Stanisław Sojczyński: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
D kuba (dyskusja | edycje)
PANDA
D kuba (dyskusja | edycje)
zamiana martwych linków na archiwum lub pdf
Linia 37:
Po upadku stolicy postanowił wrócić do Rzejowic, gdzie szybko włączył się do pracy konspiracyjnej wciągnięty przez swojego nauczyciela ze szkoły powszechnej Aleksandra Stasińskiego „Kruka”. Jesienią 1939 r. został członkiem [[Służba Zwycięstwu Polski|Służby Zwycięstwu Polski]] pod pseudonimem „Wojnar” (później używał także pseudonimów „Zbigniew” i „Warszyc”). Przystąpił wówczas do organizowania Podobwodu SZP, a następnie [[Związek Walki Zbrojnej|ZWZ]] Rzejowice, który wkrótce stał się jednym z najlepiej zorganizowanych rejonów konspiracyjnych<ref name="WPol" />. Jako sprawny organizator przyciągał wielu chętnych do podziemia<ref name=":0">{{Cytuj |autor = Igor Rakowski-Kłos |tytuł = Stanisław Sojczyński 'Warszyc' - 'żołnierz wyklęty', który popierał reformy komunistów i nie chciał powrotu II RP |czasopismo = wyborcza.pl |data = 2018-02-26 |data dostępu = 2018-03-04 |url = http://wyborcza.pl/alehistoria/7,121681,23056687,stanislaw-sojczynski-warszyc-zolnierz-wyklety-ktory.html |język = pl-PL}}</ref>. Z tego powodu jeszcze w 1939 r. porucznik Sojczyński został komendantem [[Podobwód Rzejowice AK|Podobwodu Rzejowice AK]], a od października 1942 r. pełnił także funkcję zastępcy komendanta [[Obwód Radomsko AK|Obwodu Radomsko AK]], będąc jednocześnie szefem [[Kedyw (wojsko)|Kierownictwa Dywersji (Kedywu)]] w Obwodzie. Szybko okazało się, że ma duże zdolności dowódcze. Do jego największych osiągnięć należało zaatakowanie w nocy z [[7 sierpnia|7]] na 8 sierpnia 1943 niemieckiego więzienia w Radomsku{{odn|Toborek|2007|s=24−25}}. W wyniku przeprowadzonej akcji uwolniono około 50 osób: ponad 40 Polaków i 11 Żydów<ref name=WPol>[http://wolnapolska.pl/index.php/Historia/20100330744/100-rocznica-urodzin-kpt-stanisawa-sojczyskiego-warszycaq/menu-id-174.html Wolna Polska – 100. rocznica urodzin kpt. Stanisława Sojczyńskiego „Warszyca”] {{lang|pl}} [dostęp 2011-11-14].</ref>, w tym 12 członków lub współpracowników AK<ref name=":0" />, a oddział zdołał się wycofać z miasta z minimalnymi stratami{{odn|Toborek|2007|s=41}}. Podwładni Sojczyńskiego przeprowadzili także udany zamach na szefa radomszczańskiego gestapo<ref name=":0" />. Za tę akcję porucznik Stanisław Sojczyński został odznaczony [[Order Virtuti Militari|Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari]]{{odn|Toborek|2007|s=41}}. Wkrótce utworzył pierwszy na terenie obwodu oddział partyzancki, którym dowodził do listopada 1943. W czasie [[Akcja „Burza”|akcji „Burza”]] dowodził I batalionem [[27 pułk piechoty AK|27 pułku piechoty AK]], staczając na terenie powiatu Radomsko, wchodzącego w skład Inspektoratu Częstochowskiego AK, wiele potyczek z Niemcami{{odn|Toborek|2007|s=26−27}}.
 
W styczniu 1945 r. Sojczyński otrzymał awans na stopień kapitana<ref>[http://web.archive.org/web/20110722092704/http://video.google.com/videoplay?docid=853174996018090542# ''Czy warto było tak żyć?'' – film Aliny Czerniakowskiej. czas: 12:36/41:23].</ref>. Pod koniec wojny wyrażał rozczarowanie postawą dowództwa AK, które nie zapewniało zaopatrzenia w pieniądze, odzież i broń, co powodowało dezercje i demoralizacje. Krytykował także brak jasnej strategii działania wobec Sowietów. We wrześniu 1944 r. dwóch żołnierzy z oddziału Sojczyńskiego zostało rozstrzelanych przez partyzantów Armii Ludowej, a dwa miesiące później sześciu ludzi AL i oficera służb bezpieczeństwa rozstrzelali ludzie Sojczyńskiego, którzy oskarżyli AL-owców o dopuszczanie się napadów na ludność i ostrzelanie oddziału AK. Sojczyński zawiesił do wyjaśnienia sprawy dowódcę oddziału zamieszanego w akcję. Również w listopadzie 1944. ostrzegł kpr. pchor. [[Tadeusz Różewicz|Tadeusza Różewicza]] ps. „Satyr” o tym, że został przez przełożonych oskarżony o propagowanie komunizmu. Ostrzeżony Różewicz potajemnie opuścił oddział<ref name=":0" />.
 
