Roman Zambrowski: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m drobne merytoryczne
m drobne redakcyjne
Linia 27:
Urodził się w zasymilowanej rodzinie żydowskiej Beniamina i Chai Krajkieman. Do 1939 występował w dokumentach pod imieniem Rachmil{{r|krol|wspo}}. Nazwisko Zambrowski jego przodkowie nosili począwszy od prapradziada Romana - Jankiela, który pochodził z miasta o tej nazwie{{r|ah1512}}. Ojciec Zambrowskiego był księgowym w manufakturze tekstylnej, ale jeszcze przed [[I wojna światowa|I wojną światową]] wyemigrował do [[Stany Zjednoczone|Stanów Zjednoczonych]], porzucając rodzinę. Przez kilka lat Zambrowski wychowywał się w domu religijnego dziadka. W dorosłym życiu zapomniał język [[jidysz]], który znał w dzieciństwie i określał się jako [[Historia Żydów w Polsce|Polak pochodzenia żydowskiego]]{{r|ah1512}}.
 
Działał w ruchu komunistycznym w [[II Rzeczpospolita|II Rzeczypospolitej]]. Od 1924 roku był członkiem [[Komunistyczny Związek Młodzieży Polski|Związku Młodzieży Komunistycznej]], 16 października 1925 roku został aresztowany przez [[Policja Polityczna|policję polityczną]], gdy w jego mieszkaniu znaleziono archiwum Komitetu Centralnego ZMK. Rok później został członkiem Komitetu Dzielnicowego ZMK [[Praga (Warszawa)|warszawskiej Pragi]]. Według relacji syna, [[Antoni Zambrowski|Antoniego Zambrowskiego]], nie współpracował z wywiadem radzieckim, a komunistów z przeszkoleniem agenturalnym traktował z rezerwą{{r|ah1512}}, do czego [[Piotr Gontarczyk]] odnosi się sceptycznie<ref>''W takim nieco „wyczyszczonym” krajobrazie autor książki zaczyna rozważać, czy jego bohater był zwerbowany przez sowieckie służby, czy nie. Nie rozstrzygniemy tej kwestii bez dokumentów wspomnianych instytucji, które nie są udostępniane. Naturalnie autor ma prawo do wątpliwości, przedstawiania różnych wersji wydarzeń, stawiania pytań. Ale pisanie, że Zambrowski mógł czuć niechęć do tych, których zwerbowali Sowieci, nie brzmi wiarygodnie. A cytowane słowa syna bohatera, jakoby Roman Zambrowski „pędził precz kogoś, kto przyznał się do współpracy z wywiadem ZSRR” (s. 90) nie brzmią nawet poważnie11. Gdyby zamiast tego w sposób pełniejszy opisano tu istotne elementy dotyczące związków Kominternu z sowieckimi służbami, rzeczywiste funkcje ludzi, z którymi się stykał bohater, albo rzetelnie opisano wspomnianą sprawę źródeł finansowania działalności KPP, czytelnik mógłby dojść do wniosku, że ustalenie, czy ktoś z sowieckich służb formalnie zwerbował Zambrowskiego czy nie, nie ma tu większego znaczenia. Bez względu na to był on płatnym sowieckim agentem.'' [[Piotr Gontarczyk]], ''Przyczynek do badań elit komunistycznych czasów PRL. Uwagi na marginesie biografii Romana Zambrowskiego'' w: ''[[Dzieje Najnowsze]]'' R. 48 z. 2 (2016), s. 177-178. [http://www.dn-ihpan.edu.pl/images/DN2016-2/10-Gontarczyk.pdf wersja elektroniczna]</ref>.
 
Od 1928 członek [[Komunistyczna Partia Polski|Komunistycznej Partii Polski]], w latach 1930–1938 członek Komitetu Centralnego Komunistycznego Związku Młodzieży Polski. Delegat na ostatni, VI zjazd KPP (1932), w latach 1929–1931 członek [[Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego|Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików)]] (WKP(b)) w okresie studiów w [[Moskwa|Moskwie]] (słuchacz [[Międzynarodowa Szkoła Leninowska|Międzynarodowej Szkoły Leninowskiej]]). W listopadzie 1931 skierowany do Polski, gdzie objął funkcję kierownika Sekretariatu Komitetu Centralnego [[Komunistyczny Związek Młodzieży Polski|Komunistycznego Związku Młodzieży Polski (KZMP)]], którą pełnił do kwietnia 1936. Dwukrotnie przebywał wówczas w Moskwie jako przedstawiciel KC KZMP przy Komitecie Wykonawczym Komunistycznej Międzynarodówki Młodzieży (od października 1932 do lipca 1933 i od lipca 1934 do maja 1935). W maju 1936 wezwany przez kierownictwo KMM stawił się w Moskwie, gdzie przedstawiono mu wiele zarzutów, na które odpowiedział na specjalnych posiedzeniach Sekretariatu KMM 2 czerwca i 5 lipca 1936, a także w obszernych wyjaśnieniach pisemnych 14 sierpnia 1936. Złożona samokrytyka okazała się skuteczna i w grudniu 1936 odesłano go do Polski do "roboty partyjnej" na szczeblu okręgowym. W konsekwencji uniknął aresztowań [[NKWD]] skierowanych od stycznia 1937 przeciw działaczom KPP w ZSRR w ramach [[Wielki terror (ZSRR)|"wielkiego terroru"]]. Od stycznia 1937 do połowy 1938 pełnił kolejno funkcje: sekretarza Komitetu Okręgowego KPP w [[Radom]]iu i [[Łódź|Łodzi]], a następnie członka egzekutywy Komitetu Warszawskiego KPP. Po rozwiązaniu KPP (1938) pracował w warsztacie ślusarskim. 26 marca 1939 aresztowany przez [[Policja Państwowa|Policję Państwową]] i decyzją administracyjną osadzony w [[Miejsce Odosobnienia w Berezie Kartuskiej|obozie w Berezie Kartuskiej]]<ref>[[Mirosław Szumiło]], ''Kariera Romana Zambrowskiego w aparacie polityczno-wychowawczym Wojska Polskiego (1943-1944), ''[[Przegląd Historyczno-Wojskowy]]'' Nr 4 (242), Warszawa 2012, ISSN 1640-6281. s. 86-87. [http://bazhum.muzhp.pl/media//files/Przeglad_Historyczno_Wojskowy/Przeglad_Historyczno_Wojskowy-r2012-t13_(64)-n4_(242)/Przeglad_Historyczno_Wojskowy-r2012-t13_(64)-n4_(242)-s85-102/Przeglad_Historyczno_Wojskowy-r2012-t13_(64)-n4_(242)-s85-102.pdf wersja elektroniczna]</ref>.