Sandinistowski Front Wyzwolenia Narodowego: Różnice pomiędzy wersjami

|lider = [[Daniel Ortega Saavedra]]

Sandinistowski Front Wyzwolenia Narodowego przyjął nazwę od nazwiska bohatera narodowego Nikaragui [[Augusto Sandino]] (1895-1934). Sandino był przywódcą rebelii (1927-1934) skierowanej przeciwko amerykańskiej okupacji Nikaragui. Okupacja kraju funkcjonowała od 1909 roku a oficjalnym jej powodem były wewnętrzne starcia między [[liberalizm|liberałami]] a [[konserwatyzm|konserwatystami]]. Lider rewolty określający sam siebie jako liberała głosił dość [[lewica|lewicowe]] hasła które po części przyjął od [[meksyk]]ańskich [[anarchosyndykalizm|anarchosyndykalistów]] a po części od [[Farabundo Martí]]ego będącego liderem [[komunizm|komunistycznym]] z [[Salwador]]u. Oprócz walk z Amerykanami, partyzanci sandinistowscy stoczyli szereg walk z elitami nikaraguańskimi które uważali za cięmiężycielskie i [[rasizm|rasistowskie]]<ref name="historymatters.gmu.edu"/><ref name="lewica.pl">{{cytuj stronę| url = http://www.lewica.pl/?id=19979| tytuł = Ospina: Nikaragua. Cztery życia sandinizmu| data dostępu = 23 września 2009| autor = | opublikowany = Lewica.pl| praca = | data = | język =}}</ref>. W hasłach stworzonego przez Sandino ruchu pojawiły się hasła integracji Ameryki Latynoamerykańskiej i włączenia do antyamerykańskiej walki społeczności [[Indianie|indiańskiej]]<ref name="historymatters.gmu.edu"/><ref name="lewica.pl"/>. Rebelia zakończyła się połowicznym zwycięstwem a na jej skutek w 1933 roku Amerykanie opuścili Nikaraguę. Sandino został zabity (zabójstwo zlecił ambasador Stanów Zjednoczonych) rok później w trakcie rozmów pokojowych z rządem. Likwidacji lidera partyzanckiego dokonali członkowie zorganizowanej przez USA [[Gwardia Narodowa (Nikaragua)|Gwardii Narodowej]]<ref name="lewica.pl"/>. Zabójstwo Sandino i rozbicie partyzantki doprowadziło do przejęcia pełni władzy przez proamerykańskiego [[Anastasio Somoza García|Anastasio Somozę Garcíę]] a następnie jego synów – [[Luis Somoza Debayle|Luisa Somoze Debayle]] i [[Anastasio Somoza Debayle|Anastasio Somoze Debayle]]<ref name="historymatters.gmu.edu"/>.

Sandinistowski Front Wyzwolenia Narodowego został utworzony w 1961 roku. Zainspirowany sukcesem [[rewolucja kubańska|rewolucji kubańskiej]] i postacią Augusto Sandino ruch przyjął ideologię lewicową w oparciu o [[chrześcijaństwo|chrześcijańskie]] idee [[teologia wyzwolenia|teologii wyzwolenia]]<ref name=PWN>{{Cytuj stronę |url=http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Nikaragua-Historia;4574894.html |tytuł= Nikaragua. Historia}}</ref><ref name=O>{{Cytuj stronę |url=http://portalwiedzy.onet.pl/94817,,,,sandinisci,haslo.html |tytuł= ''Sandiniści'' na stronie encyklopedii Onet}}</ref><ref name="lewica.pl">{{cytuj stronę| url = http://www.lewica.pl/?id=19979| tytuł = Ospina: Nikaragua. Cztery życia sandinizmu| data dostępu = 23 września 2009| autor = | opublikowany = Lewica.pl| praca = | data = | język =}}</ref> i [[socjalizm demokratyczny]]<ref>Richard Collin; Pamela L. Martin (2012). ''An Introduction to World Politics: Conflict and Consensus on a Small Planet''. Rowman & Littlefield. s. 218–. {{ISBN|978-1-4422-1803-1}}.</ref>. Wśród założycieli grupy znaleźli się [[Carlos Fonseca Amador]], [[Tomás Borge]], Silvio Mayorga i Santoz Lopez<ref>Oficjalna strona FSLN wśród założycieli wymienia następujące osoby: Santos López (były żołnierz Sandino), Carlos Fonseca, Silvio Mayorga, Tomás Borge, Germán Pomares Ordonez, Jorge Navarro, Julio Buitrago, Faustino Ruiz, Rigoberto Cruz i José Benito Escobar Pérez. Oryginalny tekst na stronie http://www.fsln-nicaragua.com "History„History of Nicaragua’s FSLN."”</ref>. Lopez jako jedyny z założycieli grupy posiadał już doświadczenie militarne – przed laty był pułkownikiem armii sformułowanej przez Augosto Sandino<ref name="lewica.pl"/>. Organizacja od chwili powstania za cel obrała sobie wzniecenie partyzanckiej wojny skierowanej przeciwko rządzącemu klanowi Somozów. Pozbawiony poparcia społecznego klan opierał swoje rządy na wsparciu Amerykanów<ref name="lewica.pl"/><ref name=O>{{Cytuj stronę |url=http://portalwiedzy.onet.pl/94817,,,,sandinisci,haslo.html |tytuł= ''Sandiniści'' na stronie encyklopedii Onet}}</ref>.

