Masakra w Dajr Jasin: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Nie podano opisu zmian
AndrzeiBOT (dyskusja | edycje)
m Poprawiam linki wewnętrzne i wykonuje drobne zmiany typograficzne i techniczne.
Linia 15:
|wikinews =
}}
'''Masakra w Dajr Jasin''' (nazywana także '''bitwą o Dajr Jasin''') miała miejsce w dniu 9 kwietnia 1948, kiedy grupa [[Żydzi|żydowskich]] bojowników z organizacji paramilitarnych [[Irgun Cwai Leumi|Irgun]] i [[Lechi]] zaatakowała [[Arabowie|arabską]] wioskę [[Dajr Jasin]], położoną na zachód od [[Jerozolima|Jerozolimy]]. Do ataku doszło podczas [[operacja Nachszon|operacji ''Nachszon'']], której celem było przełamanie blokady Jerozolimy i umożliwienie [[konwoje do Jerozolimy (1947-1948)|konwojom dotarcie do Jerozolimy]]. W trakcie ataku doszło do masakry ludności arabskiej – zginęło około 107 mieszkańców, w tym kobiety i dzieci. Do zdarzenia tego doszło podczas [[wojna domowa w Mandacie Palestyny|wojny domowej w Mandacie Palestyny]].
 
Masakra stała się kluczowym wydarzeniem w [[konflikt izraelsko-arabski|konflikcie izraelsko-arabskim]], mając poważne konsekwencje militarne i demograficzne. Zdarzenie było wielokrotnie wykorzystywane przez różne antyizraelskie grupy, aby podważyć prawo do istnienia państwa [[Izrael]]. Również izraelska [[lewica]] oskarżyła Irgun i Lehi o złamanie zasad żydowskiej prawomyślności. Niejasny jest udział [[Hagana|Hagany]] w całym zdarzeniu. Masakra bardzo silnie wpłynęła na arabską ludność cywilną, która zaczęła masowo uciekać ze swoich miast i wiosek, będących w pobliżu walk żydowsko-arabskich. Wpłynęło to na zwiększenie liczby [[palestyńscy uchodźcy|palestyńskich uchodźców]].
Linia 22:
Uchwalona 29 listopada 1947 [[Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ nr 181]] zakładała, że na terenie byłego [[Palestyna (mandat)|Mandatu Palestyny]] miały powstać dwa państwa (żydowskie i arabskie) oraz mała międzynarodowa strefa obejmująca [[Jerozolima|Jerozolimę]] i [[Betlejem]]. Strefa międzynarodowa miała pozostawać poza granicami obu państw i być zarządzana przez [[Organizacja Narodów Zjednoczonych|Narody Zjednoczone]], które stawały się gwarantem bezpieczeństwa wszystkich świętych miejsc [[Chrześcijaństwo|chrześcijaństwa]], [[islam]]u i [[judaizm]]u w obu miastach<ref>{{cytuj stronę | url = http://avalon.law.yale.edu/20th_century/res181.asp | tytuł = United Nations General Assembly Resolution 181 | data dostępu = 2014-10-13| praca = The Avalon Project – Yale Law School | język = en}}</ref><ref>{{cytuj stronę | url = https://unispal.un.org/maps/m0103_1b.gif | tytuł = Oficjalna mapa podziału Palestyny opracowana przez UNSCOP | data dostępu = 2014-10-13 | autor = | opublikowany = 1948 | praca = United Nations | język = en}}</ref>. Społeczność żydowska zaakceptowała plan podziału [[Palestyna|Palestyny]], jednak Arabowie odrzucili go i dzień później doprowadzili do wybuchu [[wojna domowa w Mandacie Palestyny|wojny domowej w Mandacie Palestyny]]. Region Jerozolimy stanowił najsilniejszy punkt sporny. Egzystencja społeczności żydowskiej w Jerozolimie była uzależniona od płynności dostaw z nadmorskiej [[równina Szaron|równiny Szaron]] i miasta [[Tel Awiw-Jafa|Tel Awiw]]. Utrzymanie tej komunikacji było dla jerozolimskich Żydów sprawą życia i śmierci. Izraelski dziennikarz Amos Elon argumentował w tym temacie: „''Dla wszystkich było jasnym, że [[Bitwy o Jerozolimę (1948)|bitwa o Jerozolimę]] nie zostanie rozstrzygnięta na Starym Mieście, ale na wąskim pasie asfaltu, który łączy Jerozolimę z Tel Awiwem. Ta droga decydowała o życiu miasta i bez niej nie było szans na przetrwanie''”<ref>{{cytuj pismo | nazwisko = Elon| imię = Amos | tytuł = Jerozolima nie wchodzi | czasopismo = | wolumin = | wydanie = | strony = | data = 1948| wydawca = | miejsce = Tel Awiw | issn = | doi =}}</ref>.
