Komunikacja interpersonalna: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Nie podano opisu zmian |
jest to następny etap opisu. Będę dalej edytował |
||
Linia 22:
== Bariery komunikacyjne ==
Osiągnięcie porozumienia wymaga dobrej woli z obu stron. Poniżej podano błedy najczęściej popełniane prze mówiącego oraz słuchacza.
Nader często zdarza się, że nadawca – z reguły nieświadomie – stwarza bariery utrudniające zrozumienie jego intencji. Bariery te dają się uszeregować w ten sposób, że tworzą skrótowiec WOJAK. Skrótowiec teni daje się rozszyfrować w następujący sposób:
1. Wieloznaczność komunikatów
2. Osobista perspektywa
3. Język
a) żargon
b) brak precyzji (myślenie)
c) odmiana społeczna
4. Asynchronizm przekazów
5. Komunikaty
= Wieloznaczność wypowiedzi =
Wystarczy przytoczyć chociażby stwierdzenie ''Hela ma parę'', aby uświadomić sobie, że może ono oznaczać, iż Hela ma z kim iść na wesele lub też, iż jest ona wyjątkowo silna i wytrzymała. Dotyczy to nie tylko języka potocznego, lecz także naukowego mimo wysiłków, aby uczynić go możliwie jednoznacznym.
= Osobista perspektywa =
Jedną z podstawowych przyczyn braku osiągania porozumienia, czy też w ogóle niemożności zrozumienia się jest '''uznawanie własnego punktu widzenia za powszechnie obowiązujący''' lub wręcz jedynie słuszny. Oznacza to, że nie potrafimy zaakceptować odmiennych poglądów i prowadząc z kimś dyskusję silnym negatywnym emocjom. Emocje te powodują, że schodzimy na niższy poziom orientacji (por. Obuchowski, 1985).
'''Język '''
Język ma charakter figuratywny. Znajduje to odzwierciedlenie w tzw. idiomach, czyli utartych zwrotach, przyjętych w danym języku.na przykład stwierdzenia "Wanna się przelewa" lub Problemy w skutecznym posługiwaniu się językiem wynikają ponadto z faktu, że większość naszych wypowiedzi ma charakter figuratywny (por. Jaspers, 1990; Lakoff i Johnson, 1988). Już Nitzche mówił, iż „Język jest pełen zwiędłych metafor”. Wymaga to od mówcy-słuchacza dobrej orientacji w przedmiocie rozmowy, a także pewnego doświadczenia życiowego. Nie dziwi więc, że dzieci często mają trudności w prawidłowym interpretowaniu wypowiedzi osób dorosłych. Teresa Kłys-Wojtasińska (1981). Dotyczy to również znaczenia powszechnie używanych wyrazów. Można się na przykład dowiedzieć, że ''antyk to jest ciocia'', gdyż „Mama mówi, że ciocia to prawdziwy antyk” (
Na przykład przysłowie ''Darowanemu koniowi nie zagląda się w zęby'' wyjaśniały: „Bo może ugryźć”, lub „Bo ma brudne zęby”, „Trzeba patrzeć na nogi a nie zęby, bo może ruszyć” zaś ''Spiesz się powoli''” jako „Że nie powinno się chodzić szybko, lecz powoli”, „Biegnij powoli”, lub wręcz „Nie należy przebiegać przez ulicę”.
==== Asynchronizm przekazów ====
Chodzi tu o jakże częste zjawisko rozmijania się wypowiedzi i intencji rozmówców. Znajduje to odzwierciedlenie w braku zgodności między tym, co dana osoba mówi, a przekazami niejęzykowymi. Inaczej rzecz ujmując, zachodzi tu niespójność między treścią słów a językiem ciała, który zdradza rzeczywiste intencje mówiącego. Z pewnością nie uwierzymy zapewnieniom kogoś, kto będzie twierdził, że bardzo nas lubi zaciskając przy tym zęby i patrząc na nas spode łba.
==== Komunikaty ====
Jednakże nawet najbardziej intensywne wsłuchiwanie się w wypowiedzi mówiącego nie zda się na wiele, jeśli przekazywane przez niego komunikaty nie są formułowane poprawnie. Wśród owych błędnych przekazów wyróżnić można komunikaty:
1. '''S'''przeczne
2. '''A'''gresywne
3. '''R'''ównoległe
4. '''N'''ieinformacyjne
5. ''' A'''mbiwalentne
Tworzy to równie łatwy do zapamiętania skrótowiec (akronim) SARNA.
Zdarza się także, iż trudności w zrozumieniu mówiącego nie wynikają z braku jego umiejętności, lecz ma on na celu przesłonięcie właściwego znaczenia danego stwierdzenia. Daje się to zaobserwować zwłaszcza w języku polityków. Większość z nas wszakże dąży do skutecznego porozumienia się z rozmówcą, dlatego warto dokładniej opisać wymienione wyżej komunikaty.
