Mandżukuo: Różnice pomiędzy wersjami

|p2 lata_istnienia = 1932–1945

|stolica = [[Changchun|Xinjing]] <br />([[język japoński|jap.]] Shinkyō)

|ustrój_polityczny = {{nowrap|[[republika]] <small>(1932–1934)</small>}}<br />[[cesarstwo (ustrój)|cesarstwo]] <small>(1934–1945)</small>

|utworzenie_data = [[18 lutego]] [[1932]]

|likwidacja_data = sierpień [[1945]]

|waluta_nazwa = Yuan Mandżurski

'''Mandżukuo''' ([[uproszczone pismo chińskie|chin. upr.]] 满洲国, [[tradycyjne pismo chińskie|chin. trad.]] 滿洲國, [[hanyu pinyin|pinyin]] ''Mănzhōu Guó'', [[Wade-Giles|W.-G.]] ''Man-chou-kuo''; [[język japoński|jap.]] 満州国 ''Manshū-koku'') – [[Państwo marionetkowe|marionetkowe państwo]] utworzone w [[1932]] r. przez [[Japonia|Japonię]] na okupowanych przez nią obszarach [[Mandżuria|Mandżurii]], w północno-wschodnich [[Chińska Republika Ludowa|Chinach]].

[[Dynastia Qing]], panująca w Chinach od [[1644]] r. nie cieszyła się dużą popularnością (zwłaszcza za czasów represyjnych rządów cesarzowej [[Cixi]]). Po śmierci [[Cixi]] w [[1908]] r. na cesarskim tronie zasiadł (będący jeszcze dzieckiem) cesarz [[Puyi]].

Prowadzona przez [[Sun Jat-sen]]a działalność antymandżurska doprowadziła do wybuchu [[rewolucja Xinhai|rewolucji chińskiej]] w latach [[1911]]-[[1913]]1911–1913. Przyczyniło się to do upadku cesarstwa i proklamowania [[1 stycznia]] [[1912]] w [[Nankin]]ie [[Republika Chińska|Republiki Chińskiej]], której prezydentem został [[Yuan Shikai]]. W sierpniu tego samego roku [[Sun Jat-sen]] założył [[Kuomintang]] (Chińską Partię Narodową). Osłabienie podczas [[I wojna światowa|I wojny światowej]] mocarstw europejskich, przyczyniło się do wzmożenia w Chinach wpływów [[Stany Zjednoczone|amerykańskich]] i [[Japonia|japońskich]].

Po wojnie [[wojna rosyjsko-japońska|rosyjsko-japońskiej]] (prowadzonej w latach [[1904]]-[[1905]]1904–1905), [[Rosja]] na mocy [[Pokój w Portsmouth|pokoju Portsmouth]] z [[5 września]] [[1905]] r. musiała ustąpić z półwyspu [[Liaotung]] (w tym z [[Lüshunkou|Port Artur]]), z części [[Sachalin]]u oraz z fragmentu rosyjskiej linii kolejowej w [[Mandżuria|Mandżurii]] ([[Kolej Południowomandżurska]]) na rzecz [[Japonia|Japonii]].

Pokój w Portsmouth dał też Japonii prawo do protektoratu nad [[Korea|Koreą]]. W [[1910]] r. Japonia zaanektowała [[Historia Korei|Koreę]], dając początek zaborczej polityce w tym kraju. Dało to też możliwość do przyszłej ekspansji na tereny [[Chińska Republika Ludowa|Chin]].

[[Plik:Puyi-Manchukuo.jpg|thumb|150px|left|150px|Cesarz [[Puyi]] w stroju paradnym]]

W [[1907]] r. do ochrony [[Kolej Południowomandżurska|Kolei Południowomandżurskiej]] utworzono [[Armia Kwantuńska|Armię Kwantuńską]], która była niezależna od swojego dowództwa w Japonii. Jej niezależność była wynikiem słabości cywilnych rządów w cesarstwie, które traciły kontrolę nad całą armią. Od lat 30. zaczynały bowiem rosnąć w siłę kliki wojskowe jak ruch Młodych Oficerów, chcący powrócić do tradycji [[Meiji (okres)|okresu Meiji]], za której cesarstwo odnosiło sukcesy w wojnie z Chinami i Rosją.