Zwycięzcy rewolucjoniści w miejsce dotychczasowego rządu zainstalowali Rząd Odbudowy Narodowej<ref name=PWN2>{{Cytuj stronę|url=http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/rewolucja-nikaraguanska;3967499.html|tytuł= Rewolucja nikaraguańska}}</ref><ref name=PSZ>{{Cytuj stronę|url=http://www.psz.pl/132-ameryka-poludniowa/nikaragua-swietuje-30-lecie-rewolucji-sandinistowskiej |tytuł= Nikaragua świętuje 30-lecie rewolucji sandinistowskiej}}</ref><ref name=GEO>{{Cytuj stronę|url=http://geopolityka.org/|tytuł= 35 lat od triumfu rewolucji Sandinistów w Nikaragui}}</ref>. FSLN stworzył wokół siebie tzw. ruch sandinistowski który stał się nieformalnym zapleczem rządu rewolucyjnego<ref name=O>{{Cytuj stronę |url=http://portalwiedzy.onet.pl/94817,,,,sandinisci,haslo.html |tytuł= ''Sandiniści'' na stronie encyklopedii Onet}}</ref>. Trzech ministrów pierwszego porewolucyjnego rządu należało do FSLN ([[Daniel Ortega Saavedra|Daniel Ortega]], Moises Hassan i [[Sergio Ramírez]]), dwóch do niemilitarnej opozycji (Alfonso Robelo i [[Violeta Chamorro]])<ref name="Williams, Philip 1994">Williams, Philip (1994). ''Dual Transition from Authoritarian Rule: Popular and Electoral Democracy in Nicaragua'' 26 (2). Comparative Politics. s. 177</ref>.

Sandiniści w okresie po rewolucji popierali oddolny pluralizm, byli jednak mniej entuzjastycznie nastawieni, jeśli chodzi o wybory ogólnokrajowe. Sandiniści uważali bowiem, że poparcie wyrażone zostało w czasie rewolucji, a wybory byłyby stratą i tak już ograniczonych zasobów<ref name="Anderson, Leslie E. 2005">Anderson, Leslie E. (2005). ''Learning Democracy: Citizen Engagement and Electoral Choice in Nicaragua, 1990-2001''. University Of Chicago Press. s. 64. {{ISBN|0-226-01971-3}}.</ref>. Działania te w połączeniu z odejście w 1980 roku z rządu tymczasowego Violety Chamorro i Alfonso Robelo wywołało plotki według których zwolennicy FSLN chcieli skonsolidować władzę i utworzyć system wzorowany na kubańskim. Działania te doprowadziły do powstania w kraju zbrojnej opozycji wobec rządów FSLN. Zbrojna opozycja podzielona była dwa odłamy: Nikaraguańskie Siły Demokratyczne (utworzone w 1981 roku przez rząd USA i byłych funkcjonariuszy Gwardii Narodowej) oraz Demokratyczny Sojusz Rewolucyjny (dowodzony przez jednego z byłych dowódców sandinistów – Edena Pastora)<ref>International Court Of Justice (2000). ''Case Concerning Military and Paramilitary Activities in and Against Nicaragua (Nicaragua V. United States of America)''. United Nations Press. s. 512. {{ISBN|92-1-070826-1}}.</ref><ref name="lewica.pl">{{cytuj stronę| url = http://www.lewica.pl/?id=19979| tytuł = Ospina: Nikaragua. Cztery życia sandinizmu| data dostępu = 23 września 2009| autor = | opublikowany = Lewica.pl| praca = | data = | język =}}</ref>.

