Związek Jaszczurczy (XIV wiek): Różnice pomiędzy wersjami

'''Związek Jaszczurczy''' , '''Towarzystwo Jaszczurcze''' ([[Język niemiecki|niem.]] ''Eidechsenbund'', [[Język łacińskiŁacina|łac.]] „Societas Lacertarum”) – organizacja szlachty z [[ziemia chełmińska|ziemi chełmińskiej]] założona 24 lutego 1397 w [[Radzyń Chełmiński|Radzyniu Chełmińskim]] jako bractwo rycerskie, które miało bronić członków przed wszelkim bezprawiem z wyłączeniem władzy zwierzchniej i osoby wielkiego mistrza. Rozpowszechniona w starszej historiografii opinia, jakoby Towarzystwo Jaszczurcze od początku swojego istnienia stawiało sobie za tajny cel oderwanie ziemi chełmińskiej i przyłączenie jej do Polski, nie znajduje potwierdzenia w źródłach, zaś do czasów [[Wielka wojna z zakonem krzyżackim|wielkiej wojny]] brakuje przykładów opozycyjnej działalności zrzeszonego w nim rycerstwa<ref>Grzegorz Białuński "Opozycja rycerstwa pruskiego na początku XV wieku", [w:] Komunikaty Mazursko-Warmińskie 3, 2010 s.248</ref>.

Związek działał jawnie i był tolerowany oraz uznawany przez władze zakonne jako organizacja broniąca interesów rycerskich. Członkowie przysięgali sobie ''wzajemną pomoc osobą i majątkiem bez żadnej niewierności, fałszu, zdrady oraz wszelkiej innej chytrości przeciwko każdemu, kto dokucza, gnębi albo inną krzywdę czyni, zaz wyjątkiem jednak osoby wielkiego mistrza'', a znakiem przynależności do Związku była noszona na tunice srebrna jaszczurka<ref>[http://bydgoszcz.wyborcza.pl/bydgoszcz/56,48722,23609715,zamek-w-radzyniu-chelminskim,,5.html Zamek w Radzyniu Chełmińskim]</ref>. Momentem przełomowym był rok 1410 roku, kiedy to Mikołaj z Ryńska podczas bitwy pod Grunwaldem wycofał z walki chorągiew chełmińską, a po uwolnieniu z niewoli złożył wraz z towarzyszami przysięgę homagialną królowi Polski. Mimo, iż poddanie chorągwi w końcowej fazie bitwy nie miało raczej istotnego wpływu na jej wynik, później czyn ten uznano za zdradę <ref> Grzegorz Białuński " Uwagi o udziale chorągwi chełmińskiej w bitwie grunwaldzkiej", [w:] Echa Przeszłości 11, 37-42, 2010, s. 40-41 </ref>. Oskarżenie o niewierność padło ze strony Krzyżaków również pod adresem innych rycerzy chełmińskich: "I panowie Mikołaj z Pilewic i Jan z Pułkowa zdobyli po bitwie Kowalewo i zabrali wszystko, co się tam znajdowało, a panów wywlekli z zamku za brody i wydali ich i zamek Polakom."<ref>Bartkowiak Marian "Towarzystwo Jaszczurcze w latach 1387-1437", Towarzystwo Naukowe w Toruniu, Toruń 1948, s.24 </ref>.

Po [[Wielka wojna z zakonem krzyżackim|wielkiej wojnie]] z [[Zakon krzyżacki|Zakonem Krzyżackim]] doszło do prześladowań członków Związku Jaszczurczego, w których obronie, śląc ostre pisma do wielkiego mistrza [[Heinrich V von Plauen|Henryka von Plauena]], wystąpili król polski [[Władysław II Jagiełło]], [[Witold Kiejstutowicz|Wielki Książę Witold]] oraz [[marszałek wielki koronny]] [[Zbigniew z Brzezia]].

U schyłku lat 30. XV w., w okresie nasilenia konfliktu stanów pruskich z władzą Zakonu, działalność Towarzystwa odrodziła się, jednakże przez długi czas postawa jego członków była ugodowa<ref>Adam Szweda "Mikołaj z Ryńska - chorąży ziemi chełmińskiej i Jaszczurkowcy", [w:] Szkice z dziejów Ryńska : 600 lat od śmierci Mikołaja z Ryńska / pod red. Waldemara Rozynkowskiego, Pelplin; Ryńsk : Wydawnictwo Bernardinum, 2011, s. 32</ref>. O jego aktywności świadczy chociażby udział w rokowaniach w 1435 r i podpis ówczesnego przywódcy {{fakt|data=2017-01}} Jaszczurkowców, [[Jan ze Szczuplinek|Jana ze Szczuplinek]] pod [[Pokój w Brześciu Kujawskim|traktatem pokojowym z Brześcia Kujawskiego]].

* [[Stosunkistosunki polsko-krzyżackie]]