Litwa: Różnice pomiędzy wersjami

|wikisłownik = Litwa

}}

[[Plik:Dalia Grybauskaitė 2010-03-11.jpg|mały|Prezydent Litwy [[Dalia Grybauskaitė]]]]

[[Plik:Vilnius Seimas.jpg|mały|Sejm litewski w [[Wilno|Wilnie]]]]

==== Obszary chronione ====

{{osobny artykuł|Parki narodowe Litwy}}

Na Litwie jest 5 [[park narodowy|parków narodowych]] – ''Auksztocki PN'', ''Dzukijski PN'', ''Żmudzki PN'', ''Trocki Historyczny PN'' oraz ''PN Mierzei Kurońskiej'', a także 30 [[rezerwat przyrody|rezerwatów przyrody]] (parków regionalnych, m.in. łabędzie pod ochroną na jeziorze [[Żuwinty]]).

 

Jako pierwszy założony został 29 marca [[1974]] roku<ref>[http://www.anp.lt/index.php?option=com_content&task=view&id=4&Itemid=4&lang=en Aukštaitijos nacionalinis parkas – About us<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->].</ref> Auksztocki Park Narodowy, noszący przed odzyskaniem przez Litwę niepodległości nazwę Parku Narodowego Litewskiej SRR. Jego powierzchnia wynosi ok. 30 tys. ha, ponad 60% obszaru parku zajmują lasy.

 

 

=== Krainy geograficzne ===

=== Religia ===

{{osobny artykuł|Religia na Litwie}}

Religie według danych z 2010 r.<ref>[http://www.pewforum.org/2012/12/18/table-religious-composition-by-country-in-percentages/ Religious Composition by Country, in Percentages].</ref>:

* [[Kościół łaciński|Rzymskokatolicyzm]] – 83,2% (2 980 000 osób)

=== Miasta ===

{{osobny artykuł|Miasta na Litwie}}

Na Litwie są 103 miasta (po [[język litewski|litewsku]] – [[liczba pojedyncza|l.poj.]] ''miestas''; [[liczba mnoga|l.mn.]] ''miestai''). Miasto zostało zdefiniowane przez [[Sejm Republiki Litewskiej|litewski parlament]] jako obszar o zwartej zabudowie, liczący powyżej 3000 mieszkańców, gdzie dwie trzecie ludności znajduje zatrudnienie poza [[rolnictwo|rolnictwem]]. Miejscowości, które liczą poniżej 3000 mieszkańców, ale posiadają historyczne prawa miejskie, również posiadają status miasta. Najstarszym litewskim miastem jest [[Kłajpeda]], która otrzymała prawa miejskie w 1257 roku. Większość litewskich miast to miasta małe, tylko 6 liczy więcej niż 50 tys. mieszkańców, a tylko 2 więcej niż 200 tys., z kolei aż 65 ma mniej niż 10 tys. mieszkańców. Największym miastem i stolicą zarazem jest [[Wilno]], liczące ponad 500 tys. mieszkańców. Według spisu ludności z 2011, jak i zarówno z 2001 roku, w miastach żyło ok. 66,7% mieszkańców Litwy<ref name="spis2011" />.

 

[[Plik:Lietuvos aidas independence.jpg|mały|upright|Pierwsza strona litewskiej gazety „Lietuvos aidas” z 1918 przedstawiająca tekst deklaracji niepodległości Litwy]]

[[Plik:Chrzest Litwy 1387 Matejko.JPG|mały|[[Jan Matejko]], ''[[Chrzest Litwy (obraz)|Chrzest Litwy]]'', 1889]]

Pierwsza wzmianka o Litwie pochodzi z 1009 roku. Do końca XIII wieku tereny Litwy zamieszkiwały liczne plemiona, które nie tworzyły zwartego organizmu państwowego. Dopiero od XIII wieku związkom plemiennym zaczęli przewodzić książęta ([[kunigas]]i) spośród których największe znaczenie mieli [[Ryngoldowiczowie]], których najwybitniejszym przedstawicielem był [[Mendog]] (Mindaugas). Około 1235 roku, pod wpływem zagrożenia, najpierw ze strony [[Kawalerowie mieczowi|zakonu kawalerów mieczowych]] (od 1202), a następnie [[zakon krzyżacki|zakonu krzyżackiego]] (od 1237 roku), Mendog zjednoczył litewskie plemiona i skupił władze w jednym ręku. W 1251 roku pod naciskiem zakonów, Mendog przyjął chrzest, a w 1253 otrzymał od [[papież]]a koronę i [[Władcy Litwy|koronował się]] w [[Nowogródek|Nowogródku]]. Panowanie Mendoga zakończyło się gwałtownie w 1263 roku zabójstwem władcy. Po śmierci władcy Litwini odrzucili chrześcijaństwo, państwo stało się ponownie celem krucjat. Pomimo długotrwałych wojen z zakonami rycerskimi, Wielkie Księstwo Litewskie rozrastało się szybko, Litwini podbili ziemie słowiańskie stanowiące tereny obecnej Białorusi, Ukrainy i fragmenty Polski oraz Rosji. Wielkie Księstwo Litewskie stało się największym państwem w Europie.

 

 

[[Plik:LithuanianHistory-PL.svg|mały|Zmiany terytorium Litwy od XII w.]]

[[15 lipca]] [[1410]] roku pod [[Grunwald (województwo warmińsko-mazurskie)|Grunwaldem]] miała miejsce jedna z [[Bitwa pod Grunwaldem|największych bitew]] europejskiego średniowiecza, w wyniku której rozgromiona została doszczętnie prawie cała armia [[zakon krzyżacki|krzyżacka]], wspierana przez znamienitych rycerzy z całej Europy. Jest to jedno z największych zwycięstw militarnych w historii Polski i Litwy.

 

==== Święta narodowe i religijne ====

Litwa jest jedynym krajem katolickim spośród byłych republik [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]].

* [[6 stycznia]]: Trzech Króli (''Trys karaliai'')

* [[25 stycznia]]: Środek zimy (''Pusiaužiemis'')