Sytuację rewolucji sandinistowskiej pogorszyło to że w 1981 prezydent USA [[Ronald Reagan]] potępił rząd Nikaragui za ''wspieranie [[marksizm]]u'' i upoważnił [[CentralCentralna IntelligenceAgencja AgencyWywiadowcza|CIA]] do finansowania opozycyjnej armii contras. Militarne i finansowe wsparcie przez USA dla grup contras do walk z rządem spowodowało krwawy wewnętrzny konflikt, w którym zginęło ok. 30 tys. Nikaraguańczyków<ref name=AC>Alex Axelrod, Charles Phillips ''Władcy, tyrani, dyktatorzy''. Leksykon, wyd. Politeja, Warszawa 2000, s. 464-465</ref>.

W 1983 będący faktycznym liderem FSLN Daniel Ortega rozpoczął rozmowy pokojowe z opozycją, zapowiedział zmniejszenie wydatków na zbrojenia i wyjazd z Nikaragui doradców wojskowych z Kuby, po czym w lutym 1984 ogłosił przeprowadzenie w listopadzie tego roku wolnych wyborów. Uzyskał w nich 63% głosów, dzięki czemu objął urząd prezydenta Nikaragui<ref name=AC>Alex Axelrod, Charles Phillips ''Władcy, tyrani, dyktatorzy''. Leksykon, wyd. Politeja, Warszawa 2000, s. 464-465</ref><ref name=PWN>{{Cytuj stronę |url=http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Nikaragua-Historia;4574894.html |tytuł= Nikaragua. Historia}}</ref><ref name="lewica.pl">{{cytuj stronę| url = http://www.lewica.pl/?id=19979| tytuł = Ospina: Nikaragua. Cztery życia sandinizmu| data dostępu = 23 września 2009| autor = | opublikowany = Lewica.pl| praca = | data = | język =}}</ref>. Do wyborów z 1984 przystąpił szereg partii politycznych<ref>Anderson, Leslie E. (2005). ''Learning Democracy: Citizen Engagement and Electoral Choice in Nicaragua, 1990-2001''. University Of Chicago Press. s. 65. {{ISBN|0-226-01971-3}}.</ref> a według ustaleń międzynarodowych obserwatorów wybory były uczciwe<ref>{{Cytuj stronę|url=http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/november/5/newsid_2538000/2538379.stm|tytuł= 1984: Sandinistas claim election victory}}</ref>.

Wydalenie doradców wojskowych z Kuby i zapowiedź wolnych wyborów spowodowało że w 1983 roku [[Kongres Stanów Zjednoczonych]] zabronił rządowi finansowania oddziałów contras. Administracja Reagana kontynuowała wsparcie contras potajemnie i finansowała zbrojną opozycję przez sprzedaż broni poprzez [[Izrael]] do Iranu (wtedy zaangażowanego w [[wojna iracko-irańska|wojnę]] z [[Irak]]iem), a wpływy z zarobionych pieniędzy kierowane były na zbrojenie contras ([[afera Iran-Contras]])<ref>Baker, Dean (2007). ''The United States since 1980 (The World Since 1980)''. Cambridge, UK: Cambridge University Press. s. 101. {{ISBN|0-521-86017-2}}.</ref>. W 1984 roku Stany Zjednoczone przeprowadziły natomiast akcje zaminowania portów nikaraguańskich. Nikaragua oddała sprawę zaminowania portów do [[Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości|Międzynarodowego Trybunału w Hadze]], który uznał w 1986 roku Stany Zjednoczone winnymi pogwałcenia zasad prawa międzynarodowego i wezwał do zaprzestania stosowania tego typu praktyk<ref name="lewica.pl">{{cytuj stronę| url = http://www.lewica.pl/?id=19979| tytuł = Ospina: Nikaragua. Cztery życia sandinizmu| data dostępu = 23 września 2009| autor = | opublikowany = Lewica.pl| praca = | data = | język =}}</ref>.

