Bitwa u ujścia La Platy: Różnice pomiędzy wersjami

|opis grafiki = Tonący "„[[Admiral Graf Spee]]"”

|siły1 = 1 [[krążownik ciężki]] ("„[[Krążowniki ciężkie typu Deutschland|pancernik kieszonkowy]]"”)

'''Bitwa u ujścia La Platy''' – bitwa morska pomiędzy [[okręt]]ami [[Wielka Brytania|brytyjskimi]] a [[Niemcy|niemieckim]] "pancernikiem„pancernikiem kieszonkowym"kieszonkowym” "„[[Admiral Graf Spee]]"”, stoczona [[13 grudnia]] [[1939]] w okolicy ujścia rzeki [[La Plata (estuarium)|La Plata]] (''Rio de la Plata''). Było to pierwsze większe starcie morskie [[II wojna światowa|II wojny światowej]], zakończone ostatecznie samozatopieniem niemieckiego [[rajder]]a, kończącym jego udaną trzymiesięczną kampanię przeciwko żegludze brytyjskiej.

[[Plik:HMS Achilles (70).jpg|thumb|left|250px|[[HMNZS Achilles|HMNZS "Achilles"„Achilles”]] widoczny z pokładu krążownika [[HMS Ajax (1935)|HMS "Ajax"„Ajax”]] podczas bitwy u ujścia La Platy, grudzień 1939 roku]]

"Admiral„Admiral Graf Spee"Spee” był jednym z niemieckich [[pancernikKrążowniki kieszonkowyciężkie typu Deutschland|"pancerników„pancerników kieszonkowych"kieszonkowych”]] -– dużych [[krążownik ciężki|ciężkich krążowników]], nazywanych tak z racji ich wyjątkowo silnego uzbrojenia w postaci 6 dział [[Kaliber broni|kalibru]] 280 mm i 8 dział 150 mm przy stosunkowo niewielkiej wyporności. Od początku wojny operował jako [[rajder]] na południowym [[Ocean Atlantycki|Atlantyku]], zapuszczając się także na [[Ocean Indyjski]] i topiąc 9 alianckich statków handlowych.

Jeden z zespołów brytyjskich poszukujących niemieckiego rajdera – ''Force G'' – dowodzony przez komodora [[Henry Harwood|Henry’ego Harwooda]], składał się z ciężkiego krążownika [[HMS Exeter (1929)|HMS "Exeter"„Exeter”]] (uzbrojonego w 6 dział kaliber 203 mm) i dwóch bliźniaczych [[krążownik lekki|lekkich krążowników]] [[HMS Ajax (1935)|HMS "Ajax"„Ajax”]] ([[okręt flagowy]]) i nowozelandzkiego [[HMNZS Achilles|HMNZS "Achilles"„Achilles”]] (uzbrojenie: po 8 dział 152 mm). Wszystkie okręty brytyjskie były słabsze i w pojedynkę nie miałyby większych szans w starciu, a "Graf„Graf Spee"Spee” miał nawet większy ciężar [[salwa burtowa|salwy burtowej]] od łącznej salwy krążowników zespołu. W skład brytyjskiego zespołu wchodził także ciężki krążownik [[HMS Cumberland|HMS "Cumberland"„Cumberland”]], lecz przebywał w tym czasie w krótkim remoncie na [[Falklandy|Falklandach]].

"[[Admiral„Admiral Graf Spee]]"Spee” zatopił ostatni statek handlowy "Streonshalh"„Streonshalh” 7 grudnia 1939, u wybrzeży [[Ameryka Południowa|Ameryki Południowej]]. Komandor Harwood, analizując poczynania niemieckiego rajdera, przewidział, że około 12 grudnia niemiecki okręt przybędzie w okolice ujścia [[La Plata (estuarium)|La Platy]], między [[Argentyna|Argentyną]] i [[Urugwaj]]em, w celu polowania tam na statki alianckie. Brytyjski dowódca skierował więc swój zespół, w składzie trzech okrętów, w ten rejon.