[[18 września]] [[1931]] doszło do tzw. [[Incydent mukdeński|incydentu mukdeńskiego]], prowokacji, za którą odpowiadała [[Armia Kwantuńska]]. Dzięki zaskoczeniu udało się Japończykom złamać opór chińskich wojsk rządowych i zająć Mandżurię. Jako że akcja Japończyków była pogwałceniem [[Pakt Brianda-Kellogga|Paktu Brianda-Kellogga]] z [[27 sierpnia]] [[1928]], Zachód potępił Cesarstwo Japonii za tę napaść. Mimo to [[Liga Narodów]] okazała się bezsilna.

[[18 lutego]] [[1932]] z 10 prowincji mandżurskich utworzono marionetkowe państwo znane po polsku jako Mandżukuo (chiński:满洲国, pinyin: Mǎnzhōu Guó), a po japońsku {{nihongo|Manshū-koku|満州国}}. W [[1933]] r. jego terytorium zostało powiększone o miasto [[Chengde]]. Państwem oficjalnie rządził [[Puyi]], od [[1932]] jako prezydent, a od [[1934]] jako cesarz. Sprawował on rządy pod imieniem ''Kangde'' (康德). W rzeczywistości cała administracja państwowa była w rękach japońskich wojskowych.

[[Plik:SovietArmouredVehicle.jpg|thumb|220px|left|Zniszczony radziecki wóz pancerny w bitwie nad Chałchyn-goł]]

Japonia traktowała Cesarstwo Mandżukuo jako [[państwo buforowe]], oddzielające jej posiadłości w [[Korea|Korei]] oraz przyszłe zdobycze od zagrażającego jej od północy [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]]. Władze w Moskwie angażowały się w sprawy mandżurskie już od XIX wieku, wykorzystując kontrolowane przez siebie strefy wpływów w północnych Chinach, głównie [[Mongolia|Mongolię]]. Dochodziło do starć przygranicznych mongolsko-mandżurskich oraz japońsko-radzieckich. Najbardziej znanym starciem była [[Walki nad jeziorem Chasan|bitwa nad Jeziorem Chasan]] (na granicy mandżursko-radzieckiej), trwająca od [[29 lipca]] do [[11 sierpnia]] [[1938]]. W następnym roku walki toczyły się na granicy z [[Mongolia|Mongolią]], wówczas to (od [[11 maja]] do [[16 września]] [[1939]] r.) doszło do [[Bitwa nad Chałchin-Goł|bitwy nad Chałchyn-goł]], podczas której [[Armia Czerwona]] i sprzymierzone z nią wojska mongolskie wyparły siły japońskie z zajmowanych pozycji.

W [[1945]] r. przebieg działań wojennych dla Japonii nie był korzystny. Trwający już od ośmiu lat konflikt z Chinami wydawał się nie mieć końca, podobnie sytuacja wyglądała w Birmie. Amerykanie zbliżali się do japońskich wysp macierzystych. Zrzucenie przez Amerykanów [[Broń jądrowa#Bomba atomowa|bomby atomowej]], na [[Hiroszima|Hiroszimę]] [[6 sierpnia]] oraz na [[Nagasaki]] [[9 sierpnia]], było wielkim ciosem dla Japonii.

Drugim ciosem w cesarstwo było wypowiedzenie jej wojny przez [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|Związek Radziecki]] [[8 sierpnia]] [[1945]]. Błyskawiczna inwazja [[Armia Czerwona|Armii Czerwonej]] na Mandżukuo całkowicie rozbiła [[Armia Kwantuńska|Armię Kwantuńską]]. Mandżukuo przestało istnieć i weszło w skład Chin, powróciwszy do swojej dawnej nazwy – [[Mandżuria]].

