Tadeusz Hołówko: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Lowdown (dyskusja | edycje)
poprawa linków
Lowdown (dyskusja | edycje)
poprawa linków
Linia 36:
Został zamordowany na dzień przed planowanym odjazdem z pobytu wypoczynkowego w [[Truskawiec|Truskawcu]], w sobotę 29 sierpnia 1931 ok. godz. 20:30 w pokoju pensjonatu [[Bazylianki|sióstr bazylianek]]. Zbrodni dokonało dwóch sprawców, którzy zbiegli z miejsca jej dokonania<ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Poseł Tadeusz Hołówko zamordowany. Pierwsze wieści / Szczegóły zbrodni | czasopismo = [[Gazeta Lwowska (1810–1939)|Gazeta Lwowska]] | strony = 2 | data = Nr 200 z 1 września 1931 | url = http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/plain-content?id=43301}}</ref>. Ciało Tadeusza Hołówki zostało sześciokrotnie ugodzone pociskami z broni krótkiej<ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Poseł Tadeusz Hołówko zamordowany. Co wykazała sekcja zwłok | czasopismo = [[Gazeta Lwowska (1810–1939)|Gazeta Lwowska]] | strony = 2 | data = Nr 200 z 1 września 1931 | url = http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/plain-content?id=43301}}</ref>. Śmierć Hołówki wywołała szok społeczny<ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Szatański czyn | czasopismo = [[Gazeta Lwowska (1810–1939)|Gazeta Lwowska]] | strony = 1 | data = Nr 200 z 1 września 1931 | url = http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/plain-content?id=43301}}</ref>, została potępiona przez społeczności polską i ukraińską i odbiła się echem za granicą<ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Poseł Tadeusz Hołówko zamordowany. Odgłosy w Genewie i Berlinie | czasopismo = [[Gazeta Lwowska (1810–1939)|Gazeta Lwowska]] | strony = 2 | data = Nr 200 z 1 września 1931 | url = http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/plain-content?id=43301}}</ref><ref>{{Cytuj pismo | tytuł = „Times” o zbrodni w Truskawcu | czasopismo = [[Gazeta Lwowska (1810–1939)|Gazeta Lwowska]] | strony = 3 | data = Nr 201 z 2 września 1931 | url = http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/plain-content?id=43302}}</ref>. Eksportacja zwłok Tadeusza Hołówki z Truskawca odbyła się przy udziale licznej miejscowej ludności<ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Eksportacja zwłok ś. p. Tadeusza Hołówki | czasopismo = [[Gazeta Lwowska (1810–1939)|Gazeta Lwowska]] | strony = 2 | data = Nr 201 z 2 września 1931 | url = http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/plain-content?id=43302}}</ref>. Po przewiezieniu ciała ze Lwowa do Warszawy, 1 września 1931 Tadeusz Hołówko został pochowany na [[Cmentarz ewangelicko-reformowany w Warszawie|cmentarzu ewangelicko-reformowanym w Warszawie]]<ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Pogrzeb ś. p. Tadeusza Hołówki | czasopismo = [[Gazeta Lwowska (1810–1939)|Gazeta Lwowska]] | strony = 3 | data = Nr 202 z 3 września 1931 | url = http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/plain-content?id=43304}}</ref>.
 
Sprawcami morderstwa okazali się nacjonaliści ukraińscy [[Dmytro Danyłyszyn]] i [[Wasyl Biłas]] z [[Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów|OUN]], straceni w grudniu 1932 wyrokiem Sądu Doraźnego w związku z napadem na pocztę w Gródku Jagiellońskim (wobec nich sprawę umorzono w procesie w 1933)<ref name="NC1932-277">{{Cytuj pismo | tytuł = Sąd nad tajną bojówką. Sprawa o zabójstwo posła Hołówki | czasopismo = [[Nowiny Codzienne (Warszawa)|Nowiny Codzienne]] | wolumin = Nr 277 | strony = 5 | data = 20 września 1933 | url = http://ebuw.uw.edu.pl/publication/10461}}</ref>. Decyzję o zamachu podjęło trzech ludzi: [[Iwan Gabrusewycz]], [[Roman Szuchewycz]] i [[Zenon Kossak]]<ref>[[Grzegorz Motyka (historyk)|Grzegorz Motyka]], ''Ukraińska partyzantka 1942-1960'', Warszawa 2006, Wyd. Instytut Studiów Politycznych PAN, [[Oficyna Wydawnicza „Rytm”]], {{ISBN|83-88490-58-3}} (ISP PAN), {{ISBN|83-7399-163-8}} (RYTM), {{ISBN|978-83-88490-58-3}}, s. 58.