]].

Pierwszy wizerunek NMP Anielskiej został umieszczony w kościele w 1897 r. Był to obraz namalowany na wzór obrazu Matki Bożej z Włoszczowy. Figura, która obecnie znajduje się w ołtarzu głównym, wykonana jest z drzewa cyprysowego. Wyrzeźbiona została w 1904 r. przez Józefa Baltazara Proszowskiego. Postać Najświętszej Maryi Panny jest wysoka na 170 cm. W prawej ręce trzyma berło, na lewej małego Jezusa, który wspiera na kolanach królewskie jabłko.

W [[transept|transepcie]] znajdują się neogotyckie ołtarze:

Ołtarz św. Barbary z rzeźbami [[Święta Kinga|św. Kingi]] i św. Jadwigi; Najświętszego Serca Pana Jezusa z rzeźbami Maryi i [[Jan Ewangelista|św. Jana Ewangelisty]] i obrazem Ukrzyżowania.

== Remont ==

Kościół św. Aleksandra został odnowiony w 1910 r. przez Piotra Nizińskiego z Krakowa, prawdopodobnie według projektu [[Włodzimierz Tetmajer|Tetmajera]], dzięki środkom pochodzącym z ofiar złożonych przez oficjeli Kolei Wiedeńskiej, w oryginalnej formie, dzięki zachowanym wzorom. Kościół został gruntownie odnowiony w 1952 roku. Polichromie odnowił artysta malarz Wacław Pużyński, według oryginalnych zachowanych kartonów.

 

== [[Bazylika]] ==

Bazylika Mniejsza to kościół o specjalnych przywilejach papieskich, który przez wyjątkowe walory liturgiczne, bogate działania pastoralne oraz szczególne zasługi na gruncie historii i sztuki, posiada szczególny związek z Ojcem Świętym. Po raz pierwszy tytuł ten nadał papież [[Pius VI]] w 1783 kościołowi św. Mikołaja w [[Tolentino]]. Nazwa pochodzi od gr. βασιλικός – królewski, stoa basilike – hala królewska, oznaczających budowlę w starożytnej Grecji. Kościół pw. NMP Anielskiej w Dąbrowie Górniczej tytuł bazyliki (probazyliki) otrzymał 19 marca 1901 roku. Jest to pierwsze sanktuarium maryjne w Polsce wyróżnionym tym zaszczytnym tytułem.

 

 

Bazylika pw. Matki Bożej Anielskiej jest sanktuarium diecezji sosnowieckie]. W 1957 r. NMP Anielska została ogłoszona w imieniu Stolicy Apostolskiej przez prymasa [[Stefan Wyszyński|Stefana Wyszyńskiego]] patronką Dąbrowy Górniczej i matką całego [[Zagłębie Dąbrowskie|Zagłębia]].

== Duszpasterze ==

}}

 

{{osobny artykuł|Kalendarium Bazyliki Matki Bożej Anielskiej}}

 

== Zobacz też ==