Mesjanizm polski: Różnice pomiędzy wersjami

 

== Nurty ==

Polski mesjanizm jest szerokim i różnorodnym nurtem, którego poszczególni przedstawiciele znacząco różnili się między sobą. Historycy idei dzielą mesjanizmy według różnych kryteriów:

* mesjanizm parakletyczny ([[Józef Hoene-Wroński]], [[August Cieszkowski]]) - ma charakter filozoficzny, dążący do stworzenia [[system filozoficzny|systemu filozoficznego]], łączącego religię i filozofię. Filozofia jest sposobem zaprowadzenia Królestwa Bożego na Ziemi jako królestwa [[Duch Święty|Ducha Świętego]] ([[paraklet]]a. Mesjanistyczna filozofia miała przezwyciężać różnice między filozofią a religią, i łączyć elementy [[racjonalność|racjonalistyczne]] z duchowymi. Mesjanizmy parakletyczne miały charakter ewolucyjny, opisując zbawienie ludzkości jako dokonujące się w procesie historycznym w toku kolejnych epok{{odn|Pieróg|2002|s=538}}. Ten rodzaj mesjanizmu stara się rozumowo i filozoficznie dowieść swoich twierdzeń{{odn|Pieróg|2002|s=539}}.

* mesjanizm poetycki (mesjanizm natchnienia) ([[Juliusz Słowacki]], [[Zygmunt Krasiński]]) - był nurtem łączącym elementy obu powyższych. Przyznawał duża rolę natchnieniu i [[mistycyzm]]owi, jednak nie przeciwstawiał im ostro myśleniu racjonalistycznemu i filozofii. Natchniony poeta miał w tym nurcie pozycję uprzywilejowaną, wskazując kierunek rozwoju narodowi. Ten rodzaj mesjanizmu starał się wyrazić w natchnionej twórczości poetyckiej, wpływając na żywiołowy rozwój wielu nurtów literackich polskiego romantyzmu{{odn|Pieróg|2002|s=539}}.

 

* mesjanizmy zbiorowe - przypisujące główną rolę narodom. Ten typ mesjanizmu prezentują ''[[Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego]]'' Mickiewicza;

* mesjanizmy mieszane, w których ludzkość zbawiana jest przez wybitne jednostki i wybrane [[naród|narody]]. Ten rodzaj mesjanizmu prezentował Juliusz Słowacki, czy Adam Mickiewicz w ''[[Prelekcje paryskie|Prelekcjach paryskich]]''.

 

Filozofia Hoene-Wrońskiego, pozostająca odrębną i uboczną postacią mesjanizmu, znajdowała jednak zwolenników aż do XX w, kiedy romantyczny mesjanizm był już tylko nurtem historycznym. Do współczesnych zwolenników mesjanizmu Wrońskiego należeli [[Paulin Chomicz]], [[Czesław Jastrzębiec-Kozłowski]] i [[Jerzy Braun]], którzy powołali w dwudziestoleciu międzywojennym Instytut Mesjaniczny. Poza Polską zwolennikami Hoene-Wrońskiego był m.in. [[Francis Warrain]]. Pisma Wrońskiego czytane też były przez [[Charles Baudelaire|Charlesa Baudelaire'a]] i cesarza [[Piotr II (cesarz Brazylii)|Pedro II]]{{odn|Walicki|1986|s=31}}.

 

== Przypisy ==