[[13 grudnia]] 1939 rano "Admiral„Admiral Graf Spee"Spee” napotkał brytyjski zespół, dostrzegając go o godzinie 5.30. Brytyjczycy dostrzegli niemiecki okręt o godzinie 6.14. Kiedy odległość między zespołami spadła do 17 800 m, "Graf„Graf Spee"Spee” otworzył o 6.18 ogień, korzystając z większego zasięgu swojej artylerii. Brytyjczycy, podchodząc bliżej, rozdzielili siły – "„[[HMS Exeter (19311929)|Exeter]]"” zmienił kurs próbując przejść za rufą "Grafa„Grafa Spee"Spee” na jego drugą burtę. Gdy "Exeter"„Exeter” otworzył ogień o 6.20 ze swoich dział 203 mm, Niemcy skoncentrowali na nim swój ostrzał, trafiając go po kilku minutach i uszkadzając mu drugą dziobową [[wieża artyleryjska|wieżę artyleryjską]]. Ponadto, odłamki tego pocisku trafiły pomost dowodzenia, raniąc lub zabijając jego obsadę. Po włączeniu się do walki krążowników lekkich, Niemcy przenieśli ogień jednej z wież na nie, osłabiając ogień na "Exetera"„Exetera”, który w tym czasie wykonał nieudany atak [[torpeda|torpedowy]]. Po kolejnych trafieniach "Exeter"„Exeter” został ciężko uszkodzony – o 6.40 pociski rozbiły jego pierwszą dziobową wieżę artyleryjską i spowodowały pożar. Mimo to, dalej prowadził mało skuteczny już ogień z ostatnich dwóch dział 203 mm i dopiero godzinę później, po pozbawieniu dopływu energii dla dział, około 7.30 wycofał się z walki, kierując się do bazy na [[Falklandy]] z 10-stopniowym przechyłem na prawą burtę i 650 tonami wody w kadłubie. Łącznie otrzymał 4 trafienia pociskami i kilka odłamkami. Około 7.25 pocisk niemiecki wyłączył z akcji również dwie dziobowe wieże z czterema działami [[HMS Ajax (1935)|"Ajaxa"„Ajaxa”]].

[[Plik:HMS Exeter River Plate.jpg|thumb|300px|Obraz przedstawiający HMS "Exeter"„Exeter” podczas bitwy]]

"Graf„Graf Spee"Spee” także odniósł pewne uszkodzenia podczas starcia, lecz nie utracił zdolności do walki. Otrzymał 3 trafienia pociskami 203 mm i 18 trafień pociskami 152 mm, zginęło na nim 36 osób, uszkodzona została jedna armata głównego kalibru i urządzenia kierowania ogniem. Jego dowódca, komandor [[Hans Langsdorff]], postanowił jednak oderwać się od przeciwnika i udać się do neutralnego portu [[Montevideo]] w [[Urugwaj]]u w celu napraw. Zakończyło to pierwszą fazę boju, lecz za niemieckim okrętem podążyły brytyjskie krążowniki lekkie.

Podczas następnych kilkunastu godzin uchodzący "Graf„Graf Spee"Spee” próbował zgubić śledzące go krążowniki, stawiając zasłony dymne lub wciągnąć je w pojedynek artyleryjski, lecz [[HMNZS Achilles (1933)|"Achilles"„Achilles”]] i [[HMS Ajax (1935)|"Ajax"„Ajax”]], korzystając z przewagi prędkości oraz pomocy [[wodnosamolot]]otu rozpoznawczego, podążały za nim po obu stronach w bezpiecznej odległości. Po północy "Graf„Graf Spee"Spee” dopłynął do Montevideo.