25 lutego 1990 roku na mocy porozumienia z 1989 roku odbyły się wybory których zwycięstwo należało do opozycji. Nowym prezydentem wybrana została Violeta Chamorro. O ile sandiniści prowadzili w przedwyborczych sondażach to na spadku poparcia dla nich zaważyła [[inwazja Stanów Zjednoczonych na Panamę]]. Akcja otoczenia ambasady amerykańskiej w Managui przez uzbrojonych sandinistów ożywiła w społeczeństwie przed wybuchem kolejnej wojny<ref name=PWN>{{Cytuj stronę |url=http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Nikaragua-Historia;4574894.html |tytuł= Nikaragua. Historia}}</ref><ref name="lewica.pl">{{cytuj stronę| url = http://www.lewica.pl/?id=19979| tytuł = Ospina: Nikaragua. Cztery życia sandinizmu| data dostępu = 23 września 2009| autor = | opublikowany = Lewica.pl| praca = | data = | język =}}</ref> (75,6% respondentów, w tym 91,8% wyborców opozycji uważało że dalsze rządy FSLN doprowadzą do pogłębienia konfliktu)<ref>Castro, Vanessa (1992). ''The 1990 Elections in Nicaragua and Their Aftermath''. Rowman & Littlefield Publishers, Inc. s. 31.</ref>. Po przegranych wyborach prezydenckich, sandiniści po kilku tygodniach podpisali z Chamorro protokół przekazania władzy. Nowy rząd zgodził się aby dotychczasowi sandiniści zachowali dowodzenie nad policją, wojskiem i służbami specjalnymi (te ostatnie stopniowo zlikwidowano)<ref name="lewica.pl">{{cytuj stronę| url = http://www.lewica.pl/?id=19979| tytuł = Ospina: Nikaragua. Cztery życia sandinizmu| data dostępu = 23 września 2009| autor = | opublikowany = Lewica.pl| praca = | data = | język =}}</ref>.

Wraz z przekazaniem władzy opozycji, Front przekształcił się w legalnie działającą partię opozycyjną<ref name=O>{{Cytuj stronę |url=http://portalwiedzy.onet.pl/94817,,,,sandinisci,haslo.html |tytuł= ''Sandiniści'' na stronie encyklopedii Onet}}</ref>. Nowe rządy cofnęły niemalże wszystkie reformy sandinistów i przyjęły politykę gospodarczą opartą na [[neoliberalizm]]ie<ref name="lewica.pl">{{cytuj stronę| url = http://www.lewica.pl/?id=19979| tytuł = Ospina: Nikaragua. Cztery życia sandinizmu| data dostępu = 23 września 2009| autor = | opublikowany = Lewica.pl| praca = | data = | język =}}</ref>.

W 1994 roku odbył się kongres FSLN. W trakcie trwania kongresu starły się dwie tendencje – tzw. Lewica Demokratyczna oraz [[Sandinistowski Ruch Odnowy]]. Skupiona wokół Daniela Ortegi i Tomása Borge Lewica Demokratyczna, uważała że program partii trzeba przystosować do nowej sytuacji lecz nie dopuszczała większego odejścia od dotychczasowych zasad ideologicznych. Sandinistowski Ruch Odnowy skupiony wokół Sergio Ramíreza uważał natomiast że partia jest zmuszona do rezygnacji z dotychczasowego anty[[imperializm]]u i awangardowego charakteru. Konflikt frakcyjny zakończył się w 1995 roku utworzeniem odrębnej partii przez Sandinistowski Ruch Odnowy (pod tą nazwą). Do rozłamowej formacji przystąpiła większość byłych przywódców FSLN, ministrów rządów rewolucyjnych i duża część parlamentarzystów ruchu. Rozłam umocnił jedynie socjalistyczny charakter FSLN<ref name="lewica.pl">{{cytuj stronę| url = http://www.lewica.pl/?id=19979| tytuł = Ospina: Nikaragua. Cztery życia sandinizmu| data dostępu = 23 września 2009| autor = | opublikowany = Lewica.pl| praca = | data = | język =}}</ref><ref name=PWN3>{{cytuj stronę| url = http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/sandinowski-ruch;3971977.html| tytuł = Sandinowski ruch}}</ref>.

[[Plik:Daniel Ortega (cropped).jpg|thumb|260px|[[Daniel Ortega Saavedra]]]]

Sandiniści powrócili do władzy po zwycięstwie Daniela Ortegi (z poparciem 38% głosujących) w wyborach z 5 listopada 2006 roku. Sandiniści nawiązali w trakcie wyborów współpracę z konserwatystami i podpisali porozumienie o ''nieagresji'' z duchownym [[Miguel Obando Bravo|Miguelem Obando Bravo]] – jednym z najbardziej zaciekłych krytyków rządów FSLN w latach 80. Kroki, które zbliżyły FSLN do partii konserwatywnych co wzbudziło burzę wśród zwolenników sandinistów poza Nikaraguą<ref name="lewica.pl">{{cytuj stronę| url = http://www.lewica.pl/?id=19979| tytuł = Ospina: Nikaragua. Cztery życia sandinizmu| data dostępu = 23 września 2009| autor = | opublikowany = Lewica.pl| praca = | data = | język =}}</ref>.