</ref>. Proces w sprawie zabójstwa Tadeusza Hołówki toczył się przed sądem w [[Sambor (miasto)|Samborze]]<ref>{{Cytuj pismo | tytuł = proces o zabójstwo ś. p. Hołówki | czasopismo = [[Express Ilustrowany]] | strony = 1 | data = Nr 262 z 21 września 1933 | url = http://bc.wimbp.lodz.pl/dlibra/docmetadata?id=31830}}</ref><ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Proces w Sanoku | czasopismo = [[Gazeta Wągrowiecka]] | strony = 1 | data = Nr 219 z 22 września 1933 | url = http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/plain-content?id=244244}}</ref>. Na ławie oskarżonych w procesie o zabójstwo posła Hołówki w 1933, zasiedli także Aleksander Bunij (służący w pensjonacie, w którym zamieszkał Hołówko), Mikoła Motyka (uczeń pośredniczący w przekazywaniu informacji pomiędzy Bunijem a sprawcami), Roman Baranowski (mający dostarczyć pistolet; w 1932 Baranowskiego oskarżono o zabójstwo podkomisarza Policji Państwowej, [[Emilian Czechowski|Emiliana Czechowskiego]]), Michał Hnatow (komendant rejonowy OUN, zbiegł za granicę)<ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Sąd nad tajną bojówką. Sprawa o zabójstwo posła Hołówki | czasopismo = [[Nowiny Codzienne (Warszawa)|Nowiny Codzienne]] | wolumin = Nr 277 | strony = 5 | data = 20 września 1933 | url = http://ebuw.uw.edu.pl/publication/10461}}</ref><ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Tajemnicze ukraińskich bojówek. Podwójna służba Baranowskiego na usługach O. U. N. i policji | czasopismo = [[Nowiny Codzienne (Warszawa)|Nowiny Codzienne]] | wolumin = Nr 278 | strony = 5 | data = 21 września 1933 | url = http://ebuw.uw.edu.pl/publication/10462}}</ref><ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Na widowni. Proces przeciw mordercom ś. p. Hołówki | czasopismo = [[Wołyń (tygodnik)|Wołyń]] | wolumin = Nr 33 | strony = 4 | data = 4 maja 1933 | url = http://ebuw.uw.edu.pl/publication/267114}}</ref>.
 
[[Timothy Snyder]] uważa okoliczności zabójstwa i sprawców za niejasne<ref>''Sądzeni za tę zbrodnię ukraińscy nacjonaliści twierdzili,że o obecności Hołówki w okolicy dowiedzieli się przypadkiem, a ponieważ uważali go za ciemiężyciela Ukraińców, pod wpływem nagłego impulsu postanowili go zabić. Ta historyjka była fałszywa po części, lub w całości. Jeśli pominąć [[Henryk Józewski|Józewskiego]], Hołówko był najważniejszym orędownikiem zbliżenia z Ukraińcami w Polsce. Jeżeli za morderstwem istotnie stali ukraińscy nacjonaliści, ich motywem było usunięcie kłopotliwego człowieka, którego polityka osłabiała ukraiński sprzeciw wobec polskich rządów. Istnieją jednak powody, by wątpić, czy kierownictwo [[Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów|OUN]] zamierzało zabić Hołówkę. Przywódcy emigracyjni byli zaskoczeni wieścią o jego śmierci i przypuszczali wręcz, że zamachu dokonano z inspiracji Sowietów. Moment zabójstwa wybrano wyjątkowo niefortunnie: tuż przed konferencją [[Liga Narodów|Ligi Narodów]], która miała rozpatrzeć skargi Ukraińców dotyczące [[Pacyfikacja Małopolski Wschodniej|pacyfikacji przeprowadzonych przez Polskę]] w [[Galicja Wschodnia|Galicji]]. Ukraińscy nacjonaliści poświęcili sporo czasu i pieniędzy na międzynarodową kampanię przedstawiającą ich jako niewinne ofiary polskiej agresji. Zabicie dążącej do porozumienia i znanej w Europie postaci bezpośrednio przed rozpatrzeniem protestów w ogóle nie miało sensu. Potajemnie wspierające OUN Niemcy także nie miały w tym interesu. Celem dyplomacji niemieckiej było przedstawienie Polski jako państwa nieodpowiedzialnego, które stara się zaradzić brakowi stabilności wewnętrznej brutalnie gwałcąc prawa człowieka. Zabójstwo odpowiedzialnego urzędnika potwierdzało jedynie stanowisko Polski,że pacyfikacje były usprawiedliwione. Śledztwo [[Oddział II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego|Oddziału II]] zakończyło się wnioskiem,że najbardziej prawdopodobnymi sprawcami byli Sowieci. Dobrze poinformowani obserwatorzy mówili o obecności sowieckich agentów w [[Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów|OUN]]. [[Prometeizm (polityka)|Prometejczycy]] uznali zaś za pewnik, że zabójstwo Hołówki, który był przywódcą ruchu, miało uderzyć w ich przedsięwzięcie.'' [[Timothy Snyder]], „Tajna wojna. Henryk Józewski i polsko-sowiecka rozgrywka o Ukrainę.” Kraków 2008, [[Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”|Wydawnictwo Znak]], {{ISBN|978-83-240-1033-2}}, s. 113-114.</ref>.