== Zniszczenie "Grafa„Grafa Spee"Spee” ==

Podczas pobytu "„[[Admiral Graf Spee|Grafa Spee]]"” w neutralnym [[Urugwaj]]u, który według prawa międzynarodowego mógł trwać jedynie do 72 godzin, Brytyjczycy czynili wysiłki, aby zgromadzić większe siły, lecz zamiast "Exetera"„Exetera” zdołano jedynie ściągnąć w ciągu kilku dni ciężki krążownik [[HMS Cumberland|HMS "Cumberland"„Cumberland”]], wysłany z Falklandów. Jednakże, brytyjski wywiad dostarczył Niemcom fałszywych informacji o nadejściu ciężkich sił do blokady portu, w tym [[pancernik]]a i [[lotniskowiec|lotniskowca]].

Podczas gdy "Graf„Graf Spee"Spee” miał uniemożliwione wyjście w morze, kapitan Langsdorff konsultował się z dowództwem w [[Niemcy|Niemczech]]. Otrzymał rozkazy pozwalające na różne opcje, lecz nie na [[internowanie]] w Urugwaju. Będąc przekonanymprzekonany o oczekujących przeważających siłach brytyjskich, Langsdorff zdecydował, zamiast próbować przebicia, [[samozatopienie|samozatopić]] okręt w celu uniknięcia strat w załodze. 17 grudnia "„[[Admiral Graf Spee]]"” wyszedł w morze, przekazując wcześniej część załogi na niemiecki statek, po czym o godzinie 19.52 Niemcy samozatopili okręt na redzie Montevideo. Załogę "Grafa„Grafa Spee"Spee” zabrał niemiecki statek do [[Buenos Aires]], gdzie jednak po 3 dniach kapitan [[Hans Langsdorff|Langsdorff]] popełnił samobójstwo.

303 [[jeniec|jeńców]] wziętych przez "Grafa„Grafa Spee"Spee” z zatopionych statków zostało uprzednio przetransportowanych na niemiecki okręt zaopatrzeniowy "„[[Altmark (1939)|Altmark]]"”, z którym "Graf„Graf Spee"Spee” rozstał się [[7 grudnia]]. Jeńcy ci zostali następnie uwolnieni z "Altmarka"„Altmarka” 16 lutego 1940 przez oddział [[abordaż]]owy brytyjskiego [[niszczyciel]]a HMS [[HMS Cossack (1938)|Cossack]] w Jossingfjordzie, na wodach neutralnej [[Norwegia|Norwegii]].

Natomiast w czasie trwania bitwy, na "Grafie„Grafie Spee"Spee” pozostawało 62 jeńców. Nikt z nich w bitwie nie ucierpiał. Wszyscy oni zostali zwolnieni w chwili przybycia do Montevideo.

O bitwie nakręcono w 1956 roku film zatytułowany: ''The Battle of the River Plate'' (w USA: ''Pursuit of the Graf Spee'', polski tytuł ''Bitwa o ujście rzeki'') -– rolę niemieckiego okrętu zagrał tam amerykański krążownik ciężki [[USS Salem (CA-139)|USS "Salem"„Salem”]], a krążownik [[HMNZS Achilles (1933)|"Achilles"„Achilles”]], przekazany w międzyczasie Indiom pod nazwą INS "Delhi"„Delhi”, grał samego siebie. Samego siebie zagrał również znajdujący się już wówczas w rezerwie i częściowo rozbrojony HMS "Cumberland"„Cumberland”. [[Hans Langsdorff|Komandora Langsdorffa]] grał [[Peter Finch]]. Jest on przedstawiony jako człowiek honoru, dobrze traktujący jeńców. Film dość wiernie trzyma się faktów historycznych, nie wspomina jednak o samobójstwie Langsdorffa.

* [http://www.bobhenneman.info/bhbrp.htm http://www.bobhenneman.info/bhbrp.htm] (po angielsku -– informacja o bitwie)

{{DEFAULTSORTSORTUJ:La Plata}}