 
Od samego początku siły arabskie zaczęły atakować linie komunikacyjne prowadzące do [[Zachodnia Jerozolima|Zachodniej Jerozolimy]], dążąc do całkowitej izolacji żydowskiej części miasta{{odn|Gelber|2006|s=26}}. W odpowiedzi żydowska organizacja paramilitarna [[Hagana]] rozpoczęła organizować [[konwoje do Jerozolimy (1947-1948)|konwoje do Jerozolimy]]. Ich ochronę powierzono elitarnym kompaniom szturmowym [[Palmach]]. Zdawano sobie przy tym sprawę, że egzystencja społeczności żydowskiej w Jerozolimie jest całkowicie uzależniona od płynności dostaw z nadmorskiej równiny. Utrzymanie tej komunikacji było dla jerozolimskich Żydów sprawą życia i śmierci. Między grudniem 1947 a lutym 1948 do Jerozolimy dotarło 236 konwojów liczących ogółem 2160 ciężarówek z prawie 9 tys. ton zaopatrzenia. W okresie tym doszło do blisko 70 ataków, śmierć poniosło 37 osób i zniszczono 8 samochodów. W marcu wyruszyło już tylko 45 wypraw z 560 pojazdami, z czego do Jerozolimy dotarło jedynie 37 konwojów{{odn|Jadwiszczok|2010|s=45}}. Porażka [[konwój Chulda|konwoju Chulda]] (31 marca 1948) przyniosła całkowitą blokadę miasta<ref>{{cytuj stronę | url = http://lib.cet.ac.il/Pages/item.asp?item=10845 | tytuł = Wojna Domowa – Konwój Chulda | data dostępu = 2014-10-04 | autor = | opublikowany = | praca = Haya Regev | data = | język = he}}</ref>. Dowództwo Hagany wyciągnęło z tego wniosek, że taktyka konwojów zawiodła i należy poszukiwać innej metody dostarczania zaopatrzenia do izolowanych społeczności. W rezultacie wdrożono w życie [[Plan Dalet]]<ref>{{cytuj stronę | url = http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/History/Plan_Dalet.html | tytuł = Israeli War of Independence: Plan Dalet | data dostępu = 2014-10-13 | autor = Avigail Oren | opublikowany = | praca = Jewish Virtual Library | data = | język = en}}</ref>, a pierwszymi podjętymi działaniami była rozpoczęta 5 kwietnia 1948 [[operacja Nachszon|operacji ''Nachszon'']]. Jej celem było przełamanie blokady i umożliwienie konwojom dotarcie do Jerozolimy. Ważną częścią tej operacji okazała się [[bitwa o Al-Kastal|bitwa o al-Kastal]], w której to wiosce w dniu 8 kwietnia zginął dowódca [[Armia Świętej Wojny|Armii Świętej Wojny]], [[Abd al-Kadir al-Husajni]]. Arabowie odbili wówczas wioskę [[Al-Kastal (Palestyna)|Al-Kastal]] i odnaleźli ciało swojego zabitego dowódcy. Następnie opuścili zniszczoną wioskę i udali się do Jerozolimy, aby zorganizować wielki pogrzeb al-Husajniego. Sytuację ponownie wykorzystali Żydzi, zajmując bez walki opuszczoną al-Kastal<ref>{{cytuj stronę | url = http://www.tivon-lib.co.il/1514/ | tytuł = Kto zabił al-Husajniego | data dostępu = 2014-10-13 | autor = | opublikowany = | praca = Tivon Library | data = | język = he}}</ref>.