Po zakończeniu [[II wojna światowa|II wojny światowej]] wybuchła na nowo [[chińska wojna domowa]]. Mandżuria w latach [[1945]]-[[1948]]1945–1948 była areną działań [[Chińska Armia Ludowo-Wyzwoleńcza|Armii Ludowo-Wyzwoleńczej]] walczącej z wojskami [[Kuomintang]]u, osłabionymi znacznie wojną z Japończykami. Obecnie Mandżuria jest częścią [[Chińska Republika Ludowa|Chińskiej Republiki Ludowej]].

[[Plik:Manchukuo-poppy harvest.jpg|thumb|220px|Kobieta podczas zbioru opium]]

Japończycy niemal całkowicie kontrolowali gospodarkę nowo utworzonego państwa.Okupacja Mandżurii spowodowała napływ do północno-wschodnich Chin nowych towarów przemysłowych, które uzupełniały tradycyjny handel [[Złoto|złotem]], [[żeń-szeń|żeńszeniem]] i [[Futro|futrami]]. Japończycy rozbudowali stare i założyli wiele nowych ośrodków przemysłowych, takie jak Kanseishi.

W [[1932]] roku utworzony został Centralny Bank Mandżukuo ([[język japoński|jap.]] 滿洲中央銀行, ''Manshū Chūō Ginkō'').

[[Plik:Manchukuo politician.jpg|thumb|220px|Ministrowie rządu Mandżukuo]]

Japończycy sprawowali faktyczną władzę w Mandżukuo. Na straży porządku publicznego stała japońska [[Kempeitai]], mandżurska policja miejska w [[Harbin]]ie, japońska policja konsularna, mandżurska policja kryminalna (podlegająca władzom municypalnym), policja kolejowa oraz mandżurska Państwowa Służba Wywiadowcza. W [[1935]] r. na czele tamtejszej żandarmerii wojskowej stanął [[Hideki Tōjō]] (przyszły premier Japonii). Wprowadził on powszechny terror, chcąc w ten sposób zlikwidować wszelką antyjapońską opozycję.

[[Kuomintang]]owskie władze Chin nigdy nie uznały Mandżukuo. [[7 stycznia]] [[1932]] r. amerykański [[Sekretarz stanu Stanów Zjednoczonych|sekretarz stanu]] [[Henry Stimson]] wystosował notę do rządu japońskiego (zwaną [[Doktryna Stimsona|''Doktryną Stimsona'']]), w której wyraził sprzeciw wobec zbrojnego ingerowania Japonii w sprawy Chin. Z podobną krytyką Japonia spotkała ze strony [[Liga Narodów|Ligi Narodów]]. [[Yōsuke Matsuoka|Yosuke Matsuoce]], który reprezentował Japonię na posiedzeniu Ligi Narodów, nie udało się zyskać poparcia innych państw członkowskich. Pod wpływem międzynarodowej krytyki, Japonia ostatecznie postanowiła wystąpić z Ligi Narodów w [[1933]] r.