Dzięki zaangażowaniu w sprawy żołnierzy cieszył się dużym zaufaniem podwładnych, starał się nie ryzykować niepotrzebnie życia swoich ludzi i cywilów, ujmował się za podwładnymi przed swoimi zwierzchnikami, jednocześnie dużą wagę przywiązywał do dyscypliny, zakazywał hazardu i dyskusji politycznych, a picie alkoholu ograniczał<ref name=":0" />.
Linia 54:
 
=== Aresztowanie, proces, wyrok ===
Do aresztowania Stanisława Sojczyńskiego doszło 27 czerwca 1946 w Częstochowie. Bezpiece pomógł w tym Henryk Brzóska, który zdradził organizację i rozpoczął współpracę z MBP jako [[Osobowe źródło informacji|OZI]] „Żbik”<ref name="ND20090529" />, po tym jak został aresztowany na podstawie zeznań aresztowanego Władysława Janiaka „Wrak”<ref name=":0" />. On to wskazał dom przy ul. Wręczyckiej 11, w którym zakonspirował się „Warszyc”. Wraz z dowódcą ludzie Moczara pojmali też jego sekretarkę Halinę Pikulską „Ewunię”<ref name="ND20090529">[httphttps://starylodz.naszdziennikipn.gov.pl/index.php?dat=20090529&typ=ip&id=ip13download/84/76281/FolderwystawyoKWP.txtpdf ''Stanisław Sojczyński „Warszyc” i Konspiracyjne Wojsko Polskie'', Marek Klecel, Nasz Dziennik, Nr 125 (3446), 29-05-2009].</ref>. W chwili rozbicia w KWP działało dwóch agentów i sześciu informatorów UB<ref name=":0" />.
 
Następnego dnia MBP zatrzymało adiutanta „Warszyca”, por. Ksawerego Błasiaka „Alberta”, potem szefa wywiadu KWP, Stanisława Żelanowskiego „Nałęcza”. Dzięki przejętym archiwom KWP funkcjonariusze MBP zdołali dotrzeć do komendantów obwodów w Łodzi, Częstochowie, Łasku, Sieradzu i rozbić w dużym stopniu całą organizację<ref>[http://podziemiezbrojne.blox.pl/2006/04/Kpt-Stanislaw-Sojczynski-Warszyc-1910-8211-1947.html ''Kpt. Stanisław Sojczyński „Warszyc” (1910 – 1947)''], Żołnierze wyklęci, 13-04-2006.</ref>. Niedobitki organizacji rozpracował w ciągu kolejnych kilku tygodni [[Zygmunt Lercel]], któremu UB przygotowało dokumenty przedstawiające go jako następcę Sojczyńskiego<ref name="ah">{{Cytuj pismo | nazwisko = Czerwiński | imię = Adam | tytuł = Operacja „Lasy” | url = http://wyborcza.pl/alehistoria/1,133123,14184952,Operacja__Lasy_.html?pelna=tak| czasopismo = Ale historia | wydawca = Agora SA | wolumin = 26/2013 (76) | strony = 11−12 | język = pl | data = 2013-07-01}}</ref>.
 
Stanisław Sojczyński wraz z podkomendnymi sądzony był w procesie dowództwa KWP w dniach 9 grudnia – 17 grudnia 1946 przez [[Wojskowe sądy rejonowe (PRL)|Wojskowy Sąd Rejonowy]] w [[Łódź|Łodzi]]. Przewodniczył sędzia płk Bronisław Ochnio, oskarżali prokuratorzy mjr [[Czesław Łapiński (wojskowy)|Czesław Łapiński]] i mjr [[Kazimierz Graff]]. Zapadł wyrok śmierci na dowódcę i jego ośmiu najbliższych żołnierzy KWP<ref>[[http://web.archive.org/web/20110722092704/http://video.google.com/videoplay?docid=853174996018090542# „Czy warto było tak żyć?” – film Aliny Czerniakowskiej. czas: 36:40/41:23].</ref>.
 
Kpt. S. Sojczyńskiego i jego 5 podwładnych stracono 19 lutego 1947 w Łodzi, na 3 dni przed ogłoszeniem amnestii. Nie wiadomo, gdzie został pochowany.
Linia 70:
 
== Rodzina ==
Młodszy brat Stanisława, urodzony w 1924 Józef Sojczyński, ps. „Uchwyt”, walczył również w szeregach AK. Za dzielność odznaczony został Krzyżem Walecznych. Zginął w 1945 r.<ref>[[http://web.archive.org/web/20110722092704/http://video.google.com/videoplay?docid=853174996018090542# ''Czy warto było tak żyć?'' – film Aliny Czerniakowskiej. czas: 3:59/41:23].</ref>
 
[[Plik:Pomnik Warszyca, Częstochowa, Wręczycka.jpg|thumb|240px|Kamień pamiątkowy w Częstochowie]]