 
W pobliżu zaatakowanej wioski al-Kastal leżała kolejna arabska wieś – [[Dajr Jasin]]. W 1948 liczyła ona 708 mieszkańców, którzy żyli w 144 domach<ref name=dayrjasin>{{cytuj stronę | url = http://www.palestineremembered.com/Jerusalem/Dayr-Yasin/index.html | tytuł = Welcome To Dayr Yasin | data dostępu = 2014-10-13 | autor = | opublikowany = | praca = Palestine Remembered | data = | język = en}}</ref>{{odn|Khalidi|1992|s=290}}. Wieś była położona na strategicznym wzgórzu (wysokość 800 metrów n.p.m.) górującym nad drogą prowadzącą od zachodu do Jerozolimy. Mieszkańcy wsi byli stosunkowo zamożnymi ludźmi, utrzymującymi się głównie z [[kamieniołom]]u [[wapień|wapienia]]. Nie stanowili oni zagrożenia dla żydowskich linii komunikacyjnych, a nawet 20 stycznia 1948 zawarli oficjalny [[rozejm]] ze swoimi żydowskimi sąsiadami z położonej po drugiej stronie [[ued|wadi]] osady [[Giwat Sza’ul]]{{odn|Jadwiszczok|2010|s=51}}. Mieszkańcy Dajr Jasin zgodzili się nawet w specjalny sposób sygnalizować Żydom z Giwat Sza’ul obecność w wiosce arabskich milicji. W takiej sytuacji za dnia wywieszano bieliznę na sznurze do suszenia (dwie białe z jedną czarną pośrodku), a w nocy zapalano w ustalonym miejscu trzy latarnie. W zamian Giwat Sza’ul gwarantował im bezpieczeństwo oraz swobodne przejście lub przejazd do Jerozolimy{{odn|Morris|2004|s=91}}. Dowódca obrony Giwat Sza’ul, Ben-Sasson Joma powiedział, że „''nie było żadnego incydentu pomiędzy Dajr Jasin a Żydami''”{{odn|Milstein|1998|s=351}}. Gdy 28 stycznia 1948 do Dajr Jasin wkroczył duży oddział Armii Świętej Wojny i usiłował zwerbować wieśniaków, jeden ze starszyzny udał się do Jerozolimy, gdzie złożył wyjaśnienia przed [[Najwyższy Komitet Arabski|Najwyższym Komitetem Arabskim]]. Przedstawił on arabskim przywódcom, że wioska Dajr Jasin zawarła rozejm ze swoimi żydowskimi sąsiadami i żyje z nimi w pokoju. Wysłuchano go, ale następnie poproszono, aby porozumienie o rozejmie anulować{{odn|Gelber|2006|s=308}}. W dniu 13 lutego arabska milicja przygotowywała się do ataku na osadę Giwat Sza’ul, jednak mieszkańcy Dajr Jasin dostrzegli ich i ostrzegli swoich żydowskich sąsiadów. W akcie zemsty, arabscy bojownicy zabili wszystkie [[owca domowa|owce]] we wsi. W dniu 16 marca Najwyższy Komitet Arabski polecił, aby mieszkańcy Dajr Jasin przyjęli grupę [[Syria|syryjskich]] i [[Irak|irackich]] ochotników, którzy mieli ich bronić. Wieśniacy odmówili wtedy, i ponowną odmowę dali w dniu 4 kwietnia{{odn|Morris|2004|s=97}}. Istnieją jednak poważne rozbieżności na temat opinii, że stosunki między Dajr Jasin a jej żydowskimi sąsiadami zawsze układały się spokojnie. W dniu 3 kwietnia z kierunku Dajr Jasin oddano strzały w stronę żydowskich osiedli [[Beit ha-Kerem]] i [[Jefeh Nof]]. Niektórzy historycy (np. Jo’aw Gelber) twierdzą nawet, że ze względu na intensywność walk w innych rejonach, porozumienie o zawieszeniu broni między Dajr Jasin a Giwat Sza’ul nie obowiązywało już w kwietniu. W pierwszych dniach miesiąca doszło do kilkakrotnego ostrzelania z Dajr Jasin osiedla [[Moca (Jerozolima)|Moca]] oraz żydowskiego ruchu na drodze z Jerozolimy do równiny nadmorskiej. Lista rannych zebrana przez brytyjską policję ujawniła, że podczas bitwy o al-Kastal w dniu 8 kwietnia, wzięła udział młodzież arabska z Dajr Jasin{{odn|Gelber|2006|s=308–309}}.
 
Kiedy trwały walki o wieś al-Kastal, przywódcy dwóch radykalnych żydowskich organizacji paramilitarnych [[Irgun Cwai Leumi|Irgun]] i [[Lechi]] spotkali się z dowódcą obrony Jerozolimy, [[Dawid Sze’alti’el|Dawidem Sze’alti’elem]]. Ich zdaniem Dajr Jasin stanowiła zagrożenie dla żydowskich dzielnic w [[Zachodnia Jerozolima|Zachodniej Jerozolimie]] oraz dla głównej drogi prowadzącej do wybrzeża. Sze’alti’el był niechętny temu planowi i wskazał wioskę [[En Kerem]] jako lepszy cel ataku. Dowódcy Irgunu i Lehi odrzucili taką możliwość, twierdząc, że byłoby to zbyt trudne zadanie dla nich. Sze’alti’el zakazał im następnie podejmowanie takiej akcji, sugerując im, że siły Irgunu i Lehi przydałyby się podczas walk o al-Kastal. Widząc niechęć ze strony swoich rozmówców, Sze’alti’el ostatecznie ustąpił. Postawił jednak warunek, że w wiosce mają pozostać jej mieszkańcy, aby zapobiec utworzeniu w pozostałej pustej przestrzeni nowej arabskiej bazy wojskowej{{odn|Sze’alti’el|1981|s=139}}. Decyzji tej sprzeciwił się oficer wywiadu [[Palmach]], Meir Pa’il. Sze’alti’el powiedział jednak, że nie ma siły, aby ich zatrzymać. Szef wywiadu Hagany w Jerozolimie, Icchak Levi zaproponował nawet, aby ostrzec mieszkańców Dajr Jasin – Sze’alti’el nie zezwolił na to<ref name=pail>{{cytuj stronę | url = http://web.archive.org/web/20080419084659/http://www.ariga.com/peacewatch/dy/dypail.htm | tytuł = Deir Yassin – Meir Pail's Eyewitness Accoun | data dostępu = 2014-10-13 | autor = Meir Pail, Ami Isseroff | opublikowany = 1998 | praca = Peace Middle East Dialog Group | data = | język = en}}</ref>. Ostatecznie dowódcy Irgunu i Lehi podjęli decyzję, że mieszkańcy Dajr Jasin zostaną wysiedleni, aby przestraszyć pozostałych Arabów w Palestynie. Na odprawie wydano zezwolenie żołnierzom, że mogą zabijać mężczyzn (sprzeciwił się temu [[Menachem Begin]]). Podkreślano przy tym, aby nie zabijać więźniów, kobiet i dzieci. Aby umożliwić cywilom ucieczkę, miano pozostawić otwartą drogę do pobliskiej wioski En Kerem{{odn|Morris|2001|s=207}}.
Linia 68:
* {{cytuj książkę | nazwisko = Morris | imię = Benny | tytuł = The Birth of the Palestinian Refugee Problem Revisited | wydawca = Cambridge University Press | miejsce = Cambridge| rok = 2004| isbn = 0521009677 | odn = tak}}
* {{cytuj książkę | nazwisko= Sze’alti’el |imię=Dawid | tytuł = Jerusalem 1948 | wydawca = | miejsce = Tel Awiw | rok = 1981 | isbn = | odn=tak}}
* {{cytuj książkę | nazwisko= Tveit |imię= Odd Karsten| tytuł = Anna'sAnna’s House. The American Colony in Jerusalem | wydawca = Rimal | miejsce = | rok = 2000 | isbn = 978-9963-610-40-2| odn=tak}}
* {{cytuj książkę |nazwisko=Westwood| imię=John |tytuł=The History of the Middle East Wars |miejsce=North Dighton, MA |wydawca=World Publications Group, Inc |rok=2002 |isbn=1-57215-315-6 | odn=tak}}