Mandżukuo było początkowo w całkowitej izolacji. Zmieniło się to w [[1936]] r., po podpisaniu traktatu handlowego z [[III Rzesza|hitlerowskimi Niemcami]]. W [[1937]] r. Mandżukuo uznały [[Faszyzm włoski|faszystowskie]] [[Włochy]], a rok później [[III Rzesza]]. Po wybuchu w [[1937]] r., trwającej osiem lat [[Wojna chińsko-japońska (1937–1945)|drugiej wojny chińsko-japońskiej]], w stolicy Chin – [[Nankin]]ie powstał [[Kolaboracja|kolaborancki]] rząd z [[Wang Jingwei]]em na czele, który również uznał Puyi za prawowitego władcę Mandżukuo. Na krótko przed wybuchem II wojny światowej Mandżukuo nawiązało stosunki dyplomatyczne z Polską, która chciała zapewnić polskiej ludności w Harbinie opiekę konsularną. W 1939 r. w Warszawie rozpoczął działalność konsulat generalny Mandżukuo<ref>{{Cytuj|autor=Wojciech Skóra|tytuł=Placówki MSZ Drugiej Rzeczypospolitej w Harbinie w latach 1920-19411920–1941 na tle dziejów Chin i Mandżurii (Mandżukuo). Szkic do problemu, [w:] Na szlakach dwóch światów. Studia ofiarowane Profesorowi J. Hauzińskiemu, red. A. Teterycz-Puzio, Słupsk 2016, s.|data dostępu=2016-11-17|url=https://www.academia.edu/26207998/Plac%C3%B3wki_MSZ_Drugiej_Rzeczypospolitej_w_Harbinie_w_latach_1920-1941_na_tle_dziej%C3%B3w_Chin_i_Mand%C5%BCurii_Mand%C5%BCukuo_._Szkic_do_problemu_w_Na_szlakach_dw%C3%B3ch_%C5%9Bwiat%C3%B3w._Studia_ofiarowane_Profesorowi_J._Hauzi%C5%84skiemu_red._A._Teterycz-Puzio_S%C5%82upsk_2016_s._677-717}}</ref>.

Związek Radziecki był zaniepokojony aneksją Mandżurii, gdyż zagrażało to interesom radzieckim w tej części świata. Problemem dla [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]] stała się kwestia [[Kolej Wschodniochińska|Wschodniochińskiej linii kolejowej]], która teraz przebiegała przez Mandżukuo. W trakcie podboju Mandżurii armia japońska wykorzystała tę kolej do przerzucenia swoich oddziałów na linię frontu. Od tej chwili linia kolejowa była zagrożona bandyckimi napadami, którymi wcześniej zajmowały się władze chińskie. Teraz gdy kolej znajdowała się poza kontrolą Republiki Chińskiej oraz ZSRR, jej znaczenie malało kosztem [[Kolej południowomandżurska|kolei południowomandżurskiej]]. ZSRR było zmuszone więc sprzedać w [[1935]] Kolej Wschodniochińską stronie japońskiej.

Po starciach na granicy mongolsko-mandżurskiej w [[1938]] i w [[1939]] r., w których okazało się, że [[Cesarska Armia Japońska|Japońska Cesarska Armia]] nie była w stanie mierzyć się z połączonymi siłami radziecko-mongolskimi, postanowiono, że będzie trzeba chwilowo odejść od planów podboju [[Mongolia|Mongolii]]. Pakt nieagresji z ZSRR dałby szansę na zabezpieczenie japońskich posiadłości na północy i możliwość przeprowadzenia ofensywy na Azję Południowo-wschodnią. [[13 kwietnia]] [[1941]] w [[Moskwa|Moskwie]] japoński minister spraw zagranicznych [[Yōsuke Matsuoka]] podpisał japońsko-radziecki pakt o nieagresji. Jednak na [[Konferencja poczdamska|konferencji poczdamskiej]] ZSRR zobowiązał się do wypowiedzenia wojny Cesarstwu Japonii. W sierpniu [[1945]] r. ofensywa radziecka dała kres istnieniu Mandżukuo.

* ''Stosunki radziecko-japońskie w latach 1931-19411931–1941'' Jakub Wojtkowiak

* Wojciech Skóra, ''Placówki MSZ Drugiej Rzeczypospolitej w Harbinie w latach 1920-19411920–1941 na tle dziejów Chin i Mandżurii (Mandżukuo). Szkic do problemu,'', [w:] ''Na szlakach dwóch światów. Studia ofiarowane Profesorowi Jerzemu Hauzińskiemu w 45 lecie pracy naukowej i dydaktycznej'', red. A. Teterycz-Puzio, Słupsk 2016, s. 677-717677–717.

[[Kategoria:Mandżukuo|* ]]