Państwo zakonu krzyżackiego: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Znacznik: Anulowanie edycji |
AndrzeiBOT (dyskusja | edycje) m Poprawiam linki wewnętrzne i wykonuje drobne zmiany typograficzne i techniczne. |
||
Linia 21:
|status_terytorium =
|zależne_od =
|głowa_terytorium =
|głowa_terytorium_opis = [[Wielcy mistrzowie zakonu krzyżackiego|wielki mistrz]] (ostatni)
|w_imieniu_tekst =
Linia 63:
'''Państwo zakonu krzyżackiego''' ({{w języku|de|Deutschordensland}} albo ''Deutschordensstaat''), pot.: '''państwo krzyżackie'''; od 1466 dodawano do nazwy człon '''w Prusach''' (niem.: ''Preußen''), od tego czasu państwo określane jest jako '''Prusy Zakonne''' lub '''Prusy Krzyżackie'''<ref>Dla odróżnienia od [[Prusy Królewskie|Prus Królewskich]].</ref> – suwerenne państwo [[Niemcy|niemieckiego]] [[Zakon krzyżacki|zakonu krzyżackiego]] założone około 1226 roku. Państwo zakonne obejmowało głównie ziemie [[Prusowie|Prusów]], a po przejęciu [[Kawalerowie mieczowi|zakonu kawalerów mieczowych]] także [[Inflanty]] ([[Łotwa|Łotwę]] i [[Estonia|Estonię]]). Zostało znacznie ograniczone i podporządkowane Królestwu Polskiemu od 1466 roku. Przestało istnieć w wyniku [[Sekularyzacja|sekularyzacji]] dokonanej przez [[Albrecht Hohenzollern (1490–1568)|Albrechta Hohenzollerna]] w 1525.
Przez cały okres istnienia państwa zakon krzyżacki podlegał bezpośrednio [[Stolica Apostolska|papiestwu]], a jako zbrojne ramię [[Święte Cesarstwo Rzymskie|Świętemu Cesarstwu Rzymskiemu]]. Wielki mistrz uznawał nad sobą władzę [[Święty
== Historia ==
Linia 69:
[[Plik:Teutonic Order Coin B ubt.jpeg|thumb|240px|Kwartnik (rekonstrukcja) – [[Awers i rewers|rewers]] z zakonnym krzyżem równoramiennym]]
[[Plik:Baltic Tribes circa 1200 ad.png|thumb|240px|[[Bałtowie|Ludy bałtyckie]] ok. 1200 roku]]
[[Plik:Grosse Wildnis.jpg|thumb|240px|Zasięg Państwa Zakonnego i obszar [[Wielka Puszcza (Prusy)|Wielkiej Puszczy]] w XIV i na początku XV wieku.]]
[[Plik:Facial Chronicle - b.06, page 085 - Battle of the Ice.jpg|thumb|240px|[[Bitwa na jeziorze Pejpus]] w 1242 roku]]
[[Plik:Innocenty IV poleca dominikanom krakowskim glosic krucjate do Prus i Liwonii.jpg|thumb|240px|Papież [[Innocenty IV]] poleca dominikanom krakowskim głosić krucjatę do Prus i Liwonii dla wspomożenia zakonu krzyżackiego, dokument z 24 września 1243 roku]]
Linia 77:
=== Przybycie na ziemię chełmińską ===
Na początku XIII wieku, w latach 1222–1223 książęta: [[Władysław Odonic]] (Wielkopolska), [[Konrad I mazowiecki|Konrad mazowiecki]], [[
W 1226 r. książę [[Mazowsze|mazowiecki]] Konrad zaprosił za namową [[Jadwiga Śląska|Jadwigi Śląskiej]] zakon na swoje ziemie, przyznając mu w 1228 r. w dzierżawę [[ziemia chełmińska|ziemię chełmińską]] oraz [[ziemia michałowska|ziemię michałowską]]. Pomimo tego Konrad zachował całość swoich prerogatyw książęcych. Ziemia chełmińska i michałowska miała stanowić dla zakonu bazę do rozpoczęcia walk z plemionami [[Prusowie|Prusów]], które zagrażały północnym rubieżom Mazowsza. Jednocześnie zakon jako wykrystalizowana już organizacja rycerska niezależna od biskupa pruskiego Chrystiana stanowił dla tego ostatniego poważną konkurencję. Późniejsze porozumienia Chrystiana z Krzyżakami nie oznaczały poddania się tych ostatnich jego woli. Wręcz przeciwnie, zakon z pomocą zwłaszcza legata papieskiego [[Wilhelm z Modeny|Wilhelma z Modeny]] podważał stanowisko biskupa pruskiego, aż w końcu udało mu się przejąć kontrolę nad misją w Prusach, Chrystianowi pozostawiając tylko jedno z trzech biskupstw utworzonych na terenie Prus, które miał sobie wybrać (czego nie zdążył już zrobić, gdyż nagle zmarł).
Linia 121:
</blockquote>
W 1308 król [[Władysław I Łokietek|Władysław Łokietek]] wezwał na pomoc Krzyżaków w celu odparcia ataku Brandenburczyków na Pomorze Gdańskie. Ci pomocy udzielili ale Pomorza i Gdańska nie opuścili. Po wymordowaniu polskiej załogi i rzezi w mieście zajęli także kolejne grody pomorskie i odkupili od Brandenburczyków prawa do Pomorza<ref>Kazimierz Jasiński, Historia Gdańska t. I, s. 324.</ref>.
{{Osobny artykuł|Rzeź gdańska}}
W związku z tym król w 1319 interweniował u papieża. Proces sprawie zagarnięcia Pomorza odbył się w Brześciu oraz Inowrocławiu, i zakończył się 10 lutego 1321<ref>[http://stary.naszdziennik.pl/index.php?typ=kl&dat=20090210&id=kl99.txt Kalendarium 10 lutego].</ref> wyrokiem który nakazywał zakonowi krzyżackiemu zwrot Pomorza i zapłatę 30 000 [[Grzywna (jednostka miar)|grzywien]] królowi polskiemu. Krzyżacy złożyli apelację i sprawa uległa zawieszeniu<ref>Praca zbiorowa, ''Polska w rozwoju dziejowym''. Warszawa 1966, s. 374.</ref>.
Wkrótce zakon sprzymierzył się z księciem [[Jan Luksemburski|Janem Luksemburskim]] oraz władcą Meklemburgii i w 1327 r. zaatakował Kujawy oraz Wielkopolskę, przeprowadzając wiele łupieżczych najazdów, terroryzując mieszkańców, paląc wsie i mordując ludność. Wtedy stoczono w 1331 r. nierozstrzygniętą [[Bitwa pod Płowcami|bitwę pod Płowcami]], która mimo że nie zmusiła zakonu do oddania Pomorza, obaliła mit, o niezwyciężonych Krzyżakach. W trakcie kampanii w 1331 roku atakujące od południa wojska Jana Luksemburskiego nie zdołały zdobyć Poznania i zawróciły z powrotem do Czech. W 1345 r. najechali i złupili katedrę w Poznaniu.
Linia 209:
|uwagi =
}}
== Prusy Zakonne ==
Na mocy postanowień [[Pokój toruński 1466|pokoju toruńskiego z 1466 roku]] zakon krzyżacki oddał Polsce [[Pomorze Gdańskie]], [[Ziemia chełmińska|ziemię chełmińską]] i [[Ziemia michałowska|michałowską]], a także [[Warmia|Warmię]] i stolicę [[Malbork]], które nazwano [[Prusy Królewskie|Prusami Królewskimi]], a pozostałe pod władzą krzyżacką ziemie określano odtąd jako Prusy Zakonne. Tereny te ''na ziemi pruskiej'' były [[Lenno|lennem]] króla Polski. Nową stolicą państwa został [[Kaliningrad|Królewiec]]. Władzę zwierzchnią [[Korona Królestwa Polskiego|Korony Królestwa Polskiego]] nad tym terytorium potwierdzała seria [[Hołd lenny|hołdów]] pruskich składanych [[Władcy Polski|królom Polski]].
Linia 219 ⟶ 218:
=== [[Hołdy pruskie 1469–1641|Hołdy pruskie 1469–1493]] ===
[[Plik:Deutscher Orden 1466.png|thumb|300px|Państwo zakonu krzyżackiego w Prusach (lenno Polski) i (suwerenne) państwo zakonu krzyżackiego w Inflantach (zobacz także [[Konfederacja Inflancka]]) po roku 1466]]
* 1 grudnia 1469 na [[Sejm Królestwa Polskiego|sejmie]] w [[Piotrków Trybunalski|Piotrkowie]] [[wielcy mistrzowie zakonu krzyżackiego|wielki mistrz]] [[Henryk Reuss von Plauen|Henryk VI Reuss von Plauen]] złożył hołd lenny [[Kazimierz IV Jagiellończyk|Kazimierzowi IV Jagiellończykowi]].
* 20 listopada 1470 na [[Sejm Królestwa Polskiego|sejmie]] w [[Piotrków Trybunalski|Piotrkowie]] [[wielcy mistrzowie zakonu krzyżackiego|wielki mistrz]] [[Henryk Reffle von Richtenberg|Henryk VII Reffle von Richtenberg]] złożył hołd lenny [[Kazimierz IV Jagiellończyk|Kazimierzowi IV Jagiellończykowi]].
* 9 października 1479 w [[Nowy Korczyn|Nowym Mieście Korczynie]] [[wielcy mistrzowie zakonu krzyżackiego|wielki mistrz]] [[Martin Truchsess von Wetzhausen|Martin Truchsetz von Wetzhausen]] złożył hołd lenny [[Kazimierz IV Jagiellończyk|Kazimierzowi IV Jagiellończykowi]].
* 18 listopada 1489 w [[Radom]]iu wielki mistrz [[Johann von Tieffen]] złożył hołd lenny królowi [[Kazimierz IV Jagiellończyk|Kazimierzowi IV Jagiellończykowi]].
| |||