1. Komunikaty sprzeczne wywierają szczególnie negatywny wpływ na odbiorcę.
Dotyczy to zwłaszcza przekazu, w którym zawarta jest wewnętrzna sprzeczność. Trudno na przykład spełnić prośbę kogoś, kto mówi: ''Bądź bardziej spontaniczny'', gdyż spontaniczność stanowi wynik psychicznego stanu danej osoby i nie można jej sobie nakazać.
''2. '' Komunikaty agresywne również stanowią niezawodny sposób zniechęcenia do siebie naszego słuchacza. Może to być agresja przekazywana bezpośrednio, na przykład: ''Ty idioto, znowu wszystko poplątałeś''. Istnieją wszakże bardziej subtelne sposoby przejawiania agresji. Służą temu komunikaty zaczynające się od słów: ''Ty to zawsze..., jak można...'' itp. Po wypowiedzeniu pierwszego z podanych wstępów mówiący dodaje; ''się spóźniasz, upierasz się przy swoim'' lub ''wiesz najlepiej''. Zaś drugie w podanych stwierdzeń umożliwia wyrażenie zdumienia, iż można; ''być tak naiwnym, roztargnionym'' albo wręcz ''głupim.''
3. Komunikaty równoległe pojawiają się w sytuacji, gdy rozmówcy prowadzą rozmowę, w trakcie której każda ze stron mówi swoje nie zwracając zupełnie uwagi na wypowiedzi, a w konsekwencji i odczucia, partnera. Wiąże się to z błędnym sposobem przekazywania komunikatów, który w praktyce uniemożliwia wzajemne zrozumienie. W rezultacie czego każdy z nich mówi o czyś zupełnie innym, chociaż wydawałoby się, że rozmawiają na ten sam temat.
Typowy przykład to „rozmowa” matki z synem, w trakcie której matka wielokrotnie wskazuje na konieczność zabrania się do lekcji, a jej dziecko opowiada o wspaniałym filmie, który właśnie nadawany jest w telewizji .
4. Komunikaty nieinformacyjne to takie, w których praktycznie nie zawarto żadnej istotnej informacji. Jak już wspominałem, przodują w tym politycy, jednakże środki masowego przekazu także nie pozostają w tyle. Za przykład służyć może „informacja” podawana wielokrotnie w kilku stacjach telewizyjnych pod koniec dnia wyborów: ''Właśnie zakończono głosowanie, a komisje wyborcze liczą głosy oddane na poszczególnych kandydatów.'' Równie „odkrywczy” charakter mają informacje, iż w zimie spadł śnieg i zrobiło się ślisko na drogach.
Inny typ przekazów nieinformacyjnych powstaje w wyniku mieszania kilku wątków. Zwłaszcza małe dzieci przejawiają skłonność do mówienia o kilku rzeczach na raz, gdy usiłują przekazać nam wrażenia związane ze szczególnie ekscytującym zdarzeniem: ''Poszliśmy do ZOO. Oglądaliśmy małpy, kupiliśmy lody, a ten lew tak strasznie ryczał. A Ania poplamiła sukienkę, itd.''
5. Komunikaty ambiwalentne pojawiają się wówczas, gdy mówiący nie potrafi wyrazić swoich potrzeb lub uczuć w sposób bezpośredni. Dlatego zamiast powiedzieć „Bardziej dbasz o dom niż o rodzinę” mąż stwierdza: ''Te podłogi są tak wyfroterowane, że można się na nich poślizgnąć''. A ponieważ nie wyraża swych prawdziwych odczuć, jedynym możliwym efektem może być to, że żona poczuje się zwolniona z nadmiernej dbałości o czystość mieszkania. Przy czym nadal nie będzie okazywać zainteresowania mężem, lecz może zwiększyć swą skłonność do dokonywania licznych zakupów.
Sytuację komplikują również pojawiające się okresowo tendencje do nadużywania modnych terminów. Swego czasu wszystko wykonywano „w temacie”, obecnie zaś większość wydarzeń artystycznych nabrało charakteru „kultowego”. Mamy bowiem kultowe, filmy, książki, a nawet piosenki.
= Bariery w odbiorze =
Poziom umiejętności odbiorcy także nader często utrudnia skuteczne porozumiewanie się. Błędy, które najczęściej popełniamy w odbiorze skierowanych do nas wypowiedzi także można przedstawić w formie skrótowca. Jest to SFINKS, skrótowiec ten powstał z pierwszych liter następujących określeń:
1. '''S'''łuch fonematyczny
2. '''F'''iltrowanie
3. '''I'''nterpretacja
4. '''N'''ieuwaga
5. '''K'''rytycyzm
6. '''S'''kojarzenia
==== Słuch fonematyczny ====
D'''źwięki''' z naszego otoczenia '''odbieramy filtrując je zgodnie z regułami naszego ojczystego języka'''. Stąd kogut angielski nie pije „kukuryku” lecz „kukuldudu”. Po prostu Anglicy tak to odbierają. Ważną funkcją słuchu fonematycznego jest tez segmentacja wypowiedzi, czyli wyodrębnianiu mniejszych elementów (sylab i wyrazów) w ciągu słownym. Wielu ludzi nie uświadamia sobie bowiem, że '''nie wypowiadamy poszczególnych wyrazów, lecz nieprzerwany ciąg dźwięków''', które dzielimy lub łączymy w określone całości. Umożliwia to odmienną od zamierzonej interpretację intencji nadawcy, co prowadzi do wielu często nie uświadamianych sobie przez obie strony nieporozumień. Ilustruje to następujący przykład podany przez znanego angielskiego matematyka i pisarza, Lewisa Carrola w książeczce ''Alicja w krainie czarów'': ”O, widać ''maszty''! A morał z tego: "Im mniej ''masz ty'', tym więcej mam ja". powiedział.
==== Filtrowanie ====
Tego typu nieporozumienia występują znacznie częściej w przebiegu naszych codziennych interakcji, niż to się zakłada. W przeciwnym razie zbędni byliby psychoterapeuci, którzy wyjaśniają zwaśnionym współmałżonkom rzeczywiste intencje ich partnera. Błędne odczytywanie intencji drugiej osoby prowadzi do wielu nieporozumień. Zazwyczaj zapominamy bowiem, że '''słuchacz interpretuje odbierane''' przez niego '''wypowiedzi przez pryzmat swych upodobań i uprzedzeń'''. Stanowi to swoisty filtr emocjonalny, który decyduje o nadawaniu swoistego znaczenia nawet niewinnym stwierdzeniom.
=== '''Interpretacja wypowiedzi''' ===
Efektywne słuchanie wymaga nie tylko znajomości reguł językowych, lecz także wiedzy o otaczającej nas rzeczywistości oraz doświadczenia, które nabywamy w różnego typu interakcjach z innymi ludźmi. W związku z powyższym wprowadzono pojęcie kompetencji komunikacyjnej, które uwypukla znaczenie czynników społecznych w porozumiewaniu się. Termin ten wskazuje na fakt, że dla sprawnego porozumiewania nie wystarcza zdolność do konstruowania poprawnych gramatycznie wypowiedzi, co bywa określane mianem '''kompetencji językowej'''. Konieczna jest tu również znajomość reguł używania tych wypowiedzi w określonych sytuacjach. W czym bardzo pomocne jest znajomość reguł społecznych i kulturowych. Jednakże – przynajmniej w moim rozumieniu - '''kompetencja komunikacyjna''' to nie tylko '''wiedza o języku''' połączona z '''umiejętnością odpowiedniego jej wykorzystywania w różnego typu sytuacjach,''' lecz także '''znajomość kodów niejęzykowych'''. Jak wskazywałem w rozdziale I, kody te warunkują prawidłowe zrozumienie intencji mówiącego.
'''Nieuwaga'''
W trakcie słuchania innych zachodzą '''naturalne wahnięcia uwagi i przesłyszenia'''. Często również uwagę naszą rozpraszają inne – ciekawsze zjawiska – jakie mamy okazję zaobserwować. Może to być nadmierny hałas, co zmusza nas do uzupełniania odbieranych wypowiedzi. W teorii informacji określa się to mianem szumu.
==== Krytycyzm ====
Nadmierny krytycyzm wobec mówiącego powoduje, ze w ogóle nie chcemy go słuchać. Ma to miejsce zwłaszcza wtedy, gdy '''uznamy go za osobę niewiarygodną lub też mało interesującą''', czego najlepszym przykładem są dyskusje toczone w telewizji przez polityków różnych opcji.
==== Skojarzenia ====
Następnym czynnikiem skutecznie utrudniającym słuchanie mówiącego są skojarzenia, jakie przychodzą nam do głowy w związku z wypowiadanymi słowami. Powoduje to błądzenie myślami wokół przyjemnych lub też szczególnie bolesnych spraw. Niezależnie jednak od rodzaju emocji, jakie w nas to wywołuje, przestajemy słuchać nadawcy, co zmusza nas do dokonywania wspomnianych wyżej uzupełnień.
:
== Rodzaje słuchania ==
: 1'''.''' słuchanie aktywne
:
:2. słuchanie pasywne
: 3'''.''' słuchanie empatyczne – słuchanie z nastawieniem na zrozumienie emocji rozmówcy
== Przypisy ==
Linia 77 ⟶ 146:
Kaczmarek, L. (1988). ''Nasze dziecko uczy się mowy''. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie.
Lyons, J. (1984). ''Semantyka I''. Warszawa: